تبیان، دستیار زندگی
سیاست خارجی یکی از مهمترین وجوه زندگی اجتماعی سیاسی ملتها و کشورها به شمار می رود، چرا که بقا و حیات آنها به سیاست خارجی بستگی دارد. از این رو مسئله سیاست خارجی و تلاش برای درک و فهم سیاست خارجی یکی از مهمترین مسائل و یکی از دل مشغولیهای بسیاری از محافل س
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

راهبردهای سیاست خارجی ایران در دوران وزارت ظریف


سیاست خارجی یکی از مهمترین وجوه زندگی اجتماعی سیاسی ملتها و کشورها به شمار می رود، چرا که بقا و حیات آنها به سیاست خارجی بستگی دارد. از این رو مسئله سیاست خارجی و تلاش برای درک و فهم سیاست خارجی یکی از مهمترین مسائل و یکی از دل مشغولیهای بسیاری از محافل سیاسی و علمی است. بنا براین وزیر جدید وزارت امور خارجه، سوابق و راهبردهای او می تواند بسیار مهم و تاثیر گذار در متن زندگی سیاسی و اجتماعی هر ایرانی باشد.

روحانی

محمد جواد ظریف در سال 1338 در شهر تهران متولد شد. وی دانش آموخته دبستان و دبیرستان علوی تهران است . ظریف در سال 1355 با ویزای دانشجویی به آمریکا رفت و در 1367 دکترای مطالعات بین المللی خود را از دانشگاه دنور ایالت کلرادو گرفت. محمد جواد ظریف مرداد سال 1392 به عنوان گزینه دولت یازدهم برای تصدی وزارت امور خارجه به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و با کسب اکثریت آرا (اخذ شده: 281 رای، موافق: 232 رای، مخالف: 36 رای، ممتنع: 13 رای) از مجلس رای اعتماد گرفت و به عنوان وزیر امور خارجه مشغول به فعالیت شد.

دکتر ظریف درس خوانده روابط بین‌الملل در سطوح بالا، متخصص و آشنا به سازمان‌های بین‌الملل، سفیر و دیپلماتی حرفه‌ای است که نه تنها جهان و شرایط بین المللی را می شناسد  بلکه تهدیدات ابر قدرت ها علیه ایران و شرایط و بحران های منطقه را نیز به خوبی می شناسد و از ابتدای انقلاب تا کنون در وزارت امور خارجه سلسله مراتبی را طی کرده است. در کارنامه ظریف می‌توان به موضوعاتی چون جنگ و قطعنامه 598، حمله عراق به کویت، حقوق بشر، یازده سپتامبر و موضوع افغانستان و طالبان، گفت‌وگوی تمدن‌ها، کنفرانس کشورهای اسلامی و در آخر مساله هسته‌ای و کنفرانس خلع سلاح اشاره کرد.

مسلما با روی کار آمدن ظریف سیاست خارجی ایران در عین تداوم دستخوش تغیراتی نیز خواهد شد. به نظر می رسد که صلح گرایی، تنش زدایی، اعتماد سازی، گفتگو و چند جانبه گرایی در دستور کار سیاست خارجی قرار خواهد گرفت. در پرتو این سیاست خارجی، فرایند عادی سازی روابط خارجی مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز و تنش زدایی که در دولت گذشته با چالش روبه رو شده را با شدت و جدیت بیشتری پیگیری خواهد کرد. قابل ذکر است که ایشان گفتمان سیاست خارجی اش را در چارچوب گفتمان اعتدال رئیس دولت اعتدال و امید تعریف کرده و در این راستا نیز در جلسه معارفه خود تاکید داشته که سیاست خارجی حوزه گرایش‌های ویژه و نگرش‌های فردی، حزبی و جناحی نیست.. سیاست خارجی امری تخصصی است؛ من باند گرا نیستم و دست هرکس که بتواند منافع ملی جمهوری اسلامی را به پیش ببرد، می‌بوسم.

مسلما با روی کار آمدن ظریف سیاست خارجی ایران در عین تداوم دستخوش تغیراتی نیز خواهد شد. به نظر می رسد که صلح گرایی، تنش زدایی، اعتماد سازی، گفتگو و چند جانبه گرایی در دستور کار سیاست خارجی قرار خواهد گرفت

همچنین در نطق دیپلماتیک خود در مجلس نیز تصریح کرد: «سیاست دولت اعتدال به دور از حاشیه پردازی، حقوق ملت را پیگیری خواهد کرد و کوتاه نخواهد آمد. با کاهش تنش ها و تهدید ها دایره دوستی ها را در جهان گسترش می دهد. نمایندگان محترم من طالب این مسئولیت نبوده ام. تلاش فراوانی کردم که آقای روحانی را متقاعد کنم که این وظیفه را بر عهده من نگذارند. در صورت رای اعتماد شما مسئولیت خطیری بر عهده بنده گذاشته خواهد شد که تنها با توسل به خدا و پیامبرو ائمه می توان از پس آن برآمد.» بنابراین  در این زمینه ایشان راهبرد های عملیاتی و اجرایی خود را طراحی کرده و به اجرا خواهد گذاشت، اولویت را به منافع ملی ایران داده است و در این زمینه راهکارها و روش های خود را پیاده سازی خواهد کرد و به دنبال تحقق منافع ملی در راستای ظرفیت های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایران است، تا اهداف سیاست خارجی ایران در جهت اعتلای منزلت ملی، منطقه ای و بین المللی ایران وایرانی را جامه عمل بپوشاند وبه سمت کسب امنیت ملی، حفظ تمامیت ارضی و جلوگیری از انزوای ایران در روابط بین الملل از طریق پیگیری روابط سازنده و مثبت با کشورهای دیگر، ارتقای روابط و کاهش تنش ها، فرصت سازی و تهدید زدایی و اعتماد سازی حرکت خواهد کرد که همگی مولفه هایی از اهتمام ایشان به پیگیری منافع ملی می باشد.

روحانی

نکته ای که نباید در سیاست خارجی ظریف مورد غفلت قرار داد اعتقاد به عقلانی بودن سیاست خارجی در مشی سیاسی ایشان است. بی اعتمادی برخی کشورها نسبت به جمهوری اسلامی ایران معلول سوء تفاهم  و عدم درک متقابل ناشی ازعدم آگاهی از مقاصد ایران است. بنا بر این اصل کار گزاران سیاست خارجی سعی خواهند کرد بر پایه عقلانیت ارتباطی مبتنی بر گفتگو و تفاهمات فکری، این بدبینی ها و سوء برداشت ها را اصلاح کرده و اعتمادسازی نمایند همانطور که در کارگزاران سیاست خارجی دوره های قبل در چارچوب منافع حیاتی و مصلحت نظام و کشور دیده شده است.

وزیر امور خارجه دولت یازدهم تغییر و ارتقای ایران در نظام بین الملل را در محوریت برنامه کاری خود قرار داده است و درنطق دیپلماتیک خود در مجلس با بیان اینکه شرایط جهانی کنونی، بسیار پیچیده است و جمهوری اسلامی ایران در منطقه‌ای حساس و پرخطر، رسالتی مهم بر عهده دارد، اظهار داشت: سیاست استقلال‌طلبانه و رویکرد عزتمندانه جمهوری اسلامی ایران نقش بسیار برجسته‌ای در جهان به آن بخشیده است. ظریف به ولایت مداری خود نیز تاکید داشته و با تاکید بر اینکه برای ایفای نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران در منطقه باید سیاست خارجی فراجناحی و براساس قانون اساسی تحت نظارت مستقیم مقام معظم رهبری باشد، افزود: من همواره و در هر مسئولیتی که در سیاست خارجی و روابط بین‌المللی داشته‌ام، این اصل اساسی را نصب العین خود قرار داده‌ام. وی افزود: افتخار دارم در راستای تدابیر تاریخی و اوامر داهیانه رهبر معظم انقلاب در جنگ تحمیلی، بحران عراق، افغانستان، سیاست‌های هسته‌ای و منطقه‌ای به لطف خداوند کوتاهی نکرده‌ام و همواره مورد مرحمت بزرگوارانه معظم له بوده‌ام.

وزیر امور خارجه دولت یازدهم تغییر و ارتقای ایران در نظام بین الملل را در محوریت برنامه کاری خود قرار داده است

در نهایت ذکر این نکته در مورد سیاست خارجی خالی از لطف نیست که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اصولی ثابت و پایدار استوار است که راهنمای رفتار و کنش سیاست خارجی قرار می گیرند و جهت گیری و استراتژی سیاست خارجی نیز متناسب با این اصول اتخاذ می گردد. بر اساس قانون اساسی و بیانات امام خمینی اصول سیاست خارجی ایران عبارتند از:

1)   نفی سلطه گری و سلطه پذیری 2) استکبار زدایی و ظلم ستیزی 3) حمایت از مستضعفان و محرومان 4) حمایت از حقوق مسلمانان 5) همزیستس مسالمت آمیز و صلح طلبی 6) احترام متقابل با دیگر کشورها 7) تعهد به قراردادها و قوانین بین المللی.

بنابراین آنچه کاملا مشهود است عملکرد رفتاری ایران و تمامی کارگزاران سیاست خارجی باید در راستای این اصول باشد و تخطی از این هنجار های اصیل و عام که همان اصول کلی است به هیچ وجه نباید صورت گیرد. چرا که این اصول و قواعد با گذشت زمان و تحت هیچ شرایطی از اعتبار نمی افتند.

محبوبه شهرابی

بخش سیاست تبیان