سفال‌سازی هخامنشی و ساسانی

در دوره ی هخامنشی و ساسانی نیز این امر به وقوع پیوست. دوره هخامنشی صنعت فلزکاری و استفاده از فلزات گرانبها چون طلا و نقره چنان در اوج قرار گرفت که امروزه نیز از دیدن ظرافت و دقت فوق العاده ای که در ساخت آن به کار رفته شگفت زده می شویم.

از این دوره ظرف سفالین خاصی بدست نیامده اما می توان اینگونه استنباط کرد که با توجه به رشد و پیشرفت چشمگیر در تمامی هنرهای این دوره، هنر سفالگری نیز از این روند مستثنی نبوده و مطمئنا صنعتگران توانایی ساخت ظروف بسیار ظریف را داشته اند اما به دلیل رواج استفاده از ظروف فلزی، هنر سفالگری دچار رکود شده است.

هر چند که باید متذکر شد در هر دوره شکوهی چون حمایت و تشویق طبقات عالی متوجه فلزکاران می شود، کاشیکاران ناچار ظرف های ساده تر و ارزان تر می سازند که به کار طبقات دیگر بیاید.

این اصل کلی درباره ی سفال سازی ساسانی نیز صادق است. نمونه های عمده ی این فن در این دوران خُم های گشادی است که به بزرگی و یک نوع احساس قدرت که از قوس های موجی دور خُم حاصل می شود و شکل نخاله و دهنه ی گشاد آن قابل توجه است.

بزرگی و درشتی و حتی خشونت ظاهری کار در این خُم ها با روح زمان تناسب دارد. لعاب نازک سبز و کبودی که یادگار هنرمندان پارتی است و ایشان نیز آن را از مصر آموخته و به سفال سازان چینی دوره ی "هان" انتقال داده بودند، بر شدت تاثیر این ظرف ها می افزاید.

با این حال ، بعضی ظرف ها نیز جسته جسته کشف شده که نماینده ی دقت بیشتری است. خاصه یک سلسله سبوهایی که در سوریه به دست آمده و در آن ها ممکن است عناصر و اسلوب های یونانی و ایرانی با هم آمیخته باشند. اگرچه بعضی از آن ها کاملا به شیوه ی شامی و یونانی است.

مع هذا، یکی از آن ها بیشتر به شیوه ی خاص ساسانی جلوه می کند.

تنه ی ظرف که با لعاب سبز پوشیده شده به نقش های مختلف منقوش است که با وجود سادگی، خوب طرح شده و عبارت است از رگه های گود عمودی در زیر و دو ردیف خطوط اره ای نزدیک گردن.

حدفاصل میان این خطوط مختلف زنجیره ای از پولک های انگشت زده است که به سبب درشتی، مجموع نقش را برجسته تر جلوه می دهد.

اما نکته ی جالب توجه در گردن ظرف است که با بلندی خود سبو را برازنده تر می کند و دسته های راست و کشیده این تاثیر را افزایش می دهد.

روی گردن سبو، نقش تمام قد شاپور اول (241-272م.) ، نخستین فرد سلسله ی ساسانی که تاج مخصوص با کره ی بلند بر سرگذاشت، با جبه ی گشاد سلطنتی که از شانه های او آویخته و قداره ی بزرگی که به کمر زده دیده می شود.

لعاب نازکی که روی سبو داده شده بعضی جزئیات را از نظر پنهان می دارد، اما روی هم رفته  جلال و شکوهی در خور توجه دارد.

منابع:

هنر ایران آرتور ابراهام پوپ

صنایع دستی کهن ایران هانس ای. وولف

هنرهای ایران ر.دبلیو فریه