تبیان، دستیار زندگی
برای واجب شدن نفقه همسر لازم نیست نزدیکی با او صورت گرفته باشد و در صورتی که شرایط بالا را داشته باشد نفقه اش واجب است حتی اگر همسر در منزل پدرش باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در مورد نفقه چه می دانید؟

حقوق زناشویی-اجرت المثل-نفقه


به خاطر تعهد مرد در برابر زن و فرزندان، نسبت به پرداختن هزینه‏هاى زندگى، پرداخت مهر، و تأمین زندگى آبرومندانه برای همسر و فرزند، خداوند، سرپرستى خانواده را به مرد واگذار کرده است.


در این مقاله در مورد نفقه سوالاتی را مطرح کرده و به بررسی پاسخ آن می پردازیم:

سوال: نفقه چیست؟

نفقه یک اصطلاح فقهی است که در مورد زن، قرابت (قوم و خویشان) و ملک استعمال می شود. اما آن چه مشهور است، نفقه همسر است که بر مرد واجب است به همسرش بر طبق شرایطی پرداخت کند. این نفقه معمولاً شامل خوراک، پوشاک و اسکان همسر می شود.

سوال: اگر نفقه‌ی مادر بر فرزند واجب بوده اما وی توانایی نفقه دادن به بیشتر از یک نفر را نداشته باشد، آیا باید به مادرش نفقه دهد یا به همسرش؟

از نظر فقهی، هر چند نفقه‌ی هر دو بر ایشان واجب است، اما در صورتی که واقعا توانایی هر دو را ندارد، نفقه دادن به همسر مقدم است.

اما لازم به ذکر است، چه بسا در این‌گونه موارد، فرد می‌تواند با تدبیر اقتصادی، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که نفقه هر دو را تأمین نماید؛ لذا مناسب است با مراعات برخی امور و کم کردن هزینه‌های زندگی با موافقت و رضایت همسر، سعی در رفع نیازهای والدین خویش بر آید.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

در فرض مرقوم نفقه زوجه مقدم است.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

نفقه زن بر نفقه اقربا مقدم است.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

در صورتی که توانایی ندارد نفقه دادن به مادر لازم نیست.

(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است.)

سوال: فلسفه وجوب نفقه چیست؟

در مورد فلسفه وجوب نفقه، خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِم».(مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری هایى که خداوند (از نظر نظام اجتماع) براى بعضى نسبت به بعضى دیگر قرار داده است، و بخاطر انفاق هایى که از اموالشان (در مورد زنان) مى‏کنند. نساء، 34) مردان سرپرست و خدمتگزار زنان هستند.

در توضیح این جمله، باید به این نکته توجه نمود که خانواده، یک واحد کوچک اجتماعى است، و همانند یک اجتماع بزرگ باید رهبر و سرپرست واحدى داشته باشد؛ زیرا رهبرى و سرپرستى دست جمعى که زن و مرد مشترکا آن را به عهده بگیرند مفهومى ندارد؛ در نتیجه، مرد یا زن، یکى باید «رئیس» خانواده و دیگرى «معاون» و تحت نظارت او باشد.

قرآن، در این جا تصریح مى‏کند که مقام سرپرستى باید به مرد داده شود. (الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ) اشتباه نشود منظور، از این تعبیر، استبداد و اجحاف و تعدّى نیست بلکه منظور، رهبرى واحد منظّم با توجه به مسئولیت ها و مشورت ‏هاى لازم است.

نفقه و چگونگی طرح دادخواست

فلسفه واگذاری این سمت و مقام، نیز در آیه ذکر شده، دو چیز بیان شده است:

1. به جهت وجود خصوصیاتى در مرد است؛ مانند ترجیح قدرت تفکر او بر نیروى عاطفه و احساسات -بر عکس زن که از نیروى سرشار عواطف بیشترى بهره‏مند است- و داشتن بنیه و نیروى جسمانى بیشتر که با اوّلى بتواند اندیشه و فکر کند، نقشه طرح کند و با دومى بتواند از حریم خانواده خود دفاع نماید.

2. به خاطر تعهد او در برابر زن و فرزندان، نسبت به پرداختن هزینه‏هاى زندگى، پرداخت مهر، و تأمین زندگى آبرومندانه برای همسر و فرزند، خداوند، سرپرستى خانواده را به مرد واگذار کرده. (مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 3، ص 370)

علاوه بر این دو فلسفه که در آیه بیان شده است، فقها نیز یکی از فلسفه وجوب نفقه را اطاعت زن از مرد و تمکین او در برابر مرد ذکر کرده اند. (که در سوال بعدی با تفصیل بیشتری به این موضوع خواهیم پرداخت)

بدین جهت اگر زنی- بدون عذر- از شوهر اطاعت نکند و در برابر او تمکین نداشته باشد وجوب نفقه از شوهر، ساقط می شود و زن استحقاق دریافت نفقه را نخواهد داشت. (المبسوط، ج 4، ص 328)

سوال: شرائط واجب شدن نفقه همسرکدامند؟

نفقه ی همسر با شرایطی بر شوهر واجب می شود:

1. عقد دایم باشد.

2. قابلیت برای امور زنا شویی داشته باشد. (همسری که در سنین کودکی است و قابلیت برای امور زنا شویی نداشته باشد نفقه اش واجب نیست.)

3. زن در مواردی که اطاعت از مرد واجب است (مثل تمکین در مسایل زناشویی)، مطیع باشد. (تحریر الوسیله، ج 2، ص 280، فصل فی النفقات)

بعبارت دیگر؛ در امور زنا شویی از شوهرش اطاعت پذیری داشته باشد. (در صورت نا فرمانی، نفقه اش واجب نیست.). (تحریر الوسیله، ج‏2، ص: 313و314--جامع المسائل (للبهجة)، ج‏3، ص: 587)

حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ سۆالی در این زمینه فرموده اند: "زوجه (همسر) اگر تمکین داشته باشد (در مسائل زناشوئی مطیع شوهر باشد)، نفقه او بر زوج (شوهر) واجب است ، هر چند او را به منزل خود نبرده باشد." (استفتائات حضرت امام خمینی(ره) ،ج3 ،ص202،س14)

بنابراین برای واجب شدن نفقه همسر لازم نیست نزدیکی با او صورت گرفته باشد و در صورتی که شرایط بالا را داشته باشد نفقه اش واجب است حتی اگر همسر در منزل پدرش باشد.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت اسلام کوئیست

استفتائات حضرت امام خمینی(ره) ،ج3

تحریر الوسیله، ج‏2

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.