پیامدهای بی اخلاقی در فضای اینترنت!

کم نیستند پدران و مادرانی که با مراجعه به دفاتر مشاوره ای و مراکز روانشناسی و تربیتی از آثار و عوارض تلخ و گزنده اینترنت و موبایل در زندگی فرزندان خود شکوه و شکایت و خواهان ارائه راه حل های کاربردی برای مهار و یا محدود نمودن نفوذ رسانه های مذکور در ذهن و ذوق فرزندان خود می باشند.

در این اجمال با توجه به تهدیدات فرهنگی و اخلاقی اینترنت به منظور تضمین سلامت اخلاقی نسل جوان، نحوه بهره گیری سالم و هدفمند از آن را مورد تأمل و تحقیقی قرار می دهیم.

قبل از ارائه راه کارهای استفاده از اینترنت آثار و عوارض ناگوار آن نه تنها در ایران بلکه در جهان غرب را مرور می کنیم. چرا که شناخت برون داد مخرب و مسموم اینترنت، خود در مدیریت آن  موثر خواهد بود استفاده واترز [1] در کتاب اینترنت و پیآمدهای اجتماعی آن می نویسد:

اینترنت، بطور وسوسه انگیزه، زمینه های اعتیاد و آلوده شدن به خود را به وجود می آورد. بسیاری از کارفرمایان در آمریکا و اروپا احساس می کنند از طریق عادت های اینترنتی کارمندان شان چاپیده می شوند. وقت تلف کردن در فضاهای مجازی هم اکنون 30 تا 40 درصد به عنوان علت کاهش قدرت تولید کارکنان به شما می آید.

یک ردیاب جنسی مشخص کرده است که بیشتر تجمع ها در بسیاری از سایت های بزرگسالان طی ساعت های کاری صورت می پذیرد.

احساس گناه، یکی از آثار مخرب و ضد اخلاقی اینترنت در بین کاربران اینترنتی به شمار می آید. یکی از کاربران می گوید: «آنچه مرا ترساند و منجر به کوتاه تر کردن هرزه نگاری آن- لاین در باره ام شد، احساس گناه دائمی در تمام شبانه روز بود که بسیار ترسناک و فرساینده است.[2]

اینترنت، کاربران را به دنیای خیالی و مجازی، دوری از جمع، انزواطلبی کشانده و بسیاری از موج سواران خود را در امواج خانمانسوز غیراخلاقی گرفتار، ساخته است. دکتر شنایدر یکی از محققان و پژوهشگران در حوزه آثار اینترنت در زندگی فردی و اجتماعی مردم آمریکا طی مصاحبه ای که با 100 نفر از افرادیکه همسرانشان اعتیاد به سکس مجازی داشته اند از زبان همسران این افراد می نویسد: آن ها دائماً تکرار می کردند که احساس لطمه دیدن، خیانت، طرد شدن، تباهی، تنهایی، شرمندگی، انزوا، خفت و خشم دارند.

زن جوان یک معتاد به اینترنت می گوید: من چگونه می توانم، رقابت کنم با صدها فرد گمنامی که هم اکنون در رختخواب ما و در سر همسرم هستند. رختخواب ما، جایی که با همسرم صمیمی بودیم، پر شده از غریبه های بی ارزش و گمنام.

تلخ ترین بخش پژوهش های مذکور اینجاست که بسیاری از کاربران در آغاز بهره گیری از اینترنت در پی ارتقاء سطح علمی، فرهنگی، هنری و سیاسی خود می باشند، امّا در مسیر جستجوی سایت ها و برنامه های جدید گرفتار جاذبه های غیراخلاقی و در نتیجه مسموم شدن روح و روان خود می شوند.

خلاصه اینکه "واترز" در کتاب یاد شده تصریح می کند که اینترنت، به شدت مشتریان خود را در گرداب خود غرق نموده و کمتر کسی است که نبودند در فرآیند استفاده از آن دچار احساس تنهایی، افسردگی، اتلاف وقت، انفعال، بلوغ زود رس و فاصله گرفتن اعضای خانواده از یکدیگر، استرس، احساس گناه، تنبلی و بیماری های جسمی و روحی نشود.

در ایران امروز نیز متأسفانه به جهت عدم مدیریت صحیح و اصولی، آثار و پیامدهای شوم اینترنت را در سبک زندگی، طرز لباس پوشیدن، معاشرت، میهمانی ها، عروسی ها، ارتباط ناسالم بین گروه های غیر همچنین به وضوح مشاهده می کنیم.

عوامل گرایش به اینترنت

1- عدم ارتباط موثر و پایدار، توأم با محبت و عشق و گرمی در بین اعضای خانواده کاربران اینترنت

2- عدم آموزش فرهنگ بهره گیری از رسانه های مدرن، در خانه و مدرسه و دانشگاه

3- ضعف شبکه اینترنت داخلی به عنوان زیر ساخت توسعه جامعه مدرن

4- ناآشنایی والدین به نوع بهره گیری صحیح از اینترنت و حتی گاهی عدم استفاده مناسب والدین از اینترنت. اگر پدران و گاهی مادران خود آلوده به استفاده غلط از این رسانه باشند، از فرزندان چه انتظاری می توان داشت.

5- برخورد حذفی و سلبی و نه ایجابی با گسترش رسانه های مدرن

6- جوان بودن و جمعیت کشور  و هیجانی بودن فضای اینترنت برای نسل جوان.

7- رقابتی نبودن فضای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و تلاش احزاب و گروه های قدرتمند جهت تک صدایی و تک حزبی کردن فضای فرهنگی و آموزشی و...

این فرآیند معیوب باعث می شود، جوانان دختر و پسری که در دهه اول انقلاب به تفریحات و رقابت ها و مطالعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می پرداختند، امروز بسیاری به رقابت در خود نمایی و خودآرایی و تنوع طلبی و ایجاد روابط غیراخلاقی بپردازند.

خریدن به کنج تنهایی و حضور منفعلانه در برابر رسانه های مدرن و تحت تأثیر آموزه های غیراخلاقی و هوس انگیز اینترنت از اصلی ترین فضاهایی است که به گرایشات کاذب مذکور جواب مثبت می دهد.

راهکارهای مقابله با فسادسازی اینترنت

بعد از شناخت عوارض آزاردهنده و گزنده اینترنت در اخلاق و رفتار فردی و اجتماعی، و باز کاوی عامل و عوامل استفاده ناسالم از این رسانه، ارائه راهکارهای مقابله با آثار مسموم کننده آن کار چندان پیچیده ای نخواهد بود.

راهکارهای پیشگیری از آثار سوء اینترنت

جهت رعایت اختصار اصلی ترین راهکارها را مرور می کنیم:

1- تأکید و توجه جدی بر ساماندهی نظام خانواده و تحکیم روابط موثر بین اعضای خانواده، از مهم ترین پیش نیازهای مقابله با آثار مخرب و مضّر رسانه های مدرن، از جمله اینترنت به شمار می آید. گرمی و عشق و پیوند پایدار و مقدس اعضای خانواده، مانع پناه بردن نسل جوان (اگر چه گاهی والدین نیز آلوده می شوند) به خلوت اینترنتی خواهد شد.

طبق تحقیقات موجود، پدران و مادرانی که بیشتر وقت خود را (به طور هدفمند) با فرزندان خود سپری می کنند. فرزندانی پویا و پرتلاش و موفقی داشته و در نتیجه در دام پر دانه رسانه ها گرفتار نمی شوند.

از سوی دیگر هم نیستند زنان جوانی که می گویند همسرشان هووی اینترنتی (بیوه زن مدرن) را از طریق این رسانه به خانه آورده و فضای خانه را آلوده به حضور مروجان فرهنگ بیگانه کرده اند.

