سرمایه ای عظیم آماده بهره برداری !!

روزه فرصتی تکرار نشدنی

ماه مبارک رمضان و روزه داری در آن یکی از این فرصتها است. خدا را خدا را در نظر بگیرید در باره ماه رمضان، که روزه آن سپرى از آتش است. (أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه کتاب سلیم /641 )  روزه نیز همچون سایر عبادات دارای آداب مخصوص خویش است و درجاتی برای آن مدنظر است و افراد بسته به نوع توجه و اهتمام خویش به روزه داری در این درجات قرار می گیرند. و قرار گرفتن افراد در این جایگاهها نیز نشان از توجه آنان به برنامه ریزی و اولویت بندی کارهایشان دارد. و این در حالی است که برخی و به طور خاص در فصل گرما بسیاری از برکات این روزها غافل گشته و به کمترین بهره از آن بسنده می کنند.

درجات روزه و چگونگی دست یافتن بدان

از برای روزه سه درجه است. روزه عوام، روزه خواص و روزه خواص خواص. روزه عوام عبارت است از اینکه در روزها شکم و فرج خود را از مقتضای شهوات آنها محافظت نمایی. مصداق افراد در این باب می توان به افرادی اشاره کرد که در روزهای ماه مبارک علی الخصوص در روزها بلند تابستان وقت و زمان خویش را در چند حالت بیشتر سپری نمی کنند (البته لازم به تذکر است که افراد شاغل خارج از این بحث ‌اند که البته در ادامه در باب آنان نیز سخن خواهیم گفت): یا در خواب‌اند، یا در حال تماشای فیلم و تلوزیون و یا هر کار دیگری که گذر وقت و زمان را نشان ندهد و انسان را سرگرم کرده تا گرسنگی و تشنگی کمتر احساس شود و این یعنی از دست دادن فرصت. بهره ای که این گروه از روزه میبرند چیزی نیست جز ادای امر واجب و اختلاص از عذاب و این یعنی به کمترین راضی شدن و از دست دادن نصیب و بهره از دنیا.

این گروه که خود به کمترین راضی هستند از مقوله بحث و توصیه و راهکار خارج اند چرا که همین قدر که همت کرده و ادای واجب می کنند بسی جای شکر دارد. اما روزه خواص عبارت است از محافظت چشم و گوش و سایر جوارح از گناه و روزه خواص خواص عبارت است از آنچه مذکور شد با محافظت دل از افکاری غیر از یاد خدا  حال برای رسید به درجه خواص و خواص خواص نیاز است انسان کمر همت را بسته و نهایت استفاده را از فرصت  روزه و روزه داری برد چراکه در میان مجاهدت ها روزه جایگاه مخصوصی دارد و خدای متعال فرموده روزه برای من است و جزای آن لقای من است.( مقالات/ استاد محمد شجاعی / ج2/ 127)

فرصت را غنیمت شمار

همانگونه که در بالا ذکر کردیم روزه فرصتی است که در اختیار انسان قرار داده شده تا بدین وسیله به خدای خویش نزدکتر گردد و زمان بندی و برنامه ریزی در باب استفاده بهینه بردن ازین فرصت از اوجب واجبات است. در اسلام روایات فراوانی در این باب وجود دارد. پیامبر «صلی الله علیه و آله» فرموده اند: کسى که در نیکى و خیرى بر او گشوده شود، باید آن را غنیمت شمارد، چه نمى‏داند که چه وقت بر روى او بسته خواهد شد. (الحیاة / ترجمه احمد آرام/ ