حکم دروغ شوخی!
دروغ گفتن حرام است هر چند به شوخى باشد، مگر اینکه در کلامش قرینه و علامتى باشد که نشان دهد در آنچه مى‌گوید قصد حکایت ندارد؛ پس در صورتى که مخاطب بفهمد قصد جدّى ندارد و شوخى مى‌کند دروغ محسوب نمى‌شود.
در این مقاله چند پرسش و پاسخ را در مورد دروغ و مسائل مربوط به آن مطرح می کنیم:
سوال: اگر مسئولی زیر دستش را وادار به دروغ کند تکلیف وی چیست؟
بر فرض سۆال، دروغ گفتن جایز نیست حتی اگر منجر به اخراج شخص شود. البته در بعضی از موارد می‌توان با توریه کردن از گفتن دروغ خودداری کرد، مثل اینکه، در مورد گفتن جمله‌ی " او نیست " نیت کنید که او در کنار دست شما نیست.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
در هر صورت دروغ جایز نیست.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
دروغ حرام است.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
در مورد گفتن این جمله که " او نیست " می‌توانید نیت کنید که او در کنار دست شما نیست و در مورد جلوه دادن جنس بد، تا ممکن است این کار را انجام ندهید و اگر بتوانید شغل دیگری انتخاب کنید بسیار بجاست.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
دروغ گفتن جایز نیست حتی اگر منجر به اخراج شخص شود بلی در بعضی از موارد می توان توریه نمود که مطلب را به صورتی بگوید که دروغ نشود.
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
دروغ حرام است و باید ترک شود.
(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است)
سوال: آیا دروغ گفتن به کافر حربی جایز است؟
دروغ گفتن حتی به کافر جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی اقتضا کند و ضروری بودن در این سۆال ثابت نیست.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
دروغ جایز نیست مگر برای دفع ضرر
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
در فرض سوال در صورت ضرورت مانعی ندارد.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
موارد و احکام آنها مختلف است لذا حکم کلی نمی توان داد.
(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست انجام گرفته است)
سوال: آیا اگر دروغ برای شوخی باشد، ولی ضرری برای کسی نداشته باشد حرام است؟
دروغ گفتن حرام است هر چند به شوخى باشد، مگر اینکه در کلامش قرینه و علامتى باشد که نشان دهد در آنچه مى‌گوید قصد حکایت ندارد؛ پس در صورتى که مخاطب بفهمد قصد جدّى ندارد و شوخى مى‌کند دروغ محسوب نمى‌شود. (تبریزى، جواد، استفتاءات جدید، ج2، ص 487؛ مکارم شیرازى، ناصر، استفتاءات جدید، ج3، ص 170؛ صافى گلپایگانى، لطف الله، جامع الأحکام، ج1، ص 89)
چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):
سۆال:دروغ گفتن به زن براى جلب محبّت او چه حکمى دارد مثلا بگوید: امروز از صبح تا به حال یک لحظه از فکر تو بیرون نبودم و حال آن که چنین نباشد؟
پاسخ:دروغ جایز نیست مگر در موارد ضرورت.
سۆال:امروزه از افراد زیادى دروغ مى شنویم، و هنگامى که نهى از منکر مى کنیم مى گویند: «شوخى کردیم!» یا مى گویند: «دروغ مصلحتى است!» لطفاً بفرمایید دروغى که به شوخى باشد چه حکمى دارد و دروغ مصلحتى چیست؟
پاسخ:در صورتى که مخاطب بفهمد قصد جدّى ندارد و شوخى مى کند دروغ محسوب نمى شود. و دروغ مصلحتى آن است که دروغ، مصلحت مهمترى از راست گفتن داشته باشد; مانند دروغ گفتن براى اصلاح ذات البین.
سۆال:هرگاه شخصى بدهى خود را پرداخته، یا طلبکار آن را بخشیده باشد، ولى پس از مدّتى شکایت کند. آیا مدیون مى تواند براى رهایى از ادّعاى آن شخص توریه نموده، یا قسم بخورد که اصلا از او قرض نگرفته است؟
پاسخ:در فرض سۆال اگر راه منحصر به این باشد عیب ندارد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
تبریزى، جواد، استفتاءات جدید، ج2
مکارم شیرازى، ناصر، استفتاءات جدید، ج3
صافى گلپایگانى، لطف الله، جامع الأحکام، ج1
