حقه بازاریابی خانم نویسنده؟!

رمان پلیسی «نوای فاخته»، جدیدترین کتاب رولینگ است که با نام مستعار «رابرت گالبریث» منتشر شد، اما به فاصله اندکی پس از آن نام واقعی نویسنده فاش شد و فروش میلیونی را برای آن رقم زد.

رولینگ که به خاطر این اقدام عجیب در کانون محافل ادبی قرار گرفته، در این‌باره گفت: انتشار کتاب بدون جارو جنجال‌ها درباره خالق اثر و اطلاع از نقدهایی که به کتاب می‌شود، تجربه فوق‌العاده‌ای بود. این یک حیله بازاریابی نبود، نه از طرف من و نه از طرف ناشر. اگر هدف من افزایش فروش کتاب بود و اگر نام من علت این افزایش فروش ناگهانی باشد، از همان ابتدا کتاب را با نام خودم منتشر می‌کردم. اگر کسی تلاش‌هایم برای پنهان کردن نام‌ خودم را می‌دید، هرگز چنین قضاوتی نمی‌کرد. امیدوار بودم این راز دیرتر آشکار شود.

وی در پاسخ به علت انتخاب نام «رابرت گالبریث» توضیح داد: «رابرت» نام مردانه مورد علاقه‌ من است. همچنین رابرت اف.کندی (از سیاست‌مداران آمریکایی) قهرمان زندگی من است و به‌علاوه اینکه خوشبختانه هرگز از این نام در «هری پاتر» استفاده نکرده‌ام. اما برای انتخاب «گالبریث» دلیلی نداشتم، جز اینکه این نام همواره مرا مجذوب خود می‌کند. انتخاب یک نام مردانه تنها برای این بود که تا حد ممکن هویت نویسنده از شخصیت خود من دور بماند.

رولینگ درباره تصمیم‌اش برای نوشتن کتاب دیگری بیان کرد: تنها تصمیمی که تا کنون گرفته‌ام ادامه دادن استفاده از نام مستعار «رابرت گالبریث» است. کتاب‌های آینده خود را نیز با همین نام منتشر می‌کنم.وی در این‌باره اظهار کرد: تمام آخر هفته خودم را صرف ساختن امضایی برای «گالبریث» کردم که هیچ شباهتی با امضای خودم نداشته باشد.اما اینکه آشکار شدن نام حقیقی نویسنده «نوای فاخته» تأثیر بسزایی در افزایش فروش این کتاب داشته، انکارناپذیر است. طبق گزارش مرکز تحلیل کتاب نیلسون، «نوای فاخته» توانست افزایش فروش 41 هزار درصدی را پس از مشخص شدن نام اصلی نویسنده در هفته گذشته برای خود ثبت کند.

رولینگ میلیاردر می‌شود

نام رولینگ مترادف شده با نویسنده ای با ثروت . رازش چیست؟

به سال 1990 بود که جی. کی. رولینگ سوار قطاری در مسیر منچستر به لندن نشسته بود و ناگهان فکر و ایده اصلی هری پاتر به ذهن‌اش رسید. او در سایت تخصصی‌اش می‌نویسد: «تقریبا از 6 سالگی می‌نوشتم، مداوم و همیشه، ولی هیچ وقت هیچ فکری به اندازه هری پاتر جذبم نکرده بود. من 4 ساعت تمام در ایستگاه و در قطار نشستم و تمامی ‌فکرهای مربوط به این پسربچه عینکی، جادوگری که نمی‌داند جادوگر است، یک به یک و تمام جزئیات به ذهنم رسید.»

رولینگ در سال 1995، نوشتن نخستین رمان «هری پاتر و سنگ جادو» را به اتمام رساند و نسخه نهایی را برای چند آژانس فرستاد. کریستوفر لیتل از کارمندان دومین آژانس، متن را پسندید و آن را برای چندین انتشاراتی فرستاد. 8 ناشر انتشار این کتاب را رد کردند، ولی در نهایت نهمین ناشر، انتشارات بلومزبری انتشار این کتاب را به عهده گرفت و پیشنهاد پرداخت 2500 پوند به عنوان پیش پرداخت را طرح کرد. خود رولینگ می‌گوید که در ابتدای نوشتن به هیچ گروه خاصی از خوانندگان فکر نکرده بود، ولی انتشارت بلومزبری، تصمیم گرفت که رمان را برای کودکان 9 تا 11 ساله چاپ کند و در عین حال به رولینگ پیشنهاد کرد که نامی ‌برای خود انتخاب کند که چندان زنانه نباشد، چون تجربه نشان داده بود که خوانندگان به نویسندگان مرد بیشتر اقبال نشان می‌دهند. پس «جون کاتلین رولینگ» به جی. کی. رولینگ تبدیل شد؛ شناخته شده‌ترین نویسنده حال حاضر جهان.

بوی خوش موفقیت

«هری پاتر و سنگ جادو» روز 30 ژوئن سال 1997 در 223 صفحه به چاپ رسید. انتشارات بلومزبری که در سال 1986 تشکیل شده بود، در سال 1998 یک سال پس از انتشار نخستین رمان هری پاتر 1/6 میلیون پوند هزینه کرد تا فعالیتش را گسترش دهد. این ناشر اینک 100 میلیون پوند سرمایه دارد. 14 ماه بعد انتشارات اسکولاستیک آمریکا در تاریخ اول سپتامبر سال 1998 نسخه آمریکایی این رمان را در 309 صفحه و با عنوان «هری پاتر و سنگ سقراط» به چاپ رساند. سهم رولینگ از فروش حق انتشار 105 هزار پوند بود. تا آن زمان چنین رقمی‌ هرگز به یک نویسنده گمنام کودکان پرداخت نشده بود. اما هیچ کدام از دو ناشر از پرداخت این مبالغ پشیمان نشدند، نخستین جلد از مجموعه هری پاتر 120 میلیون نسخه در سطح جهان فروخت و به 67 زبان زنده جهان ترجمه شد. حالا چرا انتشارات بلومزبری رمان را به یونانی باستان و لاتین هم ترجمه کرده است، حتما به خاطر زیادی پول است.

نقد روزنامه نیویورک تایمز بر این کتاب ستایش‌آمیز بود و در نقدهای منتشر شده در آمریکا، خانم رولینگ با رولد دال، نویسنده دانمارکی و افسانه ای کتب کودکان مقایسه شد. خلاقیتش را با جین آستین قیاس کردند و روایتش را حتی با هومر. پس بیهوده نبود که یک سال بعد انتشارات بلومزبری سرخوش از موفقیت و انتخاب هوشمندانه‌اش دومین قسمت از مجموعه هری پاتر- «هری پاتر و تالار اسرار»- را در تاریخ 2 ژوئیه سال 1998 منتشر کرد و دقیقا 11 ماه بعد انتشارات اسکولاستیک در 2 ژوئن 1999، نسخه آمریکایی آن را ترجمه کرد. فروش این جلد تاکنون به 77 میلیون نسخه رسیده است.

از جزیره ساخالین تا سرزمین آتش

تب هری پاتر خیلی زودتر و تندتر از آنچه تصور می‌شد، همه گیر شد. مجموعه هفت جلدی هری پاتر به 67 زیان زنده جهان ترجمه شده است و اینک می‌توانید تقریبا به هر زبانی، نسخه‌ای از هری پاتر را پیدا کنید. به این ترتیب رولینگ به یکی از پرخواننده‌ترین نویسندگان تاریخ ادبیات تبدیل شد. همچون کافکا، داستایوفسکی یا ویکتور هوگو. در میان ترجمه‌های رمان هری پاتر، می‌توانید شاهد ترجمه‌های هندی، بنگالی، ولزی، لاتویایی، ویتنامی، اوکراینی و عمده زبان‌های آفریقا باشید. هرچند عمده مترجمان هری پاتر بعد از ترجمه این کتاب به شهرت رسیدند، ولی «ویکتور لولیشف» مترجم روسی پنج کتاب اول مجموعه هری پاتر از مترجمان مشهور این کشور بود و «سوین اوکای» مترجم ترکی دو جلد از این مجموعه یکی از مترجمان و منتقدان ادبی معروف ترکیه است. با این حال حتی در بسیاری از کشورهای غیر انگلیسی زبان، نسخه‌های انگلیسی هری پاتر فروش حیرت‌انگیزی کرد، چنانچه پنجمین کتاب مجموعه هری پاتر، «هری پاتر و فرمان ققنوس» نخستین کتاب انگلیسی زبانی تبدیل شد که در تاریخ، در صدر جدول پرفروش‌ترین کتاب در فرانسه قرار گرفت.

شور و سرمستی و پول

«هری پاتر و زندانی آزکابان» را نشر بلومزبری در هشت ژوئیه 1999 عرضه کرد و انتشارات اسکولاستیک سه ماه بعد، در روز هشت سپتامبر همان سال، کتاب را در آمریکا منتشر کرد تا شاهد فروش 61 میلیون نسخه از کتاب باشند. به دنبال این جلد، چهارمین کتاب «هری پاتر و جام آتش» برای نخستین بار همزمان در دو کشور آمریکا و انگلستان در تاریخ هشت ژوئیه سال 2000 عرضه شد. نسخه انگلیسی 626 صفحه و نسخه آمریکایی 734 صفحه بود. این جلد 66 میلیون نسخه در سطح جهان فروش کرده است، «هری پاتر و محفل ققنوس» به عنوان پنجمین جلد مجموعه باز به طور همزمان در دو کشور آمریکا و انگلستان در روز 21 ژوئن سال 2003 عرضه شد تا 55 میلیون نسخه بفروشد. این قسمت پر حجم‌ترین کتاب مجموعه است که در انگلستان در 766 صفحه و در آمریکا در 870 صفحه منتشر شده است. «هری پاتر و شاهزاده‌های دو رگه» باز روز 16 ژوئیه سال 2005 در دو کشور منتشر شد. این بار نسخه انگلیسی 607 صفحه و نسخه آمریکایی 652 صفحه بود و 65 میلیون نسخه هم فروش این قسمت بود. آخرین جلد مجموعه «هری پاتر و یادگاران مرگ» در روز 21 ژوئیه 2007 منتشر شد و 44 میلیون نسخه فروش کرد. مدیران بلومزبری شاید هرگز باور نمی‌کردند که در طول 10 سال مجبور شوند 468 میلیون نسخه از هری پاتر را چاپ کنند. موفقیت چه به سرعت آمده بود و چه ناگهان.

101 راه برای بیشتر پول در آوردن

پنج قسمت از مجموعه فیلم‌های هری پاتر تاکنون به نمایش در آمده اند تا پرسودترین مجموعه فیلم‌های عرضه شده در تاریخ سینما باشند. پنج فیلم تاکنون 48/4 میلیارد دلار در سطح جهان فروخته‌اند.

جی. کی. رولینگ در سال 1999 حقوق اقتباس از چهار کتاب اول هری پاتر را به مبلغ یک میلیون پوند (نزدیک به 2 میلیون دلار) به شرکت برادران وارنر فروخت. مهمترین شرط رولینگ هنگام عقد قرارداد استفاده از بازیگران انگلیسی برای فیلم بود. هرچند در فیلم «هری پاتر و جام آتش» به خاطر کثرت شخصیت‌های اصلی تهیه کنندگان از بازیگران فرانسوی و اروپای شرقی نیز در فیلم استفاده کردند. رولینگ گفته بود که به این علت حقوق کتاب‌ها را فروخته است که به این ترتیب به برادران وارنر اجازه ندهد تا بر ادامه داستان کنترلی داشته باشند، چون برادران وارنر مایل به خرید حقوق شخصیت‌ها نیز بودند که رولینگ امتیاز شخصیت‌ها را واگذار نکرد.

نویسنده ای که میلیاردر شد

محبوبیت ناگهانی هری پاتر، فروش کتاب‌ها، حق ترجمه‌ها، فروش امتیاز کتب برای فیلم و بازی‌های کامپیوتری باعث شد که هم ناشران و هم خود خانم رولینگ به ثروتی عظیم دست پیدا کنند، چنان چه خانم رولینگ به تنها نویسنده میلیاردر در حال حاضر جهان تبدیل شده است. تاکنون 400 میلیون نسخه از کتاب‌های هری پاتر به فروش رسیده است و چهار فیلم نخست هری پاتر در فهرست 20 فیلم پرفروش تاریخ سینما قرار گرفته است. تمام اینها باعث شد که در سال 2005 سرمایه خانم رولینگ 4 میلیارد دلار برآورد شود. چناچه او را در انگلستان ثروتمندتر از ملکه الیزابت دوم می‌دانند، با این وجود وکلای رولینگ این سرمایه را تکذیب کرده اند.

منابع: ایسنا/ ماهنامه نسیم هراز/ سیمرغ