چشم ؛ قدرتمندترین ابزار شیطان

نیست هیچ چشمى كه نظر كند به حرامى و به آن حرام، نظر سیر كند مگر آنكه منعقد مى‏شود گرهى بر دل او از آرزو، و وانمى‏شود آن گره، مگر به یكى از دو چیز: یا به ریختن اشك حسرت و ندامت از آن عمل قبیح و رجوع صادقى از آن عمل شنیع. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / 277 )

چشم را می توان ابزار قدرتمندی در اختیار شیطان دانست تا بدین وسیله انسان را تحت الشعاع وساوس خویش قرار دهد.

شیطان موجودی است که لحظه به لحظه انسان را زیر نظر داشته و به دنبال کوچکترین فرصت است تا به اغوای او پردازد و در این راه از هیچ گونه تلاشی مضایقه نمی کند.

او برای رسیدن به هدف خویش از ابزارهای متعددی بهره می جوید و مهمترین ابزار او وسوسه است. و جز این کار بر انسان تسلّطى ندارد.

در قرآن مجید هر چه در كار شیطان گفته شده ، برگشت همه بر این اصل است. چنانكه شیطان خود در روز قیامت به مردم خواهد گفت :‏ «

وَمَا كَانَ لِیَ عَلَیْكُم مِّن سُلْطَانٍ إِلاَّ أَن دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ ...» (سوره ابراهیم/ آیه 22)

من بر شما تسلّطى نداشتم جز آنكه شما را خواندم و از من قبول كردید. ( قاموس قرآن / ج‏4 / 35 ) اما وسوسه شدن به طرق مختلف انجام می گیرد و یکی از آنها چشم انسان است.

چشم کانال نفود شیطان

آنچه در آدمی مهم است، فکر و اندیشه اوست. روح انسان است که نقش سازنده ای در زندگی او داشته و او را به تعالی و یا به تباهی می کشاند . از این رو آنچه روح و قلب و یا به عبارت دیگر نفس انسان را تحت تأثیر قرار می دهد نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است.

چشم و نگاه، تأثیر مستقیمی بر قلب آدمی دارد چنانکه حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: قلب، كتاب چشم است. (آنچه چشم بنگرد در قلب نشیند) (نهج البلاغة / ترجمه دشتى / حكمت 409)

نیست هیچ چشمى كه نظر كند به حرامى و به آن حرام، نظر سیر كند مگر آنكه منعقد مى‏شود گرهى بر دل او از آرزو، و وانمى‏شود آن گره، مگر به یكى از دو چیز:یا به ریختن اشك حسرت و ندامت از آن عمل قبیح و رجوع صادقى از آن عمل شنیع. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / 277 )

به همین دلیل چشم را می توان ابزار قدرتمندی در اختیار شیطان دانست تا بدین وسیله انسان را تحت الشعاع وساوس خویش قرار دهد.

خداوند در آیات 30و 31 سوره نور می فرمایند: (قل لِّلْمُۆْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ )؛ «به مومنان بگو : چشم های خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند». (وَقُل لِّلْمُۆْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ) ؛ « و به زنان با ایمان بگو : چشم های خود را از نگاه هوس آلود فرو گیرند».

معناى جمله این است كه به مۆمنین امر كن كه چشم خود را بپوشند، و تقدیر آن این است كه:" ایشان را امر به غض و چشم‏پوشى كن كه اگر امر بكنى ،چشم خود را مى‏پوشند."، و این آیه به جاى اینكه نهى از چشم‏چرانى كند، امر به پوشیدن چشم كرده و فرقى ندارد. ( تفسیر المیزان/ ج15/ 155)

شیطان هنرمندی است که توانایی قابل توجه در تظاهر ،بزرگنمایی ، کوچک نمایی و یا جلوه گری امور دارد و ازین طریق، با استفاده از دیدگان آدمی و دسترسی به قوه واهمه او را تحت تأثیر قرار می دهد.

سخنی از امام علی علیه السلام نیز بر این موضوع اشاره دارد: همانا شیطان، راه‏هاى خود را به شما آسان جلوه مى‏دهد، تا گره‏هاى محكم دین شما را یكى پس از دیگرى بگشاید، و به جاى وحدت و هماهنگى، بر پراكندگى شما بیفزاید. (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/231/ خطبه 121)

از این رو احادیث بسیاری امر به نگاه داشتن چشم از محرمات کرده اند از آن جمله: حضرت صادق (علیه السلام) در حدیثی نورانی می فرماید: « نگاه ناروا تیری مسموم از تیرهای شیطان است. هر کس آن را تنها به خاطر خدا ترک کند، خدا آرامش ایمانی به او می دهد که طعم گوارای آن را در خود می یابد». (میزان الحکمه ، محمد محمدی ری شهری ، ج4 ، ص 3292)

حضرت پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله مى‏فرماید كه: بپوشید چشم هاى خود را از محرّمات، تا ببینید عجایب را. چرا كه به قدر بستن چشم ظاهر از محرّمات، مى‏گشاید چشمه نور و معرفت در دل، و نور دیده و باطن زیاد مى‏شود، و علوم حقّه و معارف یقینیّه در نفس، حاصل مى‏شود. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/276)

حق و حقوق چشم

علاوه بر موارد یاد شده به عنوان دلیل مراقبت و نگاه چشم باید توجه داشت چشم انسان حق و حقوقی دارد که باید آن را نیز مورد توجه قرار داد.با توجه به حق و حقوق آن می توان دست شیطان را از پشت بست.

و حق چشم آنست كه فرو خوابانى آن را از هر چه حلال نیست ترا ؛ نظر كردن به آن مانند نظر كردن به زنان نامحرم و به پسران صاحب جمال و به سایر زینت هاى دنیا كه رباینده دلهاست، و از نظر كردن به كتب ضلال و مطالعه نمودن شبهات و تواریخ و قصص بیهوده یا دروغ و امثال اینها .

نظر كنى به چیزى چند كه سبب عبرت شود مانند نظر كردن به خانه هاى خراب و گفتن كه كجا رفتند ساكنان تو به كجا رفتند بنا كنندگان تو . بلكه در هر چه نظر كنى‏ تفكر كنى كه خداوندى دارد كه این را موجود ساخته است و از جهت انتفاع ما آفریده است و فواید بسیار در آن جاى داده است و از آن استدلال كنى بر وجود صانعش و علم و قدرت و اراده‏اش. (لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه/ ج‏8  /  756 )

انسان باید بداند که شیطان حقیرتر از آن است که آدمی را مُسخر خویش سازد و آن قدر ناتوان است که در اغفال کردن انسان نیاز به هم یاری خود او دارد و اگر آدمی به ابزار کار او آگاه شده و آن را ( چشم و گوش ... ) در اختیار او قرار ندهد لاجرم به نتایج خوبی خواهد رسید.

 مریم پناهنده       

بخش قرآن تبیان    

منابع:

1)     لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه/ ج‏8

2)     مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان

3)     میزان الحکمه ، محمد محمدی ری شهری ، ج4

4)     نهج البلاغة / ترجمه دشتى

5)     الروضة من الكافی یا گلستان آل محمد / ترجمه كمره‏ای  /ج‏2

6)     تفسیر المیزان/ ج15

7)     قاموس قرآن  /  ج‏4

8)     سوره نور/ آیات 30-31

9)     سوره ابراهیم / آیه 22