برای علاقمندان کارگردانی تئاتر

دراماتورژی و اجرا. کتی ترنر و سین برنت. مترجمان: محمد جعفر یوسفیان و پرستو محبی. انتشارات افراز. چاپ اول. تهران.1390. 1100 نسخه.360 صفحه .8800 تومان.

«پیوند دادن دراماتورژ با ایده سانسور قطعا زمینه های تاریخی خاص خود را دارد، اما باید تاکید کرد که این دغدغه هر جا که مطرح شود، چه در بریتانیا، سرزمین های اروپایی و امریکای شمالی، در تجارب تئاتری معاصر امری بسیار اغراق شده است. با این حال در نوع خودش جالب است زیرا از ما می خواهد تا بگوییم دقیقا کجا باید خط فاصلی بین اعمال یک راهکار زیباشناختی و تحمیل چنین راهکاری تعریف کرد.»[1]

دراماتورژی یک بینارشته تئاتری است که از یک سو مهارت های نمایشنامه نویسی و تحلیل های دراماتیک را در نظر دارد و از سوی دیگر ضرایب اجرایی و الگوهای کارگردانی را مناسب با ضرورت های تولیدی و اقتصادی نهاد خصوصی یا دولتی تئاتر بررسی می کند. بنابراین محتوای این کتاب هم برای دانشجویان رشته ادبیات نمایشی مناسب است و هم برای دانشجویان رشته کارگردانی. فصل بندی های این کتاب با محوریت پیمایش تاریخی واژه دراماتورژی آغاز شده است.

بخش دیگر کار به مصاحبه های منتشر نشده ای از موضوع دراماتورژی در مجامع بین المللی است که از سوی نویسنده کتاب برگذار شده است. در مقدمه مترجمان واژه دراماتورژی یا به عبارتی دستیار کارگردان را فن پردازش متن نمایشی و کنکاش در باب روند کیفیت بازنمود اجرایی آن معنا کرده و توضیح داده اند. این واژه ترکیب  دو واژه درام و کار است که معنای پردازش کردن و کار کردن بر روی درام را می رساند.

کتاب حاضر یکی از پنج کتاب معتبری است که در ظرف سه سال گذشته راجع به دراماتورژی منتشر شده است. از کتاب های دیگر در این زمینه می توان به کتاب دراماتورژی، انقلابی در تئاتر نوشته لاکهورست ، کتاب فرایند دراماتورژی نوشته مشترک اسکات ایرلان، آن فلچر و جولی دوبینر، همچنین کتاب درباب کارگردانی و دراماتورژی نوشته یوجین باربارا و کتاب راهنمای عملیاتی دارماتورژی اثر مایکل چمرز اشاره کرد.

ضرورت آگاهی از بحث دراماتورژی از آنجایی ناشی می شود که تقریبا باید گفت هیچ اجرایی بدون دراماتورژی آشکار یا ضمنی وجود ندارد. هر چند می توان بدون دخالت ضروری دراماتورژ تحلیل و حتی بنا کردن اجرا ی یک اثر را تجریه کرد.

آثار بدون دراماتورژ، دراماتورژ ی های ناکافی و حتی ناموجود دارند. باید این نکته را تذکر داد که همواره تحلیل تازه ای از متن پیش رو و اجرای متفاوت از اثر لازم و ضروری است زیرا چشم اندازهای بشر، نگاه او به جهان و اندیشه وی همواره در حال تغییر است.

با دراماتورژی یک نمایشنامه می توان به چشم اندازهای تازه ای از اثر رسید و یا نکات پنهانی اثر را کشف کرد و اجرایی از آن به دست داد که با دیدگاه روز اجتماع همسو باشد. به طور کلی دراماتورژ به طور ضمنی اشاره به فرایند در عمل محقق شدن ساختار کلی اثر است. و البته توام با تجزیه تحلیل های فکورانه که چنین روندی را حمایت می کند.

اما از طرفی دیگر، دراماتورژ قادر است به کمک همه جنبه های روند تولید تئاتری بیاید. درماتورژی در کشورهایی چون آلمان در حوزه ساختار مدیریتی تئاترهای دولتی تعریف می شود. از انتخاب بازیگر گرفته تا تهیه مواد اولیه برنامه های نگارشی و ارتباط با واحد بازار یابی. بنابراین یک جور مدیر تولید تئاتر نیز محسوب می شود.

این کتاب حاوی هشت فصل است که عبارتند از: دراماتورژی چیست؟، دراماتورژی تولید برشت: از مدال تا موتور طلایی، نام ها و نشان ها: دراماتورژی های سیاسی در بریتانیا، دراماتورژ و نهاد تئاتر، دراماتورژ و نمایشنامه نویس، دراماتورژ تولید، دراماتورژ و ایجاد: شکل گیری یک دراماتورژی و دراماتورژی های هزاره ای.

«به رغم حضور بی شمار دراماتورژ ها و یا همان دستیاران، به ندرت دیده می شد که برنامه های اجرایی آنسامبل برلین، در طول حیات برشت ، اصلا لقب دراماتورژ را به کار ببرند؛ هر چند که آن ها اغلب با عناوینی نظیر دستیار یا کمک کارگردان، طراح صحنه ، بازیگران و گاه نیز نورپرداز نام برده می شدند.»[2]  

پی نوشت:

[1] صفحه 177 کتاب

[2] صفحه 119 کتاب