2- تقویت بنیه دینی و اخلاقی و شناختی اعضای خانواده، از طریق توسعه فعالیت های آموزشی، هنری، علمی و مسافرت های مذهبی و نیز حضور فعال در مراسم و جشن های ملی و مذهبی

3- آموزش نحوه استفاده صحیح با تأکید بر مدیریت زمان از اینترنت- به طور مثال همان طور که، در تعاملات اجتماعی و معاشرت های فامیلی و خانوادگی به فرزندانمان یاد می دهیم که با خوبان معاشرت کنند در فضا مجازی نیز این مهم را مورد توجه قرار دهیم.

هم چنین یاد بگیریم و یاد بدهیم که نباید اطلاعات و خصوصیات خانوادگی را از طریق فعالیت های اینترنتی در اختیار دیگران قرار دهیم. و یا با افراد ناشناس ارتباط بر قرار کنیم. و یا به ولگردی اینترنتی معتاد شویم.

4- سایت ها وبلاگ نویسان متعهد را به فرزندان معرفی کنیم

5- قرار بگذاریم هر روز، راجع به یک موضوع مخصوص در فضای مجازی، جستجو و بحث و گفتگو کنیم. در این فضا می توان روحیه تحقیق و پژوهش راجع به سوژه های مورد نیاز خانواده، مانند تکنیک های موفقیت، راه های رسیدن به شادابی و نشاط، مقابله با استرس و اضطراب، شناخت افراد و شخصیت های علمی موفق در جهان و ... را در بین اعضای خانواده تقویت کرد.

در این خصوص همکاری خانه و مدرسه برای برگزاری مسابقات پژوهشی و تحقیقی و تعیین جایزه به منظور تشویق و ترغیب هر چه بیشتر نسل جوان بسیار موثر و مفید خواهد بود.

6- مسافرت ها، معاشرت ها نباید به گونه ای (از سوی والدین) طراحی شوند که فرزندان، مایل به همراهی با اعضای خانواده نباشند. جذابیت های تفریحی، هیجانات و شادی های مورد علاقه فرزندان نباید مورد غفلت واقع شود.

7- زمان و مکان استفاده از اینترنت برای تمامی اعضای خانواده شفاف سازی شود. استفاده پنهانی و پشت درهای بسته و به طور نامحدود ممنوع- حداکثر فعالیت های اینترنتی 2 ساعت در شبانه روز.

8- اضطراب، ترس، افسردگی، احساس تنهایی، احساس حقارت، کمرویی، بیکاری از عوامل مهم آلوده شدن و اعتیاد به اینترنت است. همه نهادهای تأثیرگذار (خانه، مدرسه، رسانه ها و...) می بایست برای پیش گیری و درمان اختلالات مذکور، اقدامات لازم را به عمل آورده و صرفاً به جنگ با معلول ها نپردازند.

9- گاهی دفاع غلط از ارزش های دینی و اخلاقی و سیاه جلوه دادن اسلام موجب فرار نسل جوان از خانه و مدرسه و نهادهای رسمی و پناه بردن به فضاهای مجازی و مضّر می باشد. بدون شک معرفی دین زنده و پویا و معرفی زیباییهای قرانی و نورانی اسلام در ساماندهی رویکرد و عملکرد جوانان ما و در نتیجه استفاده آنان از رسانه های مدرن نقش معجزه آسایی خواهد داشت که نباید مورد غفلت والدین، معلمان، مبلغان دینی و متولیان امور قرار گیرد.

10- تهیه و توزیع ارزان قیمت سرگرمی های رایانه ای برای کودکان و نوجوانان، در تحدید فعالیت های اینترنتی بسیار موثر خواهد بود.

پی نوشت ها:

[1] - وی یکی از مدیران برنامه ریز پروژه های اینترنتی در آمریکا بوده و در خصوص اعتیاد اینترنتی تحقیقات گسترده به عمل آورده است.

[2] - به نقل از کتاب اینترنت و پیامدهای اجتماعی آن- استفاده واترز- ص 29

احمد رزاقی                    

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان