ویژگی ها و مشکلات کودکان نارساخوان dyslexia

همان طور که قبلا اشاره شد به فردی نارسا خوان اطلاق می گردد که بدون علت مشخص جسمانی، عاطفی و یا فرهنگی تفاوت قابل ملاحظه ای بین سطح هوشی و عمومی و توانایی او در خواندن مشاهده می شود.

در زیر به ویژگی های عمومی این کودکان اشاره می شود. باید توجه داشت که ویژگی های مطرح شده،  لزوما در تک تک این کودکان مشاهده نمی شود و هر کودک نارساخوان ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد.

خواندن کودکان مبتلا به این اختلال نمودهای متعددی دارد. مثلا حروف یک کلمه را پس و پیش می خوانند، از وسط یا آخر کلمه می خوانند، صدای حروف را به خوبی به یاد نمی آورند، در فراخوانی و به خاطر آوردن و ردیف کردن حروف چاپی و کلمات مشکل دارند.

حروف و کلمه های مختلف نظیر "ب و پ"  "ج و چ"  "ع و غ" و "س و ش" را با یکدیگر اشتباه می گیرند و تقریبا از ادراک دیداری عاجزند. در تشخیص صداهای واکی ناتوان هستند. مثلا نمی توانند از میان فهرستی از کلمات که با صدای بلند خوانده می شود کلمه ای را که با صدای ن شروع شده را بشناسند.

تشخیص تفاوت های شنیداری کلمه هایی مثل آبرو و ابرو برای آن ها دشوار است. آن ها ممکن است واج های یک کلمه را به صورت جدا از هم و تک تک تلفظ کنند. مثلا کلمه مادر را به صورت مـ  ـا د  ر  بخوانند. اعمال مربوط به خواندن باعث اضطراب در آن ها می شود و شکست های مستمر در خواندن و دلسردی ناشی از آن باعث می شود احساس حقارت و شرمندگی کنند و بعد از گذشت زمان گوشه گیر و پرخاشگر شوند و در سایر زمینه های نیز نتوانند استعداد خود را نشان بدهند. به همین دلیل نیازمند مداخلات درمانی می شوند.

خواندن این کودکان گاهی با حدس و گمان و پیش بینی آن ها درباره کلمات پیش رو صورت می گیرد. یعنی ممکن است آن چه درباره یک کلمه می دانند را برای تلفظ کلمه بعدی به کار ببرند زیرا معمولا آگاهی واج شناختی آن ها محدود است. آگاهی واج شناختی یعنی درک این که زبان از حروف یا واج های مختلف تشکیل شده و هر کلمه چند واج دارد.

مشکلات رمز گشایی این کودکان برای هرفردی که شاهد تلاش این کودکان در هنگام خواندن با صدای بلند باشد قابل ملاحظه است. رمزگشایی یعنی تبدیل حروف چاپی به زبان گفتاری، که مستلزم مهارت در تشخیص جهت خواندن (مثلا از راست به چپ در زبان فارسی است) رابطه صدا، تشخیص خطوط و ... می باشد. پیشتر گفته شد این کودکان در جهت یابی ها مشکل دارند. در هنگام خواندن یک مطلب رمز گشایی در دانش آموزان عادی به صورت خودکار انجام می گیرد و در نتیجه سرعت خواندن و روانی خواندن بیشتر می شود. ولی در دانش آموزان نارساخوان مشکلات رمز گشایی باعث مشکلات دیگری نیز می شود.

زمانی که  به کودک املا گفته می شود و کودک قادر به تشخیص کلمات گفته شده و تبدیل آن ها به حروف نوشتاری نیست ممکن است از فنونی استفاده کند. مثلا از کلمات آشنایی که اطرافیان در حال مکالمه خود  به کار می برند و یا از تلویزیون شنیده می شود،  بدون توجه به رابطه معنایی آن ها استفاده کند.

او از برخی حروف مثل اولین حرف کلمه ممکن است به عنوان سرنخ استفاده کند...

این دانش آموزان معمولا چون وقت زیادی را صرف رمز گشایی از کلمات و تشخیص آن ها می کنند، معمولا روانی و سرعت خواندن آن ها کم است. هم چنین مشکلاتی در درک مطلب و رابطه جملات و عبارات به همدیگر دارند. ممکن است نتوانند سوالات جای خالی را پاسخ دهند، چون در تشخیص معنا و درک مطلب و در نتیجه انتخاب کلمه مناسب مشکل دارند. این دسته از مشکلات در کودکان نارساخوان ممکن است ناشی از مشکلات فرآیندهای شناختی آن ها (حافظه کاری ) آن ها یا اطلاعات عمومی (معنای کلمات) باشد و ناشی از مشکلات رمز گشایی نباشد.

علاوه بر این ها در مقوله نحو یا دستور زبان هم مشکلات زیادی دارند. مشکلات مربوط به نحو ممکن است در نتیجه مشکلات درک مطلب باشد. باید گفت زمینه های گوناگون نارساخوانی همانند حلقه های زنجیز به هم متصل هستند. ضعف در هر کدام از مهارت های خواندن منجر به ایجاد مشکل در زمینه های دیگر می شود.

در مقالات بعدی به نحوه تشخیص و شناسایی ودرمان کودکان نارساخوان خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: نسیم گوهری