انواع خطوط رومی

در بررسی هنر گرافیک در عصر رومی اشاره شد که از جمله رایج ترین خطوط رومی می توان به "خط شکسته ی اوایل رومی" ، "روستیکا "(کاپیتالیس روستیکا)" حروف بزرگ چارگوش "(کاپیتالیس کوادراتا) "اونسیال "و "شبه اونسیال " اشاره کرد. در اینجا به بسط هر یک از این خطوط و ویژگی های آن خواهیم پرداخت.

شکسته اوایل رومی

خط شکسته اوایل رومی، که یکی از نخستین خطوط رومی به شمار می رود، در حدود سده ی اول ق.م تکامل یافت. این سبک نوشتاری معمولی که شکسته رومی نیز خوانده می شود ، بیش تر برای یادداشت ها ، نامه نگاری ها، حسابرسی ها و دیگر امور غیر رسمی کاربرد داشت.

این خط هنگام نگارش سبکی سریع و غیررسمی داشت و در اصل بر حروف بزرگ رومی مبتنی بود. این حروف هنگام تندنویسی اریب می شدند و اغلب نیز به هم پیوسته بودند.

خصوصیت تک سطری این خطوط نتیجه ی نگارش با استیلوس نوک تیز بر لوح مومی بود که سطح نوشتاری رایج رومی ها به شمار می رفت. الواح مومی راحت و مناسب بودند. این سطوح را می شد با صاف کردن به شکل اول بازگرداند و دوباره از آن استفاده کرد.

شکسته اوایل رومی، نویسنده را بر آن می داشت تا به ظاهر حروف پیرایه بندد و حدیث نفس خود را آزادی بخشد. یکی از نتایج این آزادی ، نخستین نمود بالا رونده ها و پایین رونده ها یا به عبارتی نوشته هایی بود که به بالا و پاییین خطوط راهنما کشیده می شدند.

روستیکا

یکی دیگر از شکل های حروف روستیکا بود که بر حروف بزرگ رومی مبتنی بود و در حدود سده ی اول پیش از میلاد تکامل یافت. این خط به تدریج وسیله ای سریع و ارزان قیمت برای اعلان های عمومی ، شعارهای سیاسی و شکل های اولیه ی تبلیغات تجاری شد . معمولا اطلاعات با قلم مویی تخت و با رنگ قرمز بر دیوار خانه ها یا لوحه های چوبی نقاشی می شد.

روستیکا به راحتی با قلم نی بر پاپیروس و پوست گوساله نوشته می شد و در اندک زمانی خط رایج در نگارش کتاب شد. این خطوط در سده های چهارم و پنجم بیشترین رواج را یافت و تا اواخر سده ی نهم کاربرد داشت.

حروف بزرگ چارگوش

این حروف یکی از شکیل ترین خطوط اولیه بود . دلیل این نامگذاری آن بود که تناسبات این حروف بیش تر از آن که به حروف بزرگ نگارشی روم یعنی خط مبنای خود گرایش داشته باشد ، به چارگوش گرایش داشت. این حروف گرچه در سده ی نخست رایج شدند اما تا سده چهارم و پنجم به شکل پیراسته و ناب خود دست نیافتند.

به همان نسبتی که حروف بزرگ چاگوش خوش ساخت می نمودند ، سریع نوشتن شان دشوار بود. به این جهت بیش تر برای نگارش متون ادبی و مذهبی معتبر به کار می رفتند. حروف بزرگ چارگوش تا سده ی ششم رواج داشتند و از این پس اونسیال ها جایگزین آن ها شدند.

اونسیال

در سده ی سوم، سبک نگارش دیگری موسوم به اونسیال به تدریج از دل روستیکا و حروف بزرگ چارگوش شکل می گیرد.

از آن جا که شکل این حروف گِرد بود برای نگارش سریع مناسب بود و به استفاده از بالارونده ها و پایین رونده ها گرایش داشت.

در سده پنجم ، اونسیال خط اصلی نگارش کتاب شد و به ویژه برای نگارش ادبیات کلیسایی از آن استفاده می شد. اونسیال تا سده ی دهم خط رایج نگارش متون بود و از آن پس کاربردی عمدتا نمایشی یافت.

شبه اونسیال

در سده ی پنجم خط کتاب نویسی متناسب دیگری موسوم به شبه اونسیال به ظهور رسید. گفته می شود این خط برخلاف آن چه از نامش بر می آید ، به گونه ای مستقل از دل حروف بزرگ چارگوش و شکسته اوایل رومی شکل گرفت و ارتباطی با اونسیال ندارد.

شبه اونسیال در سده ی نهم با نگارش دست نوشته های ایرلندی آنگلوساکسون نظیر "کتاب کل ها" به اوج رسید.  شبه اونسال افزون بر آن که به نگارش سهولت بیش تری می بخشید، به دلیل شکل حروف تعدیل شده ی خود اهمیت داشت، زیرا نوشتن با کم ترین خامه گذاری (ضربات قلم) و کم ترین برداشتن قلم را شیوه ی رایجش امکان پذیر می ساخت.

شبه اونسیال نیز همانند اونسیال ، کارکرد بالارونده ها و پایین رونده ها را هرچه بیشتر توسعه داد . این سرآغاز پیدایش الفباهای دارای شکل حروف بزرگ (Majuscule)  و حروف کوچک (Minuscule)  بود.

منابع:

تاریخ طراحی گرافیک فیلیپ بی .مگز

سی قرن طراحی گرافیک جیمز کرایگ و بروس برتون

تاریخچه ای از طراحی گرافیک ریچارد هولیس