دولت جدید و مذاكرات با 1+5

موضوع پرونده هسته ای ایران از اوایل دهه 80 شمسی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سپس در شورای امنیت سازمان ملل متحد، مطرح و ابعاد مختلفی به خود گرفت. مذاكرات طولانی مدت با آژانس كه تاكنون ادامه دارد، تعلیق موقت غنی سازی اورانیون پس از مذاكره با سه كشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلستان در دولت اصلاحات و ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد و صدور 4 قطعنامه تحریم علیه ایران و نیز تحریم‌های خودسرانه . خارج از عرف و قوانین بین‌الملل آمریكا و اتحادیه اروپا از جمله فرازوفرودهای پرونده هسته ای ایران در طی سال‌های اخیر بوده است. حضور علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از روی كار آمدن دولت دهم و مذاكره با خاویر سولانا، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، توانست گام‌هایی را رو به جلو در برداشته باشد. پس از واگذاری سكانی شورا به سعید جلیلی این مذاركات با كاترین اشتوان ادامه یافت و در برهه هایی توانست نتایج قابل قبولی در برداشته باشد؛ اگرچه طرف مقابل در بسیاری از مواقع به تعهدات خود عمل نكرد و پا را از توقعات معقول و توافق شده فراتر نهاد. نمونه این اقدام را می توان در بحث امضای بیانیه تهران كه به توصیه و درخواست اوباما برای بحث غنی سازی 20 درصد توسط سران سه كشور ایران، برزیل و تركیه، مشاهده كرد كه پس از امضای آن در تهران، وقعی به ان نهاده نشد و به صورت یك جانبه از سوی غرب ملغی اعلام شد.

برگزاری چندین دور مذاكرات با نمایندگان 1+5 در آلماتی، استانبول و بغداد همراه با كش و قوس هایی بود و هرزگاهی این مذاكرات مثبت و برخی اوقات نیز فاقد نتایج سودمند توصیف می‌شد اما آنچه واضح است این مساله است كه نتایجی ملموسی در گرو این مذاكرات حادث نشد و باری از تحریم‌های نیز برداشته نشد. اما موفقیتی بزرگ به دست آمد و آن تثبیت حقوق هسته ای ایران بود و اذعان كشورهای غربی به آن.

این بار با روی كارآمدن دولت اعتدال‌گرای حسن روحانی به نظر می رسد، شرایط به گونه‌ای دیگر تغییر كند و نتایج پربارتری را برای ملت ایران در برداشته باشد. این مساله را اولا می توان در روح این دولت و مشی اعتدال گرایانه آن جستجو كرد كه موجب ابراز خرسندی بسیاری از كشورها شد و ثانیا در روند رو به رشد هسته ای كشور كه هرگونه عقب گردی را كلا منتفی می كند. روی كارآمدن و انتخاب حسن روحانی با تجربه و اندوخته‌های بسیار ارزشمند دوران نمایندگی مجلس و دبیری شورای عالی امنیت ملی و مدیریت پرونده هسته‌ای كشور در دوران اصلاحات، موجبات خرسندی بسیاری از كشورهای را فراهم آورد و این بارقه را در اذهان داخل و خارج افكند كه این دولت می تواند در سیاست خارجی كشور تغییر ایجاد كند و فضا را به سمت بهتر شدن وضعیت و جایگاه ساسیت خارجی كشور در جهان سوق دهد.

در این راستا در مورد پرونده هسته ای نیز امیدهای جدید ایجاد شد تا بتوان از این رهگذر به نتایج مطلوبی دست یافت. در این زمینه یک مقام عالی‌رتبه آمریکایی گفته است  که واشنگتن که از علایم ارسالی توسط حسن روحانی، رییس‌جمهور منتخب ایران دلگرم شده، امیدوار است ایران در زمان از سرگیری گفت‌وگوهای هسته‌یی در پاییز به شکلی جدی‌تر وارد تعامل شود و پاسخی اساسی ارایه دهد. این نمونه برخی از اظهارنظرهای پس از انتخابات است كه می تواند در صورت پایبندی طرف غربی نتایج ملموسی را به دنبال داشته باشد. بر اساس اخبار منتظره طرف ‌های غربی بر این نكته تاكید دارند كه به دنبال اقداماتی هستند که تمایل ایران برای معامله جدی با 1+5 را نشان دهد. همچنینقرار است كه مدیران سیاسی گروه موسوم به 1+5 متشکل از آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان برای مذاکره درباره مقدمات نشستی جدید با ایران در پاییز، با یکدیگر در بروکسل دیدار کنند. بر اساس برخی ارزیابی ها انتظار می‌رود مذاکرات میان 1+5 و ایران احتمالا در سریع‌ترین زمان در سپتامبر بعد از تحلیف حسن روحانی در ماه آینده و با توجه به محاسبات مربوط به برنامه‌ریزی نشستی در حوالی زمان برگز اری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر، صورت گیرد.

این نزدیك‌ترین زمان قابل پیش‌بینی برای شروع مجدد مذاكرات ایران و 1+5 است و به نظر می رسد كماكان پیشنهادی که در آلماتی مطرح شده، پیگیر شود. ادامه این روند می تواند برای آینده مذاكرات ایران و 1+5 امیدوار كننده باشد به شرطی كه این فضا ادامه داشته باشد و تحركات خصمانه غرب نیز حذف شده و یا حداقل كاهش یابد. از سوی دیگر یک منبع دیپلماتیک در بروکسل روز شنبه گفت که گروه موسوم به 1+5 اطلاعی ندارد که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر ایران، چه افرادی از طرف تهران در مذاکرات در مورد برنامه هسته‌یی شرکت خواهند کرد. این یكی از موضوعات مورد بحث برای طرف مقابل است چراكه حضور و شخصیت هر فردی خواه ناخواه بر فضای مذاكرات و مباحث مطرح شده تاثیر می گذارد و شرایط جدیدی را خلق می كند. به هر روی به نظر می رسد فضای ایجاد شده با روی كار آمدن دولت جدید می تواند اثرات مثبتی را بر روند مذاكرات ایران و 1+5 بگذارد با لحاظ این پیش شرط كه طرف غربی از مواضع خصمانه خود گامی به عقب بردارد.