مقایسه دستگاه عصبی
اهداف:
مقایسه ساختمان مغز در جانداران مختلف
سیستم عصبی در عین پیچیده بودن از لحاظ ساختمانی و عملکردی در انسان در سایر موجودات از کیسه تنان که بعنوان ساده ترین مدل عصبی محسوب شده تا پرندگان و دوزیستان از سیر تکوینی بالایی برخودار بوده است.
سیستم عصبی اصولاً در تمام موجودات وجود دارد و موجودات مختلف با داشتن حتی یک گره عصبی نیز به زندگی خود می پردازند. شاید از دوزیستان به بعد سیستم عصبی محیطی و مرکزی و پیچیدگی مغز دیده شده است اما سایر موجودات نیز این سیستم را به نوعی دارند.
در انواع مختلف کرم ها از قبیل کرم های پهن، سیستم عصبی خود نمایی می کند. هرچند که سیستم عصبی شبیه به یک نردبان است اما همین سیستم ساده تمام اعمال کرم های پهن مانند پلاناریا (دارای قدرت ترمیم بسیار بالا) را کنترل می کند.
مغز در حشرات، شامل گره های عصبی به هم جوش خورده است. طناب عصبی شکمی در حشرات در هر قطعه از بدن دارای یک گره عصبی است که فعالیت های ماهیچه های آن قطعه را کنترل می کنند. حشرات دستگاه عصبی محیطی هم دارند.
در انواع ماهیان نیز ناحیه ای حسی و ارتباطی مسئول دریافت و پردازش پیام های وارده از محیط اطراف و مخابره آن ها با سایر قسمت های مغز است. همچنین ناحیه ای حرکتی نیز وجود دارد که فرامین از طریق آن ها به اندام های هدف می رسند.
در دوزیستان نیز سیستم عصبی مشابه سیستم عصبی در ماهیان است و هسته های اضافی تکامل یافته تر برای هماهنگ کردن اطلاعات حسی وارده و پاسخ دادن به سیستم ماهیچه ای دیده می شود.
مغز خزندگان در مقایسه با دوزیستان، بزرگتر شده است. نیمکره ها در سطوح جانبی و پشتی برآمدگی شده اند. یکی از عواملی که موجب بزرگی مغز خزندگان شده است یک ناحیه جدید و حجیم از نورون های ارتباطی است (dorsal ventricular ridge ) نامیده می شود و در جدار جانبی نیمکره ها است. این ناحیه باعث افزایش حجم مغز به طور قابل ملاحظه ای شده است.
مغز پرندگان اساسا یک مغز خزنده ای است. چشمان پرندگان، مخصوصا پرندگان شکاری مانند عقاب ها و بازها دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که اطلاعات ورودی را توسط اعصاب بینایی پردازش می کنند. رشد نیم کره های مغز در پستانداران و پرندگان امکان انجام رفتار های پیچیده را در مقایسه به سایرین به آن ها می دهد.
در جدول زیر می توانید مقایسه سیستم عصبی در برخی رده های جانوری را ملاحظه بفرمایید.
نمودار زیر مقایسه اجزا سیستم مغز را به خوبی نشان می دهد.
