رهبری و مبانی تحول حوزه

 تحول حوزه؛ باید ها و نبایدها (قسمت سوم)

احساس تكلیف رهبری

مقام معظم رهبری همیشه از کسانی بودند که در مورد اصلاح و تحول حوزه حرف هایی داشته اند. دغدغه ی حل مشکلات حوزه از اصلی ترین مسائل مورد توجه رهبری ست. ایشان حوزه آرمانی را در ذهن می پرورانند و برای رسیدن حوزه به حوزه ای ایده آل از هیچ کمکی کوتاهی نمی کنند. و این طبیعی ست، چراکه ایشان فرزند خود این حوزه هستند و در این حوزه پرورش یافته اند. تعلق ایشان به حوزه تعلق خاصی ست که خودشان چنین تعبیر می کنند ؛

«من نسبت به مسایل روحانیت، علاقه‌ی عمیقی، از نوع علاقه‌ی انسان به نفس و متعلقات خودش دارم.»[1]

این تعلق، رهبری را بر این می دارد تا نسبت به تحول حوزه وارد عرصه اقدام شوند و آنچه صلاح می دانند را برای رسیدن به هدف متعالی خود یعنی اصلاح امور حوزه انجام دهند. ایشان پشتیبان اصلی تفکر تحول در حوزه هستند و با تمام توان در این راستا عمل می کنند؛

«البته در این مورد، من برای خودم احساس مسۆولیت می‌كنم و در حیطه‌ی خاصی، آنچه را هم كه احساس كنم تكلیف من است، ان‌شاءالله انجام خواهم داد و منتظر نمی‌مانم كه شرایط خاصی پیش بیاید. اگر واقعاً در این زمینه، تكلیف شرعی فعلی منجزی را احساس كنم، در آن حدی كه به من مربوط خواهد شد، به فضل پروردگار معطل نخواهم ماند؛ لیكن تكالیف عمده‌یی بر دوش شما آقایان فضلای حوزه و مدرّسان و عامه‌ی طلاب و حضرات مراجع عظام است.» [2]

اصول و مبانی ضروری تحول

هر برنامه ی عظیمی نیاز به برنامه ریزی دارد و تحول حوزه نیز از جمله برنامه های بزرگی ست که باید با برنامه ریزی و بر طبق اصول و مبانی محکمی پیش رود. بایدها و نبایدهای تحول حوزه باید مبانی این حرکت قرار گیرد. باید هر برنامه ای که برای اصلاح امور حوزه ریخته می شود این اصول و مبانی را در خود جای دهد.

1- تحول و نه دگرگونی

وجود کاستی ها در هر سیستمی طبیعی ست و قصد رفع این کاستی ها نباید منجر به از بین بردن اصل آن سیستم شود. سیستم حوزه نیز ویژگی های بسیار مثبت و برجسته ای دارد که نباید نادیده گرفته شود. در گیرو دار بحث تحول و صحبت از اصلاحات، باید دقت کرد که خصوصیات ریشه ای و معتبر حوزه از بین نرود. اندیشه اصلاحات با تفکر دگرگون سازی و تغییر سیستم متفاوت است. وقتی ما از اصلاحات امور حوزه صحبت می کنیم غرض رفع مشکلات نظام حوزه است نه از بین بردن و استحاله سیستم اصلی حوزه که چنین برداشتی بسی خطرناک و مهلک است.

مقام معظم رهبری نیز به این موضوع اهمیت داده و همه را از نگاه دگرگونی به جای نوسازی، بر حذر می دارند؛

«وقتی كه بحث سازندگی و تشكیلات و نوسازی حوزه می‌شود، نباید فوراً ذهنها به این طرف برود كه حالا می‌خواهیم تمام پایه‌های حوزه را به هم بریزیم. نه، اصلاً چنین چیزی نیست . باید از موجودی ارزشمند حوزه‌ی علمیه‌ی قم استفاده بشود و سازماندهی و جهت‌‌دهی بشود و از دوباره كاریها پرهیز گردد.»[3]

2- همدلی، همیاری و همفکری

دومین مبنایی که باید در روند تحول حوزه مورد توجه قرار گیرد همدلی و همیاری ست. تحول حوزه مانند یک انقلاب سیاسی نیست که مردم بر علیه حکومت انقلاب کنند و از پایین به بالا اقدام کنند و بر علیه یکدیگر بشورند. تحول حوزه این چنین نیست که طلاب مخالفت های خود را با حوزه اعلام دارند و خودسرانه سیستم را تغییر دهند و بعد به مسئولان تحویل دهند. همدلی و همیاری بین تمام مجموعه حوزه از طلاب گرفته تا مراجع، باید مبنای کار باشد. حوزه یک مجموعه است که همه یک هدف دارند و آن اعتلا و پیشرفت نظام حوزه است، نه یک مجموعه ای که برخی از آن با برخی دیگر مخالف اند و اغراض شخصی دارند.

مقام معظم رهبری این معیار و اصل را چنین توضیح می دهند؛

«این فكر برای ما پیدا نشود كه طلبه‌ها باید مثل نیروهای انقلاب كه در جاهایی، از پایین به بالا انقلاب شروع شد و بالاییها را در مقابل عمل انجام شده قرار دادند، عمل كنند. طلاب تصور نكنند كه می‌توانند انقلابی را از پایین شروع كنند و حوزه را به صورتی كه می‌خواهند، در بیاورند و بعد به مراجع و بزرگان بگویند : بسم‌الله ، این حوزه را اداره‌ كنید! این كار، نه شدنی است و نه جایز می‌باشد؛ زیرا در این‌جا، مسأله‌ی تقابل قشر پایین و بالا ـ مثل كارگر و سرمایه‌دار و كشاورز و مالك ـ نیست؛ بلكه همه سروته یك مجموعه هستند. آن، مثا‌ل اعلی و رب النوعش وجود دارد؛ بقیه هم بالقوه‌هایی هستند كه به آن‌جا منتهی خواهند شد.» [4]

3- پرهیز از شتابزدگی و عجله

یکی از آفاتی که دامنگیر هر تحولی می شود شتابزدگی ست. شتابزدگی یعنی حرکت سریع بیش از حد و بدون عقلانیت که بسیار مضر است.

حوزه با توجه به اهمیت و جایگاهی که دارد باید با احتیاط حرکت کند. هر چند سرعت نیز لازم است اما دقت نباید فدای سرعت شود. روش آزمون و خطا نیز برای حوزه خطرناک است چراکه ممکن است داشته های حوزه نیز از بین برود. حوزه نباید همه اندوخته های سالیان درازش را به بهانه تحول و اصلاح امور به طور کل از دست بدهد بلکه باید با یک حرکت حساب شده و سنجیده به تحول فکر کند و حرکت کند.

«باید تلاش خیلی سریعی در قم انجام بگیرد. باید كار خیلی وسیع و همه‌جانبه‌ و پُرمغز و پُرمحتوا و پخته‌یی ـ نه عجولانه و سرسری ـ انجام بگیرد.»[5]

4- توجه به زمان

در کنار پرهیز از شتابزدگی باید به عامل زمان نیز توجه کرد. تحول در حوزه و توسعه سیستم حوزه نیاز به زمان دارد. این حرکت وسیعی ست که یکی دو روزه انجام نمی شود و باید با دقت و حوصله بر روی آن کار شود تا نتیجه بدهد.

مقام معظم رهبری می فرماید:

«من از این تعجب نمی‌كنم كه شما اقلاً دو، سه سال وقت لازم داشته باشید، برای این كه بتوانید، شروع به تحقق این مصوبات بكنید؛ چون بالاخره وقتی انسان شروع كرد ... احتیاج به اصلاحش، یواش‌یواش ظاهر می‌شود. خیلی طول می‌كشد، تا این كه قانون جاافتاده‌یی، برای سالهای متمادی به وجود بیاید؛ حتی شروعش هم، اقلاً دو، سه سالی طول می‌كشد و این، تعجب‌آور نیست ... درستش هم همین است.»[6]

پی نوشت ها:

[1] سخنرانی در دیدار با علما و مدرسان حوزه علیمه قم، 30/11/70.

[2] سخنرانی در دیدار با نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، 7/9/68.

[3] همان

[4] همان

[5] سخنرانی در جمع طلاب علوم دینی در مدرسه فیضیه، 1/12/70.

[6] سخنرانی در دیدار با شورای عالی حوزه، 16/12/72.

منابع:

بیانات مقام معظم رهبری

تهیه و تولید:احمد اولیائی-گروه حوزه علمیه تبیان