هیروگلیف مصری

یشه واژه هیروگلیف، یونانی است و به معنای "حکاکی مقدس " بود که در برابر "کلام خدا "در زبان مصری مصطلح شد. تاریخ قدیمی ترین نوشته های هیروگلیف به حدود سال 3100 ق.م باز می گردد و آخرین آن به سال 394 میلادی، یعنی چند دهه پس از آنکه مصر مستعمره روم شده بود، مربوط می گردد.

خوانش هیروگلیف

نزدیک به پانزده قرن ، مردم به هیروگلیفهای مصری به دیده اعجاب می نگریستند بی آنکه از معنای آن چیزی سردربیاورند. کاهنان مصری قرن چهارم میلادی آخرین کسانی بودند که این نظام زبانی را به کار می بردندو راز این کار را چنان مخفی نمودند که علمای یونانی و رومی آن دوران ، این خط شگفت آور را چیزی بیش از نمادهای جادویی برای آیینهای مقدس نمی دانستند.

در اوت سال 1799، سپاهیان ناپلئون به هنگام حفاری برای ایجاد استحکامات در شهر اشغال شده ی "رستا"، تخته سنگ سیاهی یافتند که نوشته ای به دو زبان و سه نوع خط هیروگلیف کاهنی، خط عامیانه مصری و خط یونانی در آن دیده می شد.

این فرمانی بود که در سال 197 یا 196ق.م ، نُه سال قبل از گردهمایی شورای عالی کاهنان به مناسبت جلوس فرعون بطلمیوس پنجم (متولد حدود 210 ق.م)، نوشته شده بود. با این فرض که هر سه خط موجود در کتیبه، متن واحدی است باستانشناسان به ترجمه آن پرداختند.

در سال 1819م. دکتر "تامس یانگ" _1773-1829) دو نکته را اثبات کرد:

اول آنکه جهت گود نقشهای جانوران و آدمیان همان جهتی است که هیروگلیف ها باید خوانده شود.

دوم آنکه کارتوش مربوط به کلمه "بطلمیوس" چند بار تکرار شده بود.

کشف نهایی هیروگلیف کتیبه ی رُستا را "ژان فرانسوا شانپلیون" (1790-1832) انجام داد. او پی برد که بعضی از علائم، الفبایی، و برخی هجایی و برخی دیگر کلیدی است. علامت کلیدی یعنی نشانه ای که معنای گودنقش قبل را تعیین می کند.

شانپلیون با دریافت این نکته که هیروگلیف ، صورتنگاره است نه خط تصویری، اسامی بطلمیوس و کلئوپاترا را به دقت تشخیص داد. این کار در سال 1822، قطعیت یافت یعنی زمانی که تصویر یک ستون کتیبه دار بلند مصری ، به دست شانپلیون رسید .

او ضمن بررسی عکس مزبور با دیدن کارتوش های مربوط – در پلاکهای حاوی گودنقشهای اسامی به نام بطلمیوس و کلئوپاترا که قبلا تشخیص داده بود- دچار شگفتی شد.

شامپلیون برای سه گودنقش که در هر دو کلمه وجود داشت، صداهایی معین کرد: یعنی P,O,L .

سپس با شکیبایی اصوات دیگر را بازشناخت و سرانجام به ترجمه ی دوازده هیروگلیف شد. وی با این معلومات جدید توانست کارتوش مربوط به کلمه ی اسکندر را نیز کشف کند.

شانپلیون با گردآوری و ترجمه ی هشتاد کارتوش که از دوران یونای-رومی پیدا کرد، واژه نامه بزرگی از گود نقشها ساخت. پس از مرگ او در سن 42سالگی، دو کتاب وی با عنوانهای "فرهنگ واژگان مصری" و " دستور زبان مصری" انتشار یافت.

او در ترجمه ی هیروگلیف ها چنان پیش رفته بود که مصرشناسان سده ی نوزدهم با ادامه راهش توانستند ابهامات تاریخ و فرهنگ مصر را ، که نظام زیبای گرافیک در آن محفوظ مانده یود، برطرف کنند.

منابع:

تاریخ طراحی گرافیک فیلیپ بی. مگز

سی قرن طراحی گرافیک جیمز گرایگ

تاریخ هنر جنسن