انتظار تشکر نداشته باشیم!
از واجباتی که عقل هر فردی به آن اذعان دارد تشکر از محبت و نعمت دیگران است تا آنجایی که از علت های وجوب معرفت و عبادت خدا، تشکر از نعمت‌هایی که به ما داده شمرده شده است.
نشانه ای از نشانه های ایمان
از نشانههای ایمان در وهله اول سپاسگزاری و شکر نسبت به خداوند است که مظهر لطف و بخشش بوده و با نعمت‌های فراوان مخلوقاتش را به بندگی و اطاعت از خویش فرمان داده است.
در مرتبه دوم تشکر از کسانی که راه رسیدن به نعمات الهی را هموار نموده و واسطه این فیض شدهاند وظیفهای است که مورد سفارش خدا و اولیاء دین میباشد . از سخنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) است که می فرمایند:شکر خدا را بجانیاورده است آنکه از مردم (درقبال انعامشان) تشکر نکند. (المتقین ج 13/ص 21- الوسائل ج 11/ص 542)
بنابراین اگر در جامعه روحیه تشکر و قدردانی از انسان‌های خیّر، مبتکر و خلّاق از بین برود، گرایش به فعالیتهای مثبت و سازنده کمرنگ شده و دلسردی و خمودگی جای آن را خواهد گرفت.
از آنجایی که تشکر و تشویق به انگیزش افراد در ارائه خدمات بهتر و مطلوبتر کمک میکند و روح و روان آنها را شاد و بانشاط میگرداند، این امر همیشه مورد تأکید اسلام و پیشوایان دینی بوده است.
محمود بن ابی البلاد میگوید: از امام رضا (علیه السلام) شنیدم که میفرمود: هر که سپاس مردم نعمت دهنده را نگوید، سپاس خدای بزرگ را نگفته است.(تفسیر نور الثقلین ج 4/ ص201- البحارج 71/ ص44 –الوسائل ج 11/ص 542)
وجدان آدمی حکم می کند که محبت دیگران را به هر نحوی شده پاسخ دهد ولو با یک تشکر زبانی ساده یا حرکتی محبت آمیز.
همیشه تشکر زبانی نیست
البته باید دانست که همیشه تشکر در زبان خلاصه نمی شود، بلکه باید تشکر را در صحنه عمل آورد. به طور مثال اگر کسی به خاطر نعمت سلامتی چشم خود از خدای تبارک و تعالی تشکر کرد، اما چشم خود را در راه هایی که او اجازه نداده است به کار بندد، تشکر او بیجا و ناپذیرفتنی است. باید تشکر زبانی همراه با به کار گیری چشم در جاهای مجاز به اشد. بنابراین کسی که می خواهد محبت دیگران را تشکر کند باید این تشکر را عملا نشان دهد.
عمل باید همیشه برای خدا باشد و تنها از خدا پاداش بخواهد و گرنه انتظار تشکر از دیگران اجر عمل را نزد خدای متعال از بین می برد. در قرآن کریم علت عظمت کار اهل بیت علیهم السلام در کمک به فقیر و یتیم و اسیر (که داستانش در سوره هل اتی آمده است) همین انتظار تشکر نداشتن آنها دانسته شده است: «انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزائا و لا شکورا»
امیرالمومنین (علیه السلام) این را از صفات مۆمن حقیقی می دانند زیرا می فرمایند:
«شکر المومن یظهر فی عمله و شکر المنافق لا یتجاوز لسانه»؛ یعنی شکر مومن در عملش ظاهر می شود اما شکر منافق از زبانش زیادتر نمی شود.
»
به بهترین شکل پاسخ دهیم
الف) در فرهنگ دینی آمده همیشه وقتی کسی به شما نیکی کرد نیکی او را بهتر و بیشتر جواب دهید تا آنجا که اگر کسی در هنگام سلام گفتن تنها به «سلام»بسنده کرد شما به او بگویید «سلام علیکم» و اگر گفت «سلام علیکم» شما بگویید «سلام علیکم و رحمة الله» و اگر گفت: «سلام علیکم و رحمة الله» شما بگویید: «سلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
در قرآن مجید نیز آمده است اگر به شما نیکی شد بهتر جواب دهید: «اذا حبینم یتحیة فحیوا یا حسن منها او ردوها».
ب) انسان از دیگران نباید توقع و انتظار تشکر داشته باشد. این به دو علت است:
1- عمل باید همیشه برای خدا باشد و تنها از خدا پاداش بخواهد و گرنه انتظار تشکر از دیگران اجر عمل را نزد خدای متعال از بین می برد. در قرآن کریم علت عظمت کار اهل بیت علیهم السلام در کمک به فقیر و یتیم و اسیر (که داستانش در سوره هل اتی آمده است) همین انتظار تشکر نداشتن آنها دانسته شده است: «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلَا شُكُورًا » ؛ جز این نیست که شما را برای خدا اطعام می کنیم و از شما نه پاداشی می خواهیم نه سپاسی .
2- همیشه باید به دیگران خوشبین بود. بنابراین می‌توان با توجیهاتی، عدم تشکر را بر فراموشی یا چیزهایی از این قبیل بر بدی حمل نکرد. در روایات ما آمده است: کار دیگران را به بهترین وجه انگار.
باید از راننده ای که ایثار کرده یا حتی حق تقدم دیگری را رعایت کرده تشکر کرد ؛ هم برای انجام وظیفه او ،هم برای تشویق به تکرار این گونه حرکات پسندیده
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز در نهج البلاغه می فرمایند: «لا یزهدنک فی المعروف من لا یشکر لک»؛
تشکر نکردن دیگران تو را از کار خوب باز ندارد.
تشکر در رانندگی
1- کسی که در یک کوچه ی باریک در سر یک تقاطع توقف می کند تا ما اجازه ی عبور پیدا ،کنیم سزاوار تشکر است.
2- باید از راننده ای که ایثار کرده یا حتی حق تقدم دیگری را رعایت کرده تشکر کرد ؛ هم برای انجام وظیفه او ،هم برای تشویق به تکرار این گونه حرکات پسندیده.
3- باید تشکر کرد از راننده ای که به مجروح شده در تصادف کمک کرده تا او به بیمارستان منتقل شود.(این مورد بیشتر وظیفه مسئولان است.)
4- باید تشکر کرد از راننده ای که امانت داری کرده و کیف یا وسیله ی جا مانده ی فرد را به او رسانده است (البته این مورد بیشتر به مسئولان بر می گردد.)
5- باید راننده ی خلافکار از پلیسی که انجام وظیفه کرده و او را جریمه کرده است تشکر کند. لااقل به او ناسزا نگوید.
6- مسافر وسایل نقلیه عمومی نباید در هنگام پیاده شدن از وسیله نسبت به راننده ی آن بی تفاوت به اشد. باید از او تشکر کند.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
سایت حوزه
کتاب سبقت در اخلاق آزاد! ؛ نوشته محمد قربانی مقدم
