تأثیر فردی و اجتماعی روزه (1)
برنامه معین و مشخص سالیانهای که اسلام به عنوان روزه داری برای پیروان خود قرار داده، برنامهای کاملاً منظم و اصولی است که از جهات مختلف برای تأمین سلامتی انسان مفید است.
الف) تأثیر روزه بر فرد
یک ـ تقویت تقوا
نخستین فلسفه روزه، ایجاد و تقویت روحیه پرهیزکاری است. در نگرش اسلامی، تقوا اهمیت ویژهای دارد تا آنجا که ملاک پذیرفته شدن عبادتها و اعمال حسنه ما در پیشگاه خداوند، معرفی شده است: «اِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّه ُ من المتّقین». (مائده: 27)
روزه، یکی از اسباب تقویت کننده تقواست. خداوند در قرآن کریم میفرماید: «روزه بر شما مقرر گردید تا به تقوا دست یابید». (بقره: 183) در واقع، راز اینکه تقوا در پرتو روزه تقویت میشود، آن است که روزه، روحیه خداگرایی و گرایش به مسائل عرفانی و معنوی را در انسان افزایش میدهد. آیا میدانید: بهترین اعمال در ماه رمضان چیست؟ بهترین اعمال در این ماه، پرهیز از معاصی پروردگار است.
دو ـ تقویت صبر و پایداری
قرآن کریم با این بیان آسمانی، مۆمنان را به صبر و پایداری سفارش میکند: «یا اَیُّهَا الَّذَینَ امَنُوا اِسْتَعینُوا بِالْصَّبْرِ وَ الصَّلاة» (بقره:153) مراد از صبر در این آیه شریفه، روزه است. به این ترتیب، فلسفه روزه، تقویت صبر و شکیبایی روحی آدمی است. یکی از عوامل شکست آدمی در برابر دشواریهای زندگی، اضطرابها، نگرانیها و دلهرههاست. در برابر این گونه عوامل که ناراحتی روحی و درونی در پی دارد، مقاومت روحی زیادی لازم است و این مقاومت تنها در پرتو نماز و روزه به دست خواهد آمد. یکی از راههای دست یابی به صبر و پایداری در مشکلات زندگی، روزه است.
سه ـ تندرستی
اسلام برای تندرستی و سلامت جسمی، ارزش فوقالعاده قائل است و نسبت به رعایت بهداشت جسمی، توجه و تأکید فراوان دارد. روزه که امروزه به عنوان یکی از عوامل مهم تندرستی، توجه مجامع پزشکی جهان را به خود معطوف داشته است، نتیجه همان رهنمود معروف رسول خدا (ص) است که فرمودهاند: «صُومُوا تَصِحُّوا». (بقره: 153)
برنامه معین و مشخص سالیانهای که اسلام به عنوان روزه داری برای پیروان خود قرار داده، برنامهای کاملاً منظم و اصولی است که از جهات مختلف برای تأمین سلامتی انسان مفید است.
چهار ـ پاک سازی دل و افزایش نور معرفت
روزه، مایه زدودن زنگارها از دل و صفای باطن و دوری از ناپاکیها و آلودگیهاست. روزه، دل را از گناه پاک میکند، به روح، صفا و جلا میبخشد و سبب تقویت نور معرفت میشود. انسان در پرتو روزهداری و پرهیز از گناه و محرمات و گرایش به معنویات، زمینه تجلی نور معرفت را در وجود خود فراهم میکند. روزه داری یکی از مقدمات پیمودن مسیر الی اللّه و دستیابی به معرفت الهی است.
به گفته سعدی:
اندرون از طعام خالی دار | تا در او نور معرفت بینی |
پنج ـ تعدیل غرایز
روزه در تعدیل غرایز و اصلاح انسان، نقش شگفت انگیزی دارد. اگر روزه بر اساس موازین اسلامی اجرا شود، اثر بسیار سازندهای بر جای میگذارد و نظم و تعادل غرایز را برقرار میسازد. در واقع، نفس و طبیعت آدمی میخواهد هر سخنی را بشنود، هر غذایی را بخورد، هر منظرهای را ببیند، ولی روزه و مقررات و احکامش، این خواستههای نفسانی و نامتعادل دل انسان را کنترل میکنند. نفس سرکش آدمی، تنها با تقید به اعمال و فرایض دینی از جمله روزه داری، به کنترل رهبر عقل و خرد درمیآید.
شش ـ تقویت اراده و تسلط بر نفس
چنانچه گفته شد، روزه در جلوگیری از خواستههای نامشروع نفس آدمی اثر دارد. به همین سبب، هنگامی که انسان با خواستههای نفس خود مخالفت میکند، یعنی غذا را میبیند و نمیخورد یا تشنه است، ولی آب نمینوشد، رفته رفته بر نفس خود چیره و ارادهاش تقویت میشود.
گـــــر نمــــاز و روزه میفــــرمایــــدت | نفس، مکار است فکـــــری بایدت |
نفس را هفتصد سر است و هر سری | از ثری بگذشــــت تا تحـــت الثری |
ای جوان! اگر میخواهی بدانی اراده و عزمی راسخ داری و میتوانی در برابر وسوسههای شیطان و شیطان نماها مقاومت کنی، خودت را در آزمون روزه محک بزن.
هفت ـ تقویت روحیه آخرت گرایی
تردیدی نیست که روزه داری، توجه به امور ماورایی، روحیه آخرت گرایی و نیز زهدورزی نسبت به زندگی مادی را در انسان تقویت میکند و بر این اساس، توجه به سرای ابدی در آدمی بیش از پیش متجلی میشود. آدمی با روزه گرفتن، به تدریج نسبت به دنیا و لذتهای آن بی توجه میشود و روحش را با معنویت آشنا میسازد.
امام رضا (علیهالسلام) فرمودهاند: مردم به انجام روزه مأمور شدند تا طعم گرسنگی و تشنگی را بچشند و به یاد آخرت افتند.
هشت ـ نزدیک شدن به خدا
خداوند مهربان، برای برقراری رابطه انسان با خود، راههایی را بیان کرده است که انسان میتواند در سایه عمل به آن، از مقربان درگاهش شود. یکی از این راهها، روزه است. انسان با روزه گرفتن به صفت فرشتگان دست مییابد؛ زیرا همه شهوتها را نادیده میگیرد و در هم میکوبد و مانند فرشتگان، مقرب درگاه میشود.
در واقع، برای انسان در حال روزه، حالتهای معنوی و روحانی خوبی فراهم میآید که در غیر روزه، کمتر تحقق مییابد. به همین دلیل، پیشوایان دین، پیروان خود را به روزه گرفتن سفارش میکردند. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد و چشم و گوش و اعضای بدنش را از حرام و کذب و غیبت، به قصد تقرب به خدا باز دارد، خدا او را به درگاه خود نزدیک میکند. بیاییم با روزه داری واقعی، نام خود را در ردیف مقربان بارگاه حق ثبت کنیم.
نه ـ استجابت دعا
یکی از برکتهای بزرگ روزه این است که مایه استجابت دعا میشود؛ چون روزهدار، حالتی روحانی پیدا میکند و ارتباط خوبی با خدا برقرار میسازد. ماه رمضان نیز زمان بسیار بافضیلتی است. به همین سبب، پیامبر اعظم (ص) میفرماید: «دعای روزه دار، رد نمیشود». مگر آرزو نداریم دعاهایمان مستجاب شود. مگر نمیخواهیم پروردگار، تقاضایمان را لبیک گوید، پس بیایید ایام ماه مبارک رمضان را غنیمت شمریم و در حق یکدیگر دعا کنیم.
ده ـ ایجاد روحیه قناعت
فرهنگ اسلام برخلاف مکتبهای مادی شرق و غرب که دنیا و نعمتهای مادی را هدف اصلی زندگی بشر میداند، قناعت و ایثار و پرهیز از مادیات را راهی برای رسیدن به تکامل معنوی میداند. روزه نیز فریضهای است که مسلمان را از غرق شدن در ماده گرایی و حرص برای لذتهای مادی و تن پروری و مصرف میرهاند و میآموزد که به اندازه نیاز مصرف کند، قناعت کند، به فکر دیگران باشد و از اسراف و تبذیر بپرهیزد. روزه، به مسلمان میآموزد که با کم هم میتوان زیست و با قناعت میتوان خود را در مقابل مادیات و انحراف از معنویت حفظ کرد. با روزه گرفتن تمرین قناعت کن، چرا که: «قناعت توانگر کند مرد را.»
منبع: پایگاه شهید آوینی
ادامه این مقاله را فردا در باشگاه كاربران مطالعه كنید.
باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: بهروز رها
برگرفته از انجمن: قرآن و عترت
مطالب مرتبط:
ضیافت رمضان در باشگاه كاربرانآداب و رسوم تهران قدیم در ماه رمضان
استقبال از رمضان در کشورهای اسلامی
آمادگی برای شروع ماه مبارك رمضان
مزه واقعی ماه رمضان را درک کنیم
آغاز رمضان، شبیه آغاز باران...