تعلیقی که هنوز زنده است

یک فیلمساز مولف

حقیقت این است که هیچکاک فیلمسازی مولف است که در قیاس با سیستم فیلمسازی در هالیوود آثاری سالم و اخلاقی ساخته است و برای همین عمده فیلمهایش از تلویزیون کشور با کمترین ممیزی نسبت به فیلم های خارجی دیگر روبرو و پخش شده است. با این حال وی به پایان خوش(happy end)  اهمیت بسیاری می داد و نظرش این بود که تماشاگر برای دیدن فیلم  پول می دهد و دوست دارد که پایانی شاد را ببیند حتی اگر با واقعیت فاصله داشته باشد. همین موضوع و توجه وی به بینندگانش بود که وی را در رده محبوبترین کارگردانان جهان قرار داد و پس از سال‌ها این محبوبیت همچنان ادامه دارد هرچند مجموعه تلویزیونی «آلفرد هیچکاک تقدیم می‌کند» در این زمینه بی تاثیر نبود.

آلفرد هیچکاک کارگردان سینمای دلهره

یکی از ویژگی های هیچکاک توجه ویژه وی به داستان خوب و اقتباس‌های مشهوری است که در این زمینه انجام داده است. وی روانی را از داستان رابرت بلاک، سرگیجه را از رمان بوآلو نارسژاک با نام از میان مردگان و بساری از فیلم‌هایش را نظیر پنجره عقبی از آثار ویلیلام آیریش که در ان زمان با نام اصلی خود یعنی کرنل وولریچ داستان می نوشت اقتباس کرد. همین توجه وی به داستان بود که مخاطبان بیشماری را پدید آورد. در زمان فعالیت شهید آوینی در حوزه هنری به کوشش وی کتابی با عنوان «هیچکاک همیشه استاد» منتشر شد که با وجود ارزشمند بودن کتاب نفس دیگری داشت و آن مقابله با جریان شبه روشنفکری در سینما و گرایشات به وجود آمده و تقلیدی از آثار تارکوفسکی و برگمن و پاراجانف بود. جریانی که به بعدها به سینمای جشنواره ای معروف شد و فیلم هایی که در سینماهای کشور کمترین مخاطب اما در جشنواره های خارجی برنده جوایز متعدد بودند.

استاد بلامنازع تعلیق

کمتر عاشق سینه چاک سینمایی وجود دارد که با شنیدن کلمه تعلیق یاد هیچکاک نیفتد. این درست است که قبل از هیچکاک هم سینما از عنصر تعلیق بهره برده و کارگردانانی چون فریتز لانگ در این زمینه تلاش های موثری داشته اند اما هیچکاک با استفاده متفاوت از تعلیق آن را به نام خودش ثبت کرد.

تعلیق موازی موردی است که خاص سینمای هیچکاک است و مشخص‌ترین نمونه آن سکانسی در فیلم «مارنی » است که در آن هیلدرن در حال دزدی از گاوصندوق است و از سوی دیگر شون کانری وارد اداره می شود. این فضای نفسگیر از زاویه دید دوربین طوری دیده می شود که دیواری بین این دو وجود دارد و سارق در حالی دارد گاوصندوق را خالی می کند که از ورود صاحبخانه خبر ندارد اما تماشاگر هر دو را می بیند. این که مچ کارمند خاطی گرفته می شود یا نه مسئله ای است که نفس بیننده را در سینه اش حبس می کند.

نکته جالب اینجاست که هنوز با گذشت چند دهه از ساخت فیلمهای هیچکاک و سیر تطوری که به ویژه با تکنولوژی جدید دنیا در سینما به وجود آمده این صحنه‌ها هنوز جذاب و تعلیقشان برای بیننده ای که اولین بار آن را می بیند تازه است.

این موضوع وقتی داستانی مناسب مثل از میان مردگان را در کنار خود دارد فیلم جذابی چون سرگیجه را پدید می آورد که در فهرست صد فیلم برتر تاریخ سینما قرار می گیرد. هر چند هیچکاک بنا بر سنت پایان خوشی که در فیلمهایش دارد جنون شخصیت اصلی فیلم با بازی استوارت را که منجر به خفه کردن مادلین با بازی کیم نواک در پایان فیلم می شود به اعتراف مادلین و پرت شدن وی از برج و سالم ماندن استوارت تغییر داده است.

مردی که عاشق داستان بود

اگر داستان را از سینمای هیچکاک حذف کنیم یک سری تصاویر سینمایی خلاق همراه با موسیقی مناسب باقی می ماند که دیگر نمی شود به آن سینمای هیچکاک گفت چرا که داستان در آثار این کارگردان حرف اول را می زند.

هیچکاک عاشق داستان بود و نویسندگان خود را از بین داستانهایی که می خواند انتخاب می کرد. وی حتی دست به چاپ مجموعه داستانهایی از نویسندگان مختلف جنایی زد که با همان عنوان سرایل معروفش یعنی «آلفرد هیچکاک تقدیم می‌کند» به چاپ رسید و البته تعداد کمی از آنها را خودش نوشت.

هیچکاک اهمیت زیادی برای داستان فیلم قائل بود. این مشهور است که وی در همه فیلمهایش در نمایی کوتاه حاضر می‌شد که در واقع امضای وی به شمار می رود.

با این حال در فیلم پرده پاره که نقشی مناسب با فیزیک و سنش وجود نداشت داستان را تغییر نداد و با ترفندی خودش را درون فیلم برد. به این صورت که وقتی پل نیومن در قایق است روزنامه ای را روی آب دیده و ان را از آب می گیرد. روزنامه ای که در صفحه اول آن عکس آلفرد هیچکاک چاپ شده بود!

این موضوع نشانه آن است که وی هیچ وقت داستان را فدای فیلم نکرد و از قضا فیلم های وی به معرفی و چاپهای پیاپی داستان هایی که فیلم کرده بود کمک زیادی کرد.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

منبع : سینما پرس / عباس کریمی عباسی