تا چند روز میهمان عزیز است؟!

ارزش میهمانی دادن

روایت و حدیث در باب میهمان رفتن و میهمانی دادن فراوان است از آن جمله از امیر مۆمنان علیه السلام است كه فرمود: مۆمنى مهمان دوست نباشد جز كه از گورش برخیزد و رویش چون ماه شب چهارده باشد و اهل محشر نگرند و گویند این جز پیغمبر مرسل نیست، و فرشته‏اى گوید: این مۆمن مهماندوست است و پذیرائى مهمان و راهى ندارد جز كه به بهشت رود. پیغمبر (صلوات الله علیه ) فرمود: چون خدا مردمى را دوست دارد به آنها هدیه‏اى دهد، گفتند آن چه باشد؟ فرمود: مهمان كه روزى خود آورد و گناهان خاندان را برد.(آداب معاشرت ( ترجمه بحار الأنوار) / ج‏2 / 297)  اما در این میان لازم به ذکر است که مهمانی نیز دارای آداب و رسوم خاص بود و برای آن نیز قواعدی ذکر شده است و یکی از این قواعد مدت حضور میهمان نزد میزبان است.

بیشتر از سه روز مهمان نباشید

یکی از روایاتی که در آداب میهمانی بسیار تأثیر برانگیز بوده و قابل توجه است مدت زمان مهمان شدن است، رسول خدا (صلوات الله علیه ) فرمود: پذیرائى از مهمان روز اول حق اوست و روز دوم و سوم و اما پس از سه روز صدقه‏اى است كه میزبان به مهمان میدهد سپس فرمود: هیچ كس از شما در منزل برادر خود آنقدر نماند كه او را گنهكار پندارد عرض شد یا رسول اللَّه چگونه گنهكارش مى‏پندارد؟ فرمود این قدر می ماند كه میزبانش نمی تواند خرج او را تأمین نماید. (الخصال/ ترجمه فهرى /  ج‏1 / 167) عزت  و کرامت انسانی از جمله مواردی است که در اسلام بدان سفارش فراوانی شده است كرامت در لغت یعنی گرامی داشتن و بزرگداشت دیگران(افراد) كرامت و عزت و بزرگواری جزئی از سرشت انسان است . این است كه اگر انسان خود را آنچنانكه هست بیابد كرامت و عزت می یابد، از این رو  انسان از دست زدن به عملی که عزت و احترام وی و در نهایت کرامت او را خدشه دار سازد نهی شده است.

عزت و احترام شرط لازم میهمانی

حضرت امام صادق علیه السّلام مى‏فرماید كه: بزرگ نمى‏دارد عزّت و حرمت مسلمانان را مگر كسى كه عظیم كرده باشد خداى تعالى عزّت او را بر مسلمانان. حاصل آنكه هر كه از براى خدا، عزّت و حرمت مۆمنان و مسلمانان بجا مى‏آرد و تعظیم ایشان محض از براى خدا مى‏كند، حضرت خداوند عالم نیز او را در نظرهاى مردم عزیز و محترم مى‏دارد، و هر كه مبالغه در احترام الهى و رسول او بیشتر مى‏كند، البتّه احترام و عزّت مۆمنان را نیز بیشتر مى‏كند، و هر كه در پى استخفاف مۆمنان است و ایشان را به نظر حقارت نظر مى‏كند و مرتبه ایشان را سهل مى‏گیرد و رخنه در احترام ایشان مى‏كند، به تحقیق كه استخفاف انبیا كرده است و پرده حرمت انبیا را دریده است. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/  431  ) روایت دیگری در باب حرمت مومن چنین است ابراهیم بن عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل مى‏كند كه فرمود: حرمت مۆمن از كعبه بزرگتر است. روایت مذکور در باب آداب میهمانی چنین جلوه گر می شود که فرد با حضور بی اندازه اش نزد میزبان ممکن است سختی ها و معضلاتی را در انجام امور روزمره و یا تهیه اسباب پذیرایی برای او فراهم آورده و در نهایت نارضایتی میزبان از حضور میهمان را موجب گردد که همین امر امکان خدشه دار ساختن حرمت و عزت مومن را با خود به همراه دارد که در این صورت احترام خداوند نیز خدشه دار می گردد چرا که «كسى كه برادرش را احترام و تكریم كند، خدا را احترام كرده، به نظر شما خداوند متعال با كسى كه خدا را احترام كند چه مى‏كند؟».(آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی) /311)  عدم تکریم برادر مومن یعنی عدم تکریم خدا.

عبد اللَّه بن سنان مى‏گوید: امام صادق (علیه السلام ) فرمود: شرافت مۆمن در نماز شب او، و عزّت او در پرهیز از آزار مردم است. (همان /ص 17) و  فرمودند : صله رحم كن اگر چه به یك آشامیدن آب باشد، و بهترین صله رحم آزار نرسانیدن به اوست. (مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى /333)  این روایات را نیز به نحوی می توان در ربط و نسبت با مدت میهمانی قرار داد چرا که میهمان با حضور بیش از سه روز خویش در نزد میزبان ممکن است موجبات آزار و اذیت وی را فراهم سازد چرا که آزار دادن نمونه های متعددی داشته و  یکی از این موارد می تواند به تکلّف انداختن میزبان توسط میهمان باشد. از این رو رعایت کردن حد اعتدال در این مورد نیز از شروط لازم یک زندگی مدبرانه و دین مدارانه است .

میهمان گرچه عزیز است ولی همچو نفس          خفه می سازد اگر آید و بیرون نرود

مریم پناهنده                  

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

1.معراج السعادة/ مرحوم نراقی

2. مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى

3.آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی)

4. مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان

5.الخصال / ترجمه فهرى  /  ج‏1

6. آداب معاشرت ( ترجمه بحار الأنوار)  /  ج‏2