نقوش در سفالینه‌های پیش از تاریخ (1)
این نقوش بیان بیم ها وامیدها و علایمی برای استعانت از قوای طبیعی در مبارزه دایم وحشتناک حیات است.
مثلا لیوان مکشوفه در شوش علامت کوهی را نشان می دهد که سه بار تکرار شده و میان هر دو قله ی آن آبادانی است که چهار نی از آن روئیده است.
از زمان های کهن، کوه اهمیت مذهبی بزرگی داشت. در قدیمی ترین افسانه های مربوط به آفرینش ، کوه را مخلوق نخستین دانسته اند که مانند نقش لیوان شوش از میان دریاهای دوره اول بیرون جسته است.
کوه در عقیده ملت های ابتدایی نگهبان و منبع قوای حیات و خود دارای نیروی تولید و سرچشمه ی زندگی و مظهر حاصل خیزی و فراوانی بوده است. در نقش شوش، نی هایی که در پای کوه روییده اشاره ای به تاثیر آب در روئیدن گیاهان دارد.
بز کوهی و جانوران شاخ دار دیگر نیز چنین نیروی جاودانه ای دارند. به احتمال قوی ، در آغاز ، میان شاخ های خمیده و هلال ماه ارتباطی متصور بوده است.
از جانب دیگر ، ماه از زمان های بسیار قدیم با باران مربوط شناخته می شده چنان که در مقابل آن، خورشید در نظر مردم باستان با گرما و خشکی ارتباط داشته است.
بنابراین، شاخ در نزول باران موثر شمرده می شد و این "دلبسته ی آب" به طور برجسته ای روی این ظروف جلوه داده شده است و قرص ماه که در میان شاخ ها قرار گرفته گویی مخزن آب را دربردارد.
با توجه به این معانیِ مذهبی و جادویی می توان دریافت که چرا نقش جانوران شاخ دار در هنر ایران و خاصه روی سفال های منقوش کهن پیوسته تکرار می شود و با این صراحت و قوت در نمونه های خوب این هنر جلوه گری می کند.
در نقش کاسه ای که در نزدیک تخت جمشید کشف شده شاخ های هلالی که در آن ها نیروی جادویی ایجاد آب مجتمع است، به قدری بزرگ نقش شده که قسمت عمده ی سطح ظرف را فراگرفته و بدن جانور که شاخ ها بر آن قرار دارد بسیار کوچک است و جنبه تمثیلی دارد.
سمیه رمضان ماهی بخش هنری تبیان
منابع:
هنر ایران آرتور ابراهام پوپ
صنایع دستی کهن ایران هانس ای. وولف
هنرهای ایران ر.دبلیو فریه
