آمار جدید از فرار نخبگان
اگر سری به سایت‌های خبری داخلی و خارجی بزنید، آمارهای بسیار متناقضی درباره خروج نخبگان از کشور وجود دارد؛ حتی برخی سایت‌ها مدعی خروج میلیون‌ها نخبه از کشور طی چند سال اخیر هستند و شاید به دلیل وجود همین آمارهای متناقض است که بنیاد ملی نخبگان برای مقابله با این فضای مبهم، دل به دریا زد و به ارائه تازه‌ترین آمارهای رسمی درباره خروج نخبگان از کشور پرداخت.
به گفته معاون فرهنگی و امور نخبگان بنیاد ملی نخبگان، 308 نفر از دارندگان مدال المپیاد و 350 نفر از برترین های آزمون سراسری از سال 82 تا 86 به خارج از کشور مهاجرت کرده اند.
البته حسن حسینی در گفت و گو با مهر اضافه کرده است که بر اساس آخرین آمار و اطلاعات از میان دارندگان مدال های المپیاد از سال 82 تا 86، تعداد 712 نفر نیز در داخل کشور هستند و حدود 1400 نفر از کنکوری های برتر در این چهار سال نیز در داخل کشور مقیم هستند.
یعنی بر اساس آمارهای جدید بنیاد ملی نخبگان، می توان گفت که در فاصله بین سال های 82 تا 86 ، حدود 33 درصد المپیادی ها و 19درصد کنکوری های برتر از کشور خارج شده اند.
در آماری که بنیاد ملی نخبگان ارائه کرده است، برترین های آزمون سراسری چهار سال نامبرده و برندگان المپیادهای علمی، به عنوان نخبه مورد تحقیق قرار گرفته اند و درباره خروج نخبگان هنری و سایر نوابغی که در حوزه های دیگری فعالیت می کنند، سخنی به میان نیامده است.
چرا آمارها تا سال 86 است؟
شاید اولین نکته ای که به ذهن می رسد این است که چرا آمار خروج نخبگان از کشور تا سال 86 اعلام شده است و درباره وضع نخبگان در سال 92، آمار رسمی ارائه نشده است؟
آریا الستی، معاون بنیاد ملی نخبگان در گفت وگو با جام جم توضیح می دهد: مطابق تحقیقات بنیاد، بیش از 90 درصد المپیادی ها و رتبه های برتر کنکور سراسری از سال 86 تا 92 همچنان در داخل کشور هستند، زیرا هنوز تحصیلات این افراد تمام نشده است و دانشجو هستند؛ درواقع، بنیاد ملی نخبگان، زمانی آمارهای سال 92 را اعلام می کند که وضع نخبه ای به تثبیت رسیده و تحصیلاتش تمام شده باشد.
به بیان دیگر، زمانی خروج یک فرد نخبه در بنیاد ملی نخبگان مورد بررسی قرار می گیرد که فرد نخبه، امکان خروج از کشور را داشته باشد، اما بسیاری از المپیادی ها و کنکوری های برتر در فاصله سال های پایانی دهه 80 تا امروز، همچنان دانشجو هستند و باید دید که آیا آنها پس از اتمام تحصیلاتشان از کشور خارج می شوند یا خیر؟
درواقع، با این حساب می توان انتظار داشت که آمار خروج نخبگان سال 92، چهار سال بعد در سال 96 اعلام شود که دانشجوی نخبه، امکان بیشتری برای خروج از کشور و ادامه تحصیلات تکمیلی داشته باشد.
هم اکنون بنیاد ملی نخبگان، با ارائه بورس تحصیلات دکتری به حدود 120 نخبه در سال، اعطای هدیه ازدواج به زوج های نخبه، پرداخت حقوق دو سال نخبگان در شرکت های دانش بنیان و ارائه تسهیلات خرید مسکن به تعدادی از نخبگان در تلاش است که از مهاجرت بیشتر این منابع انسانی جلوگیری کند
فقط طلایی ها و رتبه های زیر 500
مطابق آمارهای بنیاد ملی نخبگان، 658 المپیادی و رتبه برتر کنکور طی چهار سال از کشور خارج شده اند، اما به گفته الستی، این آمار فقط مربوط به دارندگان مدال طلای المپیادهای علمی و رتبه های زیر 500 کنکور است و به دلیل زیاد بودن تعداد افرادی که مدال های نقره و برنز المپیادهای علمی دارند، تحقیقی درباره خروج این گروه از المپیادی ها و رتبه های بالاتر از 500 صورت نگرفته است.
این بنیاد، تحقیقی درباره آمار ورود نخبگان به کشور انجام نداده است و روش کار این بنیاد برای محاسبه ورود و خروج نخبگان، به صورت تحقیق موردی است.
الستی تشریح می کند که روش کار بنیاد نخبگان برای تائید خروج یک نخبه از کشور به این گونه است که ابتدا بنیاد در یک بازه زمانی تحقیق می کند که آیا فلان فرد نخبه در کشور حضور دارد یا خیر و در صورتی که آن فرد نخبه به مدت شش ماه در کشور حضور نداشته باشد، به عنوان نخبه ای محاسبه می شود که از کشور خارج شده است.
چقدر این آمارها قابل اتکاست؟
اگر با حساب و کتاب بنیاد ملی نخبگان جلو برویم، طی چهار سال اشاره شده، حدود 658 نفر شامل رتبه های زیر 500 کنکور و دارندگان مدال طلای المپیادها از کشور خارج شده اند و با احتساب این آمارهای رسمی می توان تخمین زد که از ابتدای سال 80 تا 92، حدود 2000 نخبه از کشور خارج شده اند.
اما بدیهی است که هزاران نیروی انسانی ماهر طی 12 سال اخیر از کشور خارج شده اند که هیچ آمار رسمی از خروج آنها در دسترس نیست.
به طور مثال، فردی که رتبه 800 آزمون سراسری را کسب کرده است، فردی که مدال برنز یک المپیاد علمی را تصاحب می کند یا نخبه هنری که با آثارش جهان هنر را تکان داده است، تفاوت سطح چندانی با نخبه های مورد تائید بنیاد ملی نخبگان ندارد، اما در این آمارهای رسمی به مهاجرت این نیروهای انسانی نخبه اشاره نشده است.
معاون بنیاد ملی نخبگان نیز در همین خصوص توضیح می دهد که بودجه ها و امکانات فعلی به ما اجازه نمی دهد که تحقیق گسترده ای درباره آمارهای ورود و خروج همه نخبگان از کشور یا رشته ها و دانشگاه های مورد علاقه تحصیل آنها انجام دهیم، اما با اطمینان می توانم بگویم که آمارهای تازه بنیاد ملی نخبگان، بسیار معتبر است و شهروندان نباید به هر آماری درباره خروج نخبگان از کشور اعتماد کنند.
جای خالی حمایت های گسترده از نخبگان
طی چند سال اخیر، میزان حمایت از نخبگان مورد تائید بنیاد ملی نخبگان افزایش یافته است، اما همچنان سطح این حمایت ها به گونه ای نیست که هزاران دانشمند ایرانی در رشته های مختلف علمی برای ورود به کشور، تمایل زیادی داشته باشند.
هم اکنون بنیاد ملی نخبگان، با ارائه بورس تحصیلات دکتری به حدود 120 نخبه در سال، اعطای هدیه ازدواج به زوج های نخبه، پرداخت حقوق دو سال نخبگان در شرکت های دانش بنیان و ارائه تسهیلات خرید مسکن به تعدادی از نخبگان در تلاش است که از مهاجرت بیشتر این منابع انسانی جلوگیری کند.
به گفته معاون فرهنگی و امور نخبگان بنیاد ملی نخبگان، 308 نفر از دارندگان مدال المپیاد و 350 نفر از برترین های آزمون سراسری از سال 82 تا 86 به خارج از کشور مهاجرت کرده اند
نباید از خاطر برد که تحصیل فرد نخبه در خارج از کشور به خودی خود، امر پسندیده ای است و موجب تعامل علمی بین نخبگان ایرانی با نخبگان سایر کشورها خواهد شد، اما بحث بر سر بازگشت افراد نخبه پس از پایان دوران تحصیل است.
اما با وجود شکاف عمیقی که هم اکنون بین صنعت و دانشگاه در کشور وجود دارد، بسیاری از نخبگان، حتی در صورت برگشت به کشور نیز مجبور خواهند شد که در نهایت به کار تدریس در مراکز آموزش عالی روی بیاورند؛ درحالی که عمده علاقه مندی نخبگان به تولید محصولات دانش بنیان و حضور موثر و کاربردی در دنیای صنعت است.با این حال به نظر می رسد که تا تصویب سیاستگذاری های جدید برای حمایت های بیشتر از نخبگان و هماهنگی گسترده تر بین وزارت علوم، بنیاد ملی نخبگان، وزارت صنایع و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، خروج نخبگان از کشور در سال های آینده نیز ادامه داشته باشد.
منبع : امین جلالوند – جام جم
