تا چند روز میهمان عزیز است؟!
هر چند در روزگاری به سر می بریم که افراد در به جا آوردن صله رحم به یک پیامک و یا تلفن اکتفا می کنند و میهمانی رفتن و میهمانی دادن با وجود مشغله های کاری، بسی سخت و طاقت فرساست. با این وجود هنوز افرادی هستند که به این سنت ارج نهاده و هر از چند گاهی چند روزی را میهمان هم می شوند . این نوشتار متوجه این افراد است هر چند که گمان می رود تعداد اندکی را شامل گردد.
ارزش میهمانی دادن
روایت و حدیث در باب میهمان رفتن و میهمانی دادن فراوان است از آن جمله از امیر مۆمنان علیه السلام است كه فرمود: مۆمنى مهمان دوست نباشد جز كه از گورش برخیزد و رویش چون ماه شب چهارده باشد و اهل محشر نگرند و گویند این جز پیغمبر مرسل نیست، و فرشتهاى گوید: این مۆمن مهماندوست است و پذیرائى مهمان و راهى ندارد جز كه به بهشت رود. پیغمبر (صلوات الله علیه ) فرمود: چون خدا مردمى را دوست دارد به آنها هدیهاى دهد، گفتند آن چه باشد؟ فرمود: مهمان كه روزى خود آورد و گناهان خاندان را برد.(آداب معاشرت ( ترجمه بحار الأنوار) / ج2 / 297) اما در این میان لازم به ذکر است که مهمانی نیز دارای آداب و رسوم خاص بود و برای آن نیز قواعدی ذکر شده است و یکی از این قواعد مدت حضور میهمان نزد میزبان است.
بیشتر از سه روز مهمان نباشید
یکی از روایاتی که در آداب میهمانی بسیار تأثیر برانگیز بوده و قابل توجه است مدت زمان مهمان شدن است، رسول خدا (صلوات الله علیه ) فرمود: پذیرائى از مهمان روز اول حق اوست و روز دوم و سوم و اما پس از سه روز صدقهاى است كه میزبان به مهمان میدهد سپس فرمود: هیچ كس از شما در منزل برادر خود آنقدر نماند كه او را گنهكار پندارد عرض شد یا رسول اللَّه چگونه گنهكارش مىپندارد؟ فرمود این قدر می ماند كه میزبانش نمی تواند خرج او را تأمین نماید. (الخصال/ ترجمه فهرى / ج1 / 167) عزت و کرامت انسانی از جمله مواردی است که در اسلام بدان سفارش فراوانی شده است كرامت در لغت یعنی گرامی داشتن و بزرگداشت دیگران(افراد) كرامت و عزت و بزرگواری جزئی از سرشت انسان است . این است كه اگر انسان خود را آنچنانكه هست بیابد كرامت و عزت می یابد، از این رو انسان از دست زدن به عملی که عزت و احترام وی و در نهایت کرامت او را خدشه دار سازد نهی شده است.
عزت و احترام شرط لازم میهمانی
حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید كه: بزرگ نمىدارد عزّت و حرمت مسلمانان را مگر كسى كه عظیم كرده باشد خداى تعالى عزّت او را بر مسلمانان. حاصل آنكه هر كه از براى خدا، عزّت و حرمت مۆمنان و مسلمانان بجا مىآرد و تعظیم ایشان محض از براى خدا مىكند، حضرت خداوند عالم نیز او را در نظرهاى مردم عزیز و محترم مىدارد، و هر كه مبالغه در احترام الهى و رسول او بیشتر مىكند، البتّه احترام و عزّت مۆمنان را نیز بیشتر مىكند، و هر كه در پى استخفاف مۆمنان است و ایشان را به نظر حقارت نظر مىكند و مرتبه ایشان را سهل مىگیرد و رخنه در احترام ایشان مىكند، به تحقیق كه استخفاف انبیا كرده است و پرده حرمت انبیا را دریده است. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ 431 ) روایت دیگری در باب حرمت مومن چنین است ابراهیم بن عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل مىكند كه فرمود: حرمت مۆمن از كعبه بزرگتر است. روایت مذکور در باب آداب میهمانی چنین جلوه گر می شود که فرد با حضور بی اندازه اش نزد میزبان ممکن است سختی ها و معضلاتی را در انجام امور روزمره و یا تهیه اسباب پذیرایی برای او فراهم آورده و در نهایت نارضایتی میزبان از حضور میهمان را موجب گردد که همین امر امکان خدشه دار ساختن حرمت و عزت مومن را با خود به همراه دارد که در این صورت احترام خداوند نیز خدشه دار می گردد چرا که «كسى كه برادرش را احترام و تكریم كند، خدا را احترام كرده، به نظر شما خداوند متعال با كسى كه خدا را احترام كند چه مىكند؟».(آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی) /311) عدم تکریم برادر مومن یعنی عدم تکریم خدا.
حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید كه: بزرگ نمىدارد عزّت و حرمت مسلمانان را مگر كسى كه عظیم كرده باشد خداى تعالى عزّت او را بر مسلمانان. حاصل آنكه هر كه از براى خدا، عزّت و حرمت مۆمنان و مسلمانان بجا مىآرد و تعظیم ایشان محض از براى خدا مىكند، حضرت خداوند عالم نیز او را در نظرهاى مردم عزیز و محترم مىدارد، و هر كه مبالغه در احترام الهى و رسول او بیشتر مىكند
عبد اللَّه بن سنان مىگوید: امام صادق (علیه السلام ) فرمود: شرافت مۆمن در نماز شب او، و عزّت او در پرهیز از آزار مردم است. (همان /ص 17) و فرمودند : صله رحم كن اگر چه به یك آشامیدن آب باشد، و بهترین صله رحم آزار نرسانیدن به اوست. (مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى /333) این روایات را نیز به نحوی می توان در ربط و نسبت با مدت میهمانی قرار داد چرا که میهمان با حضور بیش از سه روز خویش در نزد میزبان ممکن است موجبات آزار و اذیت وی را فراهم سازد چرا که آزار دادن نمونه های متعددی داشته و یکی از این موارد می تواند به تکلّف انداختن میزبان توسط میهمان باشد. از این رو رعایت کردن حد اعتدال در این مورد نیز از شروط لازم یک زندگی مدبرانه و دین مدارانه است .
میهمان گرچه عزیز است ولی همچو نفس خفه می سازد اگر آید و بیرون نرود
مریم پناهنده
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
1.معراج السعادة/ مرحوم نراقی
2. مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى
3.آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی)
4. مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان
5.الخصال / ترجمه فهرى / ج1
6. آداب معاشرت ( ترجمه بحار الأنوار) / ج2
