ساختار و اعمال دستگاه عصبی

اهداف:

آشنایی با دستگاه عصبی و اجزای آن با نگاهی به عملکرد کلی هر قسمت

به نظر خیلی از افرادی که وارد زیست شناسی می شوند و یا حتی افرادی که برای تدریس درس زیست شناسی وقت می گذارند و حتی گاهی دانشجویان زیست شناسی خواندن و فهم سیستم عصبی دشوار  باشد. خیلی وقت ها شنیده می شود که دوستان پس از خواندن قسمت های مغز دچار سر در گمی می شود. هدف از نوشتن این طرح و طرح بعدی آشنایی شما و تا حدی بهتر توضیح دادن این دستگاه شگفت انگیز بدن می باشد.

همه ما می دانیم که تمامی انسان ها و بسیاری از موجودات دیگر از لقاح اسپرم و تخمک بوجود آمده اند. پس از لانه گزینی جنین در دیواره رحم، دو دسته سلول ایجاد می شود. توده داخلی سلولی که در آینده خود جنین را می سازد و لایه بیرونی که جفت را خواهد ساخت.

اما این توده سلولی جنین که قرار است کل موجود را بسازد به چه شکل این کار را انجام می دهد؟

این توده با گرفتن برخی سیگنال ها و برخی حرکات ( مثل مهاجرت، دو لایه ای شدن ، تو رفتگی و....) و طی فرایند گاسترولاسیون به سه لایه جنینی به نام اکتودرم ، مزودرم و اندودرم تبدیل می شود. لایه اکتودرم می تواند به سه قسمت تمایز یابد:

این سه قسمت نیز انواع بافت های بدن را می سازند که  می توانید نحوه  تقسیم بندی را در  نمودار زیر ملاحظه کنید:

خود این قسمت ها نیز تقسیم بندی می شوند که می توانید در نمودار زیر این تقسیم بندی را ملاحظه نمایید:

اعمال قسمت های مختلف مغز

بصل النخاع ، پل مغزی و مزن سفالن

کنترل کننده اعمال حسی و حرکتی سر و صورت را انجام می دهد. دربرخی کتب قیدشده که این سه قسمت که به آن ها ساقه مغز گفته می شود آقای خودش است زیرا دارای عملکرد های کنترلی خاصی به شرح زیر می باشد:

brain درس نهم

برای مشاهده ی فیلم کلیک کنید.

کنترل تنفس

کنترل دستگاه قلبی – عروقی

کنترل نسبی اعمال گوارش

کنترل بسیاری از حرکات کلیشه ای بدن

کنترل تعادل

مخچه

از نظر عملکردی مخچه به سه قسمت تقسیم می شود:

الف) ناحیه کرمینه : مسئول کنترل انقباض عضلات ناحیه محوری بدن

ب) ناحیه حد واسط: مسئول کنترل عضلات دیستال (مثل انگشتان) و انجام اعمال مهارتی و ظریف

ج) ناحیه خارجی:در زمانبندی و و طراحی اعمال حرکتی نقش دارد.

هیپوتالاموس

برای این قسمت اعمال زیر را ذکر کرده اند:

تنظیم قلبی – عروقی

تنظیم درجه حرارت بدن

تنظیم آب بدن

تنظیم انقباضات رحم و تخلیه شیر از پستان ها

تنظیم گوارش و تغذیه

نخاع

این بافت خیلی مهم از بصل النخاع شروع شده و تا نزدیک به انتهای کمر ادامه دارد. این بافت رابط بین مغز و دستگاه محیطی بدن محسوب می شود. در نخاع مدار های نورونی ویژه ی ای قرار دارند که حتی پیچیده  ترین سیستم های کنترل حرکتی در مغز نمی توانند موجب هر گونه حرکت عضلانی با هدفی شوند.ماده خاکستری نخاع ناحیه ی جمعبندی کننده برای رفلکس های نخاعی است. هر سیگنال حسی پس از ورود به نخاع یا بلافاصله در ماده خاکستری نخاع ختم می شود واثرات موضعی دارد و یا به سطوح بالاتر ارسال می گردد.

تالاموس

قشر مغز لایه نازکی از نورون هاست سطح مخ را می پوشاند و بسیار نزدیک به تالاموس عمل می کند واز لحاظ تشریحی وعملی به عنوان یک واحد در نظر گرفته می شود. بنابراین گاهی به این دو سیستم تالاموسی – قشری گفته می شود. تمام مسیر های عصبی حسی از اندام های حسی به قشر مغز به جز مسیر های سیسیتمبویایی از تالاموس می گذرند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی