بیرون زدن روده از مقعد
پرولاپس رکتوم نوعی عارضه است که در آن مخاط یا کل روده از ناحیه مقعد خارج می شود. چنانچه تنها مخاط روده از مقعد بیرون زده باشد نوع ناکامل این بیماری محسوب شده و در صورتی که علاوه بر مخاط، تمام قسمت‌ها اعم از عضلات نیز از مقعد خارج شود فرم کامل پرولاپس رکتوم خوانده میشود.
پرولاپس کامل رکتوم بیشتر در افراد پیر که از داروهای اعصاب یبوست زا استفاده می کنند، دیده میشود. همچنین در بیماران قطع نخاعی که داروهای ملین مصرف می کنند دیده می شود.
پرولاپس رکتوم در برخی از خانواده‌ها شیوع بیشتری دارد و زمینه خانوادگی در ابتلا به آن موثر است.
این بیماری معمولا در کودکان شایع‌تر است، به طوری که از نه ماهگی تا زیر سه سالگی سن شیوع آن در کودکان محسوب می شود.
ابتلای پرولاپس در کودکان بالای شش سال، کمتر اتفاق می افتد و در صورت وقوع حتما باید مورد توجه قرار گیرد.
انواع پرولاپس رکتوم
پرولاپس رکتوم از لحاظ میزان شدت خروج مخاط به سه درجه تقسیم بندی میشود.
در پرولاپس درجه اول که شدیدترین حالت آن به شمار می رود، مخاط روده نزدیک به 5 سانتی‌متر از مقعد بیرون می زند، اما در نوع دوم این بیرون زدگی بین دو تا پنج سانتی متر است.
درجه سوم این بیماری مدلی است که پنهان و غیرقابل دید بوده و در اصطلاح پرولاپس مخفی نامیده می شود، بطوری که مخاط روده هنگام عمل دفع به بیرون کشیده می شود، اما قابل مشاهده نیست این درجه در بزرگسالان بیشتر دیده میشود.
علائم
مخاط قرمز رنگ تیره، بیرون زده از مقعد، خونریزی یا دفع خون هنگام زور زدن از جمله علائم پرولاپس رکتوم است.
ایجاد زخم یا پولیپ و همچنین تغییر رنگ در انتهای رکتوم از مهم ترین علائم پرولاپس رکتوم است.
افرادی که شاهد درد و زخم در ناحیه مقعد هستند باید توجه داشته باشند، در صورتی که دفع خون در مدفوع، زخم منفرد رکتوم، احساس دفع ناکامل یا خروج توده دارند، ممکن است به پرولاپس رکتوم مبتلا شده باشند لذا لازم است در اولین فرصت به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنند.
علل
هر اتفاقی که موجب افزایش فشار داخلی شکم شود، مانند یبوست شدید، زور زدن هنگام دفع یا عق زدن می تواند باعث ایجاد پرولاپس رکتوم شود.
کودکان مبتلا به اورتریت که برای ادرار کردن مجبور به زور زدن هستند، یا بچه‌هایی که به تکرر دفع ناشی از ابتلا به اسهال‌های ویروسی، عفونی یا انگلی دچارند نیز ممکن است گرفتار پرولاپس رکتوم شوند.
همچنین لازم به ذکر است عفونت‌های انگلی کودکان در موارد شدید به ویژه کرمک به علت تحریک و خارش ایجاد کننده در ناحیه مقعد نیز می‌تواند کودک را به پرولاپس رکتوم مبتلا کند.
کودکانی که در اثر ابتلا به سندروم سیستیک فیبروز و نقص آنزیم‌های پانکراس، اسهال شدید، حجیم و چرب پیدا می‌کنند، ممکن است دچار پرولاپس رکتوم شوند که با تنظیم پانکراس از طریق مصرف صحیح داروهای مربوطه، پرولاپس نیز به دلیل کاهش دفعات دفع در این افراد بهبود می‌یابد.
همچنین باید توجه داشت کودکانی که رژیم غذایی نامناسب داشته و پروتئین به میزان لازم در غذاهای مصرفی آنها وجود ندارد، مستعد ابتلا به پرولاپس هستند.
ضعف در عضلات کف لگن یا اختلالات نورولوژیک در عصب این ناحیه یکی از دلایل ابتلا به پرولاپس رکتوم است. این عامل در افراد بزرگسال و بچه‌های بالای شش سال بیشتر دخیل است. درمان طبی در این موارد چندان پاسخگو نبوده و انجام عمل جراحی کمک کننده‌تر است.
هر علتی که موجب تحریک مخاط روده شود، همچون پولیپ رکتوم یا کولیت زخمی می تواند زمینه ساز ابتلای فرد به پرولاپس باشد.
کم کاری تیروئید مادرزادی نیز از جمله علل ایجاد کننده این بیماری محسوب می شود.
در خانم هایی که هیسترکتومی (عمل جراحی برای برداشتن رحم) داشته اند، احتمال پرولاپس رکتوم بیش از زنانی است که این عمل را نداشته اند.
افزایش تعداد زایمان های طبیعی تاثیری در ایجاد پرولاپس در خانم ها ندارد.
تشخیص
ارائه شرح حال دقیق توسط بیمار به پزشک در تشخیص این بیماری بسیار اهمیت دارد. اما گاهی انجام کولونوسکوپی یا عکسبرداری هنگام دفع در فرم مخفی پرولاپس، برای دیدن شواهد و نشانه های این بیماری ضرورت پیدا می‌کند.
عوارض
درد، خونریزی و زخم منفرد ناحیه رکتوم از عوارض ابتلا به این بیماری است.
مخاط و قسمت‌های روده در کودکانی که به نوع اول این بیماری مبتلا هستند، ممکن است پس از بیرون زدن بطور خودبخود جا برود در غیر این صورت می بایست توسط پزشک یا والدین آموزش دیده بوسیله دست به جای خود بازگردانده شود؛ به طوری که حتی در برخی مواقع انجام جراحی برای رفع قسمت خارج شده ضرورت می یابد، چرا که خروج طولانی مدت این مخاط از مقعد ورم، خونریزی و در نهایت بی اختیاری مدفوع در بزرگسالی را برای این کودکان به دنبال دارد.
درمان
در موارد پرولاپس مخاطی (پرولاپس ناکامل) لازم است اسهال و یا یبوست در این بیماران از بین برود و از نشستن زیاد روی سنگ توالت پرهیز شود.
این نوع پرولاپس در کودکان به تدریج از بین خواهد رفت و معمولا نیاز به درمان جراحی پیدا نمی کند.
بین 20 تا 50 درصد موارد ابتلا به پرولاپس رکتوم به یبوست شدید افراد مرتبط است. لذا رفع یبوست از طریق ملین‌های تغذیه‌ای یا حتی دارویی، درمان عفونت‌های انگلی، بررسی علت اسهال و رفع آن و حذف دیگر علل زمینه‌ای مهم ترین اقدام به منظور درمان پرولاپس رکتوم به ویژه در کودکان شمار می رود.
پرولاپس کامل رکتوم فقط درمان جراحی دارد و نوع جراحی بستگی به وجود یا عدم وجود بی اختیاری مدفوع دارد.
در صورتی که بی اختیاری مدفوع وجود نداشته باشد، مقداری از انتهای روده با عمل جراحی برداشته می شود.
هر چند که دیده شده با درمان پرولاپس، بی اختیاری مدفوع نیز بهبود خواهد یافت، ولی در صورتی که درجاتی از بی اختیاری مدفوع وجود داشته باشد لازم است بطور همزمان با درمان پرولاپس، ترمیم اولیه برای تقویت اسفنکترها نیز انجام شود.
در بیماران بسیار پیر و زمین گیر، با رد کردن یک حلقه سیمی دور سوراخ مقعد آن را تنگ می کنند.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
ایسنا - دکتر نجمه سادات آل طه ، فوق تخصص گوارش و کبد
سایت دکتر محمود داورنیا – متخصص و جراح دستگاه گوارش
مطالب مرتبط:
