آسیاب تندترش کن!
جذابیت انرژی باد شاید به این خاطر است که تجدیدپذیر بوده و با قرار دادن آسیاب های بادی در یک مزرعه میتوان انرژی مورد نیاز را بدست آورد و مانند منابع محدودی چون زغال سنگ محدود و وابسته به معدن نیست.
آسیاب بادی یا آسیای بادی گونهای آسیاب است که نیروی جنبشی آن از راه باد فراهم میگردد. معمولاً در گذشته آسیاب های بادی را برای آرد کردن گندم می ساختند. از آسیاب های بادی هم چنین در کارهای دیگر مانند پمپ کردن آب استفاده کرد که به آن پمپ بادی گفته می شود.
پرواز بادبادک ها و کیسه های نایلونی نشان میدهد که باد حامل انرژی جنبشی است. هدف از آسیاب بادی مهار این انرژی و تبدیل آن به انرژی مکانیکی یا الکتریکی است که میتواند برای انجام کارها مورد استفاده قرار گیرد. توربین های بادی که امروزه توجه ها را به خود جلب کرده است، آسیاب های بادی هستند که از انرژی باد بهره برداری کرده و آن را به انرژی الکتریکی تبدیل میکنند.
بر خلاف بادبادک، پره های آسیاب بادی در یک انتهای آن ثابت است، به طوری که آنها در باد می چرخند. پره ها به محور محرک متصل شده است و با چرخش پره ها، محور میچرخد.
انرژی مکانیکی قدرت چرخش محور به ژنراتور که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند منتقل میشود و سپس برق از طریق خطوط برق به شبکه الکتریکی هدایت میشود.
با توجه به اینکه انرژی باد یک منبع انرژی تجدیدپذیر و پاک است، بسیاری از مردم به این نوع انرژی علاقه دارند. با این حال، توربین های بادی، هنوز تنها در حدود 20-35 درصد موثر هستند و دانشمندان در حال تلاش برای افزایش بهره وری توربینها هستند تا نقش آنها در تولید برق را بیشتر کنند.
کشور ما نیز در سال های اخیر پیشرفت های قابل توجهی در صنعت توربین های بادی و افزایش ظرفیت برق بادی داشته است و حال جزو 30 کشور برتر جهان در بهره برداری از انرژی بادی میباشد. درحال حاضر دولت بخش خصوصی را تشویق به فعالیت در حوزه انرژی های تجدیدپذیر میکند.
مجموعه آسیاب های بادی نشتیفان در خواف، که در گویش محلی به آنها آس باد گفته می شود، از بزرگترین مجموعه های خشت، گل و چوب بازمانده از دوره صفویه هستند و چرخش این آس باد ها تنها به وزش باد قوی، مداوم و شبانه روزی 120 روزه سیستان بستگی دارد که در مناطق مختلف خراسان، به ویژه از خواف تا نهبندان می وزد و با حرکت دادن پره های چوبی این آس بادها، باعث انتقال نیرو به سنگ و آرد شدن گندم ها می شود.
پیشینه آسیابهای بادی را به 1300 سال پیش گمانه میزنند. نخستین آسیابهای بادی دارای پرههای عمودی بودند و برپایهگذارشها نزدیک به سده هفتم میلادی در سیستان ایران و همچنین در دهستان باستانی نشتیفان خواف ساخته شده بودند. آنها میان شش تا دوازده پره داشتند که پرههایشان با پارچه یا برگ درخت خرما پوشانده شده بودند. کاربرد آنها آسیاب کردن دانههای خوراکی و یا آبکشی بودهاست. نمونه دیگری از آسیابهای عمودی در سده 13 (میلادی) در چین ساخته شد. ساعت آبی و آسیاب آبی -آسیاب بادی در ایران از قدمت تاریخی کهنی برخوردار است. بعضی اعتقاد دارند آسیاب بادی نخستین بار در ایران بکار گرفته شدهاست.
اگرچه کتاب اصطخری که در آن اشاره به ساخت آسیاب بادی شدهاست مربوط به پیش از سال 330 هجری خورشیدی (340 هجری قمری) بودهاست، ولی در یکی از کتابهای مسعودی که چند سال بعد نوشتهشدهاست، به داستانی اشاره میشود که در آن یک ایرانی به نزد خلیفهء دوم، عمر،(سال 13 هجری خورشیدی و قمری، سدهء هفتم میلادی) ادعا میکند که میتواند یک آسیاب بادی بسازد، و عمر نیز برای ثابت شدن این ادعا از او میخواهد تا این کار را انجام دهد، و او نیز موفق میشود اشاره تاریخ نویسان به داستان کشته شدن یزدگرد ساسانی بدست آسیابان و اشاره به کشتار ایرانیان یک بار در الیس به فرماندهی خالد پسر ولید و یک بار در زمان امویان در گرگان به فرماندهی یزید بن مهلب از روایتهایی است که در آنها به آسیاب آبی و بادی اشاره شدهاست.
فرآوری: راضیه کتابچی
بخش دانش و زندگی تبیان
منبع: ایران آتا، اعتماد، آفرینش، ویکی پدیا