آزمایشهای غربالگری نوزادان
خوشبختانه امروزه با افزایش اطلاعات پزشکی افراد از طریق رسانههای ارتباط جمعی، بیشتر والدین درباره لزوم انجام آزمایشهای غربالگری در مورد نوزاد خود در بیمارستان، اطلاعات مناسبی دارند و در صورتی که احتمال بدهند این آزمایشها برای نوزادشان انجام نگرفته است، انجام آن را از پرسنل بیمارستان مربوطه مطالبه می کنند تا مهرهای لازم را در برگه بهداشت و سلامت نوزاد خود ثبت کنند.
به منظور شناسایی نوزادانی که ممکن است با مشکلات و اختلالات مادرزادی به دنیا بیایند، آزمایشهای غربالگری انجام میگیرد تا نوزادان بیمار مشخص شوند.
در صورتی که مشکل نوزاد بعد از تولد تشخیص داده نشود، باید تا آخر عمر آن بیماری را تحمل کند.
آزمایش غربالگری چیست؟
به طور کلی غربالگری به روشهایی اطلاق میشود که با آنها میتوان افراد به ظاهر سالمی را که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به یک بیماری خاص هستند، از افراد سالم شناسایی کرد.
باید توجه داشت در مورد افرادی که پُرخطر محسوب میشوند، برای تشخیص قطعی باید آزمایشهای تکمیلی انجام شود، مثلا اگر بیماری خاصی در خانواده نوزاد شایع میباشد، بررسیهای لازم در خصوص امکان ابتلای نوزاد به این بیماری باید به طور دقیق بررسی شود.
آزمایشهای غربالگری، باید پیش از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و یا طی پنج روز اول پس از تولد انجام شوند.
برای تشخیص اختلالات و بیماریهای متابولیکی، چند ساعت بعد از تولد نوزاد، پزشک چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد میگیرد و آن را به آزمایشگاه میفرستد
تاریخچه آزمایشهای غربالگری نوزادان
در دهه 1960 میلادی، دکتر «رابرت گوتری» آزمایشی را برای تشخیص بیماری فنیل کتونوری در نوزادان تازه متولد شده انجام داد. بعد از آن برای تکمیل آزمایشهای غربالگری در دهههای سال 1990 میلادی بود که آزمایشهای مختلفی برای تشخیص بیماریهای متابولیکی مادرزادی انجام گرفت. این آزمایشها را با گرفتن چند قطره خون از نوزاد انجام میدادند.
فواید آزمایشهای غربالگری نوزادان
متاسفانه هنگامی که نوزاد به دنیا می آید، از روی علایم ظاهری او نمی توان تشخیص داد که به چه بیماریهایی مبتلا میباشد.
اگر آزمایشات غربالگری برای او انجام نگیرد، او با همان مشکل بزرگ می شود و ممکن است پس از طی دوران نوزادی، علایمی مانند انواع عقب ماندگی ذهنی و اختلالات رشد و ... را نشان دهد.
خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی، می توان این اختلالات را در بدو تولد تشخیص داد و نوزادان را از مشکلاتی مانند مرگ زودرس و ناگهانی، عقب ماندگی ذهنی، اختلالات شنوایی و ناتوانی های جسمی نجات داد.
روشهای انجام آزمایشهای غربالگری نوزادان
1- آزمایش خون: برای تشخیص اختلالات و بیماریهای متابولیکی، چند ساعت بعد از تولد نوزاد، پزشک و یا پرستار چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد میگیرد و آن را به آزمایشگاه می فرستد تا ابتلای نوزاد به اختلالات متابولیک را بررسی کند.
2- غربالگری شنوایی: خوشبختانه یکی از آزمایشهای غربالگری که در کشور ما هم مرسوم شده است، غربالگری شنوایی نوزادان میباشد.
از آنجا که والدین قادر به بررسی حس شنوایی نوزاد نیستند و با توجه به این که حس شنوایی یکی از مهم ترین راههای برقراری ارتباط نوزاد با دنیای بیرون میباشد، ارزیابی و بررسی سلامت این حس در نوزادان ضروری میباشد.
این کار توسط کارشناس شنوایی سنج انجام میگیرد. او با قرار دادن پروب مخصوص در کانال گوش نوزاد، پاسخ هایی را از گوش دریافت می کند که نشاندهنده سلامت و یا عدم سلامت این حس در نوزاد میباشد.
چه آزمایشهایی بر روی نوزاد انجام می دهند؟
1- آپگار: مدتی پس از به دنیا آمدن نوزاد، این آزمایش بر روی او انجام میگیرد. آپگار مخفف پنج آزمایش زیر میباشد :
- ارزیابی ظاهر نوزاد
- ارزیابی نبض نوزاد
- ارزیابی واکنش های نوزاد
- ارزیابی فعالیت عضلانی نوزاد
- ارزیابی تنفس نوزاد
در تفسیر نتایج آزمایشهای غربالگری نوزادان، غیر طبیعی بودن آزمایشها به معنی بیمار بودن قطعی نوزاد نیست، بلکه به این معنا است که باید آزمایشهای بیشتر و تخصصی تری برای او انجام گیرد
2- آزمایش خون: از طریق گرفتن نمونه خون از نوزاد، اختلالات خونی مانند سلول داسی شکل، مشکلات تیروئید مادرزادی، فنیل کتونوریا و ... در نوزاد تشخیص داده می شوند.
بیماریهای موجود در طرح غربالگری نوزادان شامل 6 بیماری زیر است:
- فنیل کتونوری (PKU)
- افزایش گالاکتوز (گالاکتوزومی)
- بزرگی و پرکاری مادرزادی غده فوق کلیه (آدرنال)
- بیماری شربت افرا
- بیماری فاویسم
آزمایشهای غربالگری شنوایی
دو نوع آزمایش غربالگری شنوایی برای نوزادان تازه متولد شده وجود دارد :
- آزمایشی که پاسخ های حلزون شنوایی را بررسی می کند.
- آزمایشی که پاسخ های ساقه مغز را بررسی می کند.
تذکر
در تفسیر نتایج آزمایشهای غربالگری نوزادان، غیر طبیعی بودن آزمایشها به معنی بیمار بودن قطعی نوزاد نیست، بلکه به این معنا است که باید آزمایشهای بیشتر و تخصصی تری برای او انجام گیرد و در صورت تایید پزشک متخصص اطفال، اقدامات لازم جهت جلوگیری از ایجاد علایم خطرناک در نوزاد انجام شود.
روش درمان به نوع بیماری بستگی دارد و شامل رژیمهای غذایی مخصوص و مصرف دارو است.
همچنین منفی بودن آزمایش به طور قطعی ردکننده بیماری نخواهد بود و بستگی به علائمی دارد که در آینده ممکن است بروز نماید و پزشک نیاز به بررسی های تکمیلی بیشتری در این زمینه خواهد داشت.
مطالب مرتبط:
تست های غربالگری نوزادان اجباری است
3 بیماری که باعث عقبماندگی ذهنی کودک میشوند
چرا از نوزاد 5روزه خون میگیرند؟
بیماری فنیلکتونوری، عقبماندگی میآورد