110نکته برای تدریس بهتر(٣)
ه) ویژگی های معنوی مدرس
در تدریس بر خدا توكل كنید و پیش از آغاز هر كلاس به معصومان علیهم السلام و مخصوصا به حضرت فاطمه زهرا و حضرت مهدی علیهما السلام توسل بجویید؛ جمله «یا صاحب الزمان ادركنا» یا جمله «یا فاطمة الزهرا ادركینا» و مانند آن را بر زبان جاری كنید یا از دل بگذرانید.
86 - هنگام تدریس با طهارت باشید و درس خود را با نام خدا و یاد ولی خدا - عجل الله تعالی فرجه الشریف - آغاز كنید. می توانید مانند یكی از استادان، ثواب تدریس های خود را به معصومان علیهم السلام اهدا نمایید.
87 - پیش از هر دوره كلاسداری دو ركعت نماز بخوانید و سپس از خدا بخواهید كه شما را در تدریس موفق بدارد.
88 - با حمد خدا و درود و صلوات بر پیامبر عزیز اسلام صلی الله علیه و آله و معصومان علیهم السلام درس را شروع كنید و پس از پایان هر دوره تدریس به شكرانه موفقیت در آن، دو ركعت نماز بخوانید.
3- روش های تدریس
89 - بكوشید برای تدریس خود، «روش تدریس » داشته باشید. از این رو، شایسته و حتی بایسته است كه با روشهای كلی تدریس و روش های اختصاصی تدریس هر درس آشنا شوید؛ زیرا گفته اند: «دنیای امروز دنیای یادگیری روش ها و به كار گیری آن هاست »
90 - معمولا هنرمندی هر استادی در جلسه اول و بر اساس روشی كه در تدریس خود بر می گزیند، مشخص می شود. در این باره بسیار بیندیشید و آن را دست كم نگیرید.
91 - روش های تدریس، متنوع و متفاوت است؛ به صورت روش روخوانی و توضیح، روش سۆال و جواب، روش دسته بندی، روش عملی، روش سمعی و بصری و روش تلفیقی و آمیخته از روش های پیشین شما می توانید این روش ها و بویژه روش آخر را در تدریس خود به كار گیرید.
92 - به خاطر داشته باشید كه طبق آمار ارائه شده از سوی برخی از روانشناسان حدود 80 یادگیری از راه چشم و بقیه آن از راه حواس دیگر انجام می گیرد. از این رو در تدریس، لازم است تا آنجا كه امكان دارد مواد و مطالب درسی خود را به صورت بصری نیز ارائه كنید؛ زیرا گفته اند: «یك تصویر، گویاتر از هزار كلمه است. »
4- فنون و مهارت های تدریس
93 - فنون و مهارت های پیش از تدریس مانند آماده كردن طرح درسی و یا ایجاد فضای مناسب آموزشی، و فنون و مهارت های ضمن تدریس مانند آماده سازی ذهنی شاگردان و یا استفاده از روش تفهیم و القای غیرمستقیم، و فنون و مهارت های پس از تدریس مانند ارزشیابی از تدریس خودتان و یا ارزشیابی از تحصیل شاگردان را در نظر داشته باشید و آن ها را به كار گیرید.
5- مراحل تدریس
94 - مراحل تدریس عبارت اند از:
1- مقدمه؛
2- ارائه اطلاعات و تجزیه و تحلیل؛
3- جمع بندی و نتیجه گیری.
بكوشید این مراحل را در هنگام تدریس رعایت كنید.
6- مواد مورد استفاده در تدریس
95 - می توانید در تدریس خود و متناسب با شرایط آن، از مواد گوناگونی همچون آیات، روایات، اصول و قواعد عقلی، قوانین و نظریات علمی، سخنان بزرگان دین و دانش، آمار و اخبار صحیح و دقیق، شعر، داستان و خاطره، مثال و تشبیه، ضرب المثل، لطیفه های مفید و مۆدبانه، و جملات و قطعه های زیبای ادبی استفاده كنید.
7- ابزارهای تدریس (وسائل كمك آموزشی)
96 - در تدریس از ابزارهایی مانند گچ، تخته سیاه یا وایت برد، طرح و نمودار و لوحه، عكس و پوستر، فیلم و اسلاید، نوارهای صوتی و تصویری، كامپیوتر، بلندگو، اورهد، اپك، فیلم استریپ استفاده كنید تا بر ارتقای كیفیت آموزش خود بیفزایید.
97 - می توانید در آغاز تدریس، خلاصه درس را روی تابلو بنویسید و یك دید كلی نسبت به درس جدید برای شاگردان فراهم آورید.
98 - مواظب باشید هنگام نوشتن روی تخته سیاه یا وایت برد و یا مانند آن، در برابر مطالبی كه نوشته اید نایستید.
99 - روی تخته سیاه یا وایت برد و مانند آن هر مطلبی را ننویسید، بلكه فقط مطالب مهم و ضروری را، آن هم به صورت دسته بندی شده، بنویسید.
100 - هنگامی كه روی تخته سیاه مطلبی را می نویسید، آن را با صدایی رسا نیز بخوانید تا همه شاگردان آن مطلب را بشنوند و بدون درنگ بنویسند و منتظر كنار رفتن شما از جلوی تخته نباشند.
101 - عنوان و موضوع درس را در بالای تخته و در قسمت وسط یا سمت راست آن بنویسید و در صورت امكان، آن را تا پایان درس پاك نكنید.
102 - چیزهایی مانند گچ را به طرف شاگردان پرتاب نكنید و چنانچه گچ از دستتان افتاد، آن را بردارید. استادی در باره روش تدریس و كلاس خود از شاگردان نظرخواهی كرده بود. یكی از شاگردان تیزبین از ایشان انتقاد كرده و برای وی نوشته بود: «استاد! یك روز هنگام تدریس گچ از دستتان بر زمین افتاد و شما آن را برنداشتید و پایتان را روی آن گذاشتید و آن را از بین بردید و با این كارتان اسراف كردید. »
103 - تخته گچی را آهسته و از بالا به پایین پاك كنید تا فضای كلاس را گردآلود و غیربهداشتی نكنید.
104 - در صورت امكان، از تخته پاك كنی استفاده كنید كه هنگام پاك كردن مطالب درسی صدا ندهد و تخته را نیز سفید و كثیف ننماید.
105 - نوشتن عبارت های «بسم الله الرحمن الرحیم » و یا «باسمه تعالی » را روی تخته گچی و پیش از نوشتن هر مطلب فراموش نكنید.
106 - مطالب نوشته شده یا كشیده شده روی تخته سیاه را - هر چند اندك هم باشند - با دست و یا انگشت پاك نكنید.
107 - در صورت امكان، برای نوشتن مطالب و یا كشیدن شكل ها و بویژه مطالب و شكل های مهم درسی، از گچ رنگی - غیر از گچ قرمز و رنگ هایی مانند آن كه به وضوح دیده نمی شوند - استفاده كنید.
108 - برای نشان دادن مطالبی كه روی تخته گچی یا وایت برد و مانند آن نوشته و یا كشیده شده است، می توانید از یك چوب اشاره یا خط كش و یا آنتن رادیو استفاده كنید.
109 - مواظب باشید كه هنگام نوشتن مطالب روی تخته گچی، لباس و سر و صورت و موهای خود را سفید و گچی نكنید. و اگر سفید و گچی شدید، حتما آنها را پیش از بیرون رفتن از كلاس پاك كنید.
110 - توجه داشته باشید كه تخته گچی را پس از نوشتن مطالب روی آن پاك كنید.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 17
تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان
