میرزای شیرازی و امر تبلیغ دین
توجه به نقشی كه دین در زندگی فردی و اجتماعی انسان ایفا می كند و همچنین شرایطی كه اكنون بر جهان بشریت حاكم بوده و در طی آن بحران‌های فرهنگی، درصدد تهی کردن انسان از معنویت می‌باشند، تنها عاملی كه می تواند در جهت مقابله با این بحرانها نقش مناسب خود را ایفا نماید، تبلیغ دین و ارزش های الهی است. بدیهی است، بر اساس آنچه كه از مبانی دینی استفاده می گردد، خداوند حكیم، هیچ مخلوقی را بیهوده نیافریده است، بخصوص انسان كه توانایی ها و استعدادهای عظیم روحی وی، حاكی از این است كه برای غایتی بزرگ و ارزشمند یعنی معرفت و بندگی خداوند، خلق شده است. (ذاریات/ 56).
تجربه حركت انبیاء و اوصیاء ایشان در طول هزاران سالی كه از خلقت انسان می گذرد، نشان می دهد كه تحقق هدف متعالی از خلقت انسان، ابتدائا در گرو این است كه بندگان از ظلمت نادانی رهایی یافته و جان آنان به نور ایمان و معرفت روشن گردد. چنانکه در آیات (علق/ 5) و روایات متعدّدی بر این مطلب تصریح شده است. از سوی دیگر، دین اسلام به عنوان خاتم ادیان، آیینی «جهانی» و «جاودانه» است(شوری/ 52) و آمده تا رابطه بین «خدا»، «انسان» و «جهان» را تبیین و تنظیم کند، چنین دینی برای تحقق ویژگیهایی که از «خاتمیت» آن برخاسته، ماهیتا باید دارای یك چارچوب تبلیغی منسجم باشد و از همه ظرفیتهای ممكن برای گسترش خود بهره ببرد، تا مفاهیم و پیامهای آسمانی آن به همه انسانها برای همیشه و در همه جا برسد و اتمام حجت محقق گردد.
سیره پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) گویای این حقیقت است که آنان نیز برای ترویج اسلام و تعمیم ارزشهای الهی، از تمام ظرفیتها و امكانات خود استفاده نموده و از هر فرصت بدست آمده، نهایت بهره برداری را كرده تا مردم را به سوی خداوند هدایت نمایند؛ بنابراین، تبلیغ از آموزه‌های قطعی دین اسلام است و محتوای این تبلیغ را اموری چون دین و رسالت الهی و خیر و معروف (آل عمران/ 104) تشکیل می‌دهد و توجه به عناصری مانند زمان (طه/ 59) و زبان (زمر/ 28 )، از عوامل مۆثر توفیق در این امر است.
اهمیت تبلیغ، لزوما یك امر درون دینی نبوده بلكه می توان آن را از راههای گوناگون اثبات نمود:
الف) از نظر عقل: انبیاء و اولیای الهی با تبلیغ دین و ارزشهای دینی هدایت و سعادت انسان را به ارمغان آورده‌اند، در عصر خاتمیت اقتضا می‌كند كه این جایگاه رفیع انبیای الهی حفظ و در جهت تبلیغ دین و دعوت مردم اقدام شود، چرا كه در غیر این‌صورت آثار این حركت عظیم الهی از میان مردم رخت برمی‌بندد.
امام خمینی(ره) در این خصوص می‌فرمایند: مسأله‌ی تبلیغات یک امر مهمی است که می‌شود گفت در دنیا در رأس همه امور قرار گرفته است و دنیا بر دوش تبلیغات است. بالاتر چیزی که می‌تواند این انقلاب را در این‌جا به ثمر رساند و در خارج صادر کند، تبلیغات است.(1)
ب)از منظر دین: اگر رسالت یك مكتب محدوده خاصی را در برگیرد، قهراً شعاع پیام‌رسانی و تبلیغ آن نیز محدود خواهد بود، اما از آنجا كه رسالت مكتب اسلام جهانی و جاوید می‌باشد، گستره‌ی پیام‌رسانی آن نیز نامحدود می‌باشد. از این‌رو در دین اسلام امر تبلیغ از جایگاه بسیار والایی برخوردار می‌باشد، به گونه‌ای كه اساسی‌ترین وظیفه انبیاء در قرآن، تبلیغ دانسته شده است.(2)
در حقیقت مجاهدتهای شبانه روزی انبیا و مبلغان دینی در طول تاریخ، راه هدایت و سعادت انسان را هموار نموده، و اینگونه است كه خداوند تنها رسالت پیامبران را تبلیغ می‌داند: «ما عَلَی الرَّسولِ ألاّ الْبَلاغ»( مائدة/ 99)پیامبر وظیفهاى جز رسانیدن پیام الهى ندارد. امروزه نیز تبلیغ دین اسلام به منزله قرار گرفتن در جایگاه رفیع انبیای الهی در جهت تبلیغ دین و نشر آن است. چراكه در غیر این صورت آثار این حركت عظیم الهی از میان مردم رخت برمی‌بندد و غبار فراموشی بر آموزه های اسلامی می نشیند. در اهمیت تبلیغ ارزش های الهی همین بس كه، وقتی پیامبر اکرم(ص) امیرالمۆمنین(ع)را برای تبلیغ دین به یمن فرستادند، جمله ای فرمودند که حاکی از اهمیت تبلیغ دین است: « لئن یهدالله بك عبداً من عباده خیر لك مما طلعت علیه الشمس... یا علی! اگر خداوند یک نفر را به دست تو هدایت کند، از آنچه که خورشید بر آن بتابد، بهتر است.»(3)
در اهمیت تبلیغ دین، حكایتهای فراوانی در سیره علما وجود دارد كه حاكی از توجه ویژه این بزرگواران به امر تبلیغ است. در احوالات مرحوم میرزای شیرازی بزرگ نقل می كنند كه « روزی در مجلسى حضور داشت كه یك فرد روحانى وارد شد، مرحوم میرزا از براى او احترام فوق العاده اى كرد به طورى كه حاضرین تعجب كردند و سبب آنرا پرسیدند، فرمود: در این روحانى روحیه عجیبى وجود دارد.
پس از آن فرمود: من و این شخص روحانى هم درس و هم بحث بودیم، پس از آنكه ایشان به درجه رفیعى از اجتهاد رسیدند، قصد مهاجرت به شهر خودش را نمود تا در آنجا مرجع و مقتداى مردم باشد، و لیكن در بین راه به دهكده اى برخورد كرد كه اهالى آن (على اللهى ) بودند؛ یعنى كسانى كه على (ع) را خدا مى دانند، این عالم بزرگوارى بر خود واجب شرعى دانست كه در آنجا بماند تا آن مردم را از آن گمراهى به راه راست هدایت كند، لذا ریاست را ترك گفته و در آن دهكده ماند. در مسجد آنجا اعلام نموده كه مردم، من استاد و معلم بچه هاى شما هستم و اجرت و مزد هم به اندازه امرار معاش مى گیرم و به این نحو توانست بسیارى از بچه ها را گرد آورد، پس ایشان مشغول تعلیم بچه ها به خواندن نوشتن درس عقائد خداشناسى و سایر برنامه هاى اسلامى شد و به اندازه اى این طرح نتیجه بخش بود، كه عده زیادى مومن شدند و اهالى این آبادى كه همه على اللهى بودند تمامى موحد و مومن و خداشناس شدند.(4)
با پیروزی انقلاب و تحقق نظام اسلامی، امروز وظیفه حوزه های علمیه در امر تبلیغ دین سنگین تر شده است، خصوصا با روایاتی كه جایگاه قم و حوزه علمیه آن را در عصر غیبت در جهت فراگیر کردن معارف اسلامی متذكر شده اند.
پی نوشتها:
1.امام خمینی، صحیفه‌ی نور، تهران، موسسه تنظیم و نشر‌آثار امام خمینی(ره)، ج 14، ص 41 - 44
2.نسرین صالحی رزوه، معنا و ضرورت تبلیغ از دیدگاه پیامبر(ص)،سایت سازمان تبلیغات اسلامی
3.محدث نوری، مستدرك الوسائل، قم، مۆسسه آل البیت، ،ج 12،ص242
4.نعمت الله حسینی، مردان علم در میدان عمل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج1 ص 56
منابع:
سایت سازمان تبلیغات اسلامی
مردان علم در میدان عمل
تهیه و فراروی: فربود، گروه حوزه علمیه تبیان
