هنر مسیحیت

یکی از نتایج این بحران، گسترش دین های رازورزانه ی شرقی با منشاء های گوناگون ، (مانند مصری ، ایرانی، سامی) بود.

نخستین مراحل تکامل این دین ها، طبیعتا در زادگاه شان یعنی ایالت های جنوبی و مناطق مرزی امپراتوری روم طی شده بود.

با آن که این دین ها بر سنت هایی بنیان گرفته بودند که از صدها سال پیش از تسخیر این سرزمین های باستانی به دست اسکندر مقدونی وجود داشتند، اندیشه های یونانی در دوره هلنیستی نیز در آن ها تاثیر گذاشته بودند.

به بیان دقیق تر،این دین ها جذابیت خود را مدیون تلفیقی از عناصر یونانی و شرقی بودند. در آن روزگار، دین های رقیب در خاور نزدیک معمولا بر یکدیگر تاثیر می گذاشتند.

در نتیجه تمام این دین ها دارای چندین وجه مشترک با هم بودند. از جمله ی این وجوه مشترک می توان به ادعای منحصر به فرد بودن و جهانی بودن، تاکید بر دین وحی بودن، امید به رستگاری، داشتن یک پیامبر بزرگ یا مسیحا، اعتقاد به پیکار کیهانی خیر در برابر شر برگزاری آیین تطهیر و وظیفه ی پیدا کردن انسان های بیشتری از میان بی دینان برای گرویدن به دین جدید اشاره کرد.

ردیابی مسیر تکامل دین های یونانی – شرقی در دوره حاکمیت روم دشوار است. بسیاری از این دین ها جنبش های زیرزمینی بودند که آثار مادی یا متن های اندکی از خود برجا گذاشته اند . این نکته در مورد مسیحیت آغازین نیز صدق می کند.

انجیل های مرقس، متی، لوقا و یوحنا احتمالا در اواخر سده ی نخست میلادی نوشته شده اند و تصویرهای نسبتا متفاوتی از حضرت مسیح و آموزه هایش دربرابر خواننده ترسیم می کنند. این انجیل ها تا حدودی اختلاف نظرهای موجود بین پطرس حواری (نخستین اسقف رم)  و بولس حواری را که مهم ترین گروندگان و گروانندگان به مسیحیت در آن دوره بودند منعکس می سازند.

نوگرویدگان به مسیحیت در سه سده ی نخست تمایلی به انجام مناسک دینی در ملاء عام نداشتند. به جای این کار، مراسم عبادت را در خانه های ثروتمندان مسیحی شده به جا می آوردند.

در بهترین حالت، از محراب های قابل حمل استفاده می کردند، تعداد وسایل یا لباس های رسمی برای اجرای مناسک خاص، بسیار انگشت شمار بود. دین جدید مسیحی، نخست به اجتماعات یونانی زبان به ویژه اسکندرون راه یافت و نهایتا در اواخر سده ی دوم به دنیای لاتین (رومی) زبان رسید.

ما به درستی نمی دانیم که نخستین آثار مسیحی در چه زمانی و مکانی آفریده شدند . از میان آثار باقی مانده ، هیچ اثری را نمی توان به دوره ی پیش از سال 200 میلادی نسبت داد. به عبارت دقیق تر ، اطلاعات ما درباره ی هنر مسیحی ، بدون تردید تا پیش از رسیدن به دوره ی قسطنتین کبیر، بسیار اندک است، زیرا از سده ی سوم میلادی نیز آثار چندانی بدست نیامده است.

تزئینات  نقاشی شده ی گورهای دخمه ای رومیان یا مقابر زیرزمینی مسیحیان ، تنها مجموعه ی مدارک معتبر و پیوسته در این خصوص به شمار می روند.

اما این مقابر صرفا یکی از چندین نوع هنر مسیحی آن روزگار هستند چراکه تا پیش از آن تاریخ، شهر رُم تنها مرکز این دین نبود. اجتماعات قدیمی تر و بزرگ تر مسیحیان در شهرهای بزرگ آفریقای شمالی و خاور نزدیک مانند اسکندرون و انطاکیه تشکیل شده بودند.

اینان به احتمال قوی دارای سنت های هنری مشخصی برای خود شده بودند ولی آثار و بقایای چندانی از آن ها برجا نمانده است، زیرا منطقه ای که دین های یونانی –شرقی در آن تکامل یافتند شاهد جنگ ها و ویرانی های بسیار بوده است.

ولی مدارک کافی در دست است که نشان می دهد دین های جدید موجب پیدایش سبکی جدید در هنرها شدند و این سبک نیز تلفیقی از عناصر یونانی – رومی و شرقی بوده است.

به همین دلیل در آثار تجسمی هنر مسیحیت آغازین ، نوعی دوری گزینی از طبیعت گرایی و واقع نمایی به خوبی به چشم می خورد.

منابع:

تاریخ هنر جانسن

هنر در گذر زمان هلن گاردنر

تاریخ تحلیلی هنر جهان ادوارد میلر آپجان