آیا مجوّز شرعى براى سقط جنین وجود دارد؟

در هر موردی که بقاء جنین منجر به ضرر قابل اعتناء عقلایی یا عسر و حرج شدید باشد سقط جنین قبل از دمیده شدن روح جایز خواهد بود و مادامی که یقین به ضرر یا عسر و حرج مزبور نباشد و احتمال ضرر، احتمال عقلایی قابل اعتناء محسوب نشود، این عمل حرام است.

در این مقاله به طرح دو سوال به بررسی ابعادی از مسئله سقط جنین می پردازیم:

در فرض سۆال، عذر مذکور، مجوّز شرعى براى سقط جنین نمی باشد و اسقاط آن معصیت دارد و موجب دیه هم هست.

با توجه به اینکه در این موضوع اختلاف نظری بین مراجع عظام تقلید نمی باشد، نظر شما را به استفتایی در همین باره که از محضر آیة الله صافی گلپایگانی (دام ظله) شده است جلب می نماییم:

در فرض سۆال، مجوّز شرعى براى سقط جنین وجود ندارد و اسقاط آن معصیت دارد و موجب دیه هم هست؛ خداوند می فرماید: (و لا تقتلوا أولادکم خشیة املاق نحن نرزقهم و إیاکم انّ قتلهم کان خطأ کبیرا)، شاید همین فرزندى که شخص به فکر سقط آن افتاده است موجب وسعت رزق و رفع مشکلات زندگى و سعادت دنیا و آخرت پدر و مادر شود امر رزق و روزى با خداوند متعال است (فو رب السماء و الأرض إنه لحق مثل ما إنکم تنطقون). (گلپایگانى، لطف الله صافى، جامع الأحکام ، ج‌2، ص 55)

حال جهت آگاهی از دیه سقط جنین، در این مسئله دقت فرمایید:

«ظاهر این است که جنین از وقتى که در رحم قرار مى‌ گیرد، به مدت 40 روز، نطفه است. و دیه اسقاط آن در این مدت 20 مثقال شرعى طلاى سکه ‌دار است که هر مثقال، هیجده نخود مى ‌باشد، پس از آن، 40 روز علقه یعنى خون بسته شده است و دیه آن 40 مثقال است، بعد، 40 روز مضغه یعنى پاره گوشتى است، که دیه آن 60 مثقال است. (که مجموع چهار ماه مى ‌شود) پس از آن به صورت استخوان مى‌ شود. و دیه آن 80 مثقال است. بعد گوشت روییده و صورت‌بندى مى ‌شود، و دیه آن 100 مثقال است. و همین که روح در آن دمیده شد، چنانچه پسر باشد دیه او هزار مثقال و اگر دختر باشد 500 مثقال شرعى طلاى سکه ‌دار است و در تمام این صور، اگر عوض هر یک مثقال طلا، ده درهم نقره بدهند کافى است و اگر زن حامله از روى عمد کارى کند که جنین او سقط شود باید دیه آن را به تفصیلى که بیان شد به وارث جنین بپردازد و خود او از این دیه ارث نمى‌برد، بلى چنانچه ورثه جنین، او را عفو کنند دیه ساقط مى ‌شود ولى در جنینى که روح دمیده شده، کفاره قتل بر او واجب است». (لنکرانى، محمد فاضل موحدى، جامع المسائل، ج‌1، ص 515‌)

با این همه، شما می توانید با مشورت با پزشک حاذق، مقدار ضرر و خطری که مادر را تهدید می کند را بسنجید؛ چرا که فقها، در صورت وجود خطر جانی یا ضرر مهمی برای مادر، سقط جنین را جایز دانسته اند؛ مانند:

آیة الله تبریزی (ره):

چنانچه مادر خوف داشته باشد که وجود حمل براى جان او خطر دارد (و لو از گفته دکتر حاذق این حرف براى او پیدا شود) خود مادر مى‌ تواند با خوردن دوا و مثل آن اسقاط کند، و الله العالم. (تبریزى، جواد ، رساله احکام بانوان، ص 239)

آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

در صورتى که یقین یا خوف خطر یا ضرر مهمّى براى مادر داشته‌ باشد، سقط جنین در مراحل اولیّه (پیش از چهار ماهگی) جایز است. (شیرازى، ناصر مکارم، رساله توضیح المسائل، ص 486‌)

شرح سوال:

چند سالی است که سقط درمانی در موارد خاص از نظر شرع و قانون پذیرفته شده و انجام می شود و از افتخارات فقه تشیع است که می تواند جوابگوی مسائل روز جامعه باشد. سوال من این است که در مورد خانمی که تحت هتک ناموس یا تجاوز به عنف قرار گرفته و باردار شده است و با علم به اینکه ادامه بارداری و زایمان و حضور این طفل نامشروع در جامعه هم از لحاظ روحی روانی و اجتماعی و مشکلات خانوادگی از جمله طلاق برای آن خانم و همچنین مشکلاتی که ممکن است برای جامعه و بار مالی که برای بیت المال پیش بیاید و فساد های دیگری که ناشی از تولد این طفل نامشروع و حضور او در جامعه می شود آیا جایز است قبل از حلول روح در بدن جنین نسبت به سقط آن اقدام کرد؟

حضرت امام خمینی (و دیگر مراجع محترم فرموده اند:

اگر زنى از زنا آبستن شود، در صورتى که خود آن زن یا مردى که با او زنا کرده، یا هر دوى آنان مسلمان باشند، براى آن زن جایز نیست بچه را سقط کند. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 498) بنابر این  چنین فرزندی فرزند او محسوب ‏شده اما ارث شامل حال او نمی شود. آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله)

با این حال سۆال مذکور به دفاتر چند تن از مراجع ارسال و پاسخ های آنان به شرح ذیل می باشد:

دفتر حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):

سقط جنین حرام است و آنچه در سۆال مرقوم شده، مجوز آن نمی باشد.

دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

این کار جایز نیست مگر اینکه مشکل بسیار مهمی در کار باشد.

دفتر حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):

اگر ترس ضرر باشد و یا این که در عسر و حرج شدید قرار می گیرد جایز است قبل از این که روح در جنین دمیده شود آن را بیاندازد.

دفتر حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):

عذرهایی را که نوشته اید مجوز برای سقط جنین نیست و اسقاط جنین حرام است.

نظر حضرت آیة الله هادوی تهرانی (مدظله العالی):

در هر موردی که بقاء جنین منجر به ضرر قابل اعتناء عقلایی یا عسر و حرج شدید باشد سقط جنین قبل از دمیده شدن روح جایز خواهد بود و مادامی که یقین به ضرر یا عسر و حرج مزبور نباشد و احتمال ضرر، احتمال عقلایی قابل اعتناء محسوب نشود، این عمل حرام است.

برای رعایت احتیاط واجب است این امر در مراجع ذی صلاح قضایی و پس از تأیید متخصصان امر صورت پذیرد.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

شیرازى، ناصر مکارم، رساله توضیح المسائل

گلپایگانى، لطف الله صافى، جامع الأحکام ، ج‌2

لنکرانى، محمد فاضل موحدى، جامع المسائل، ج‌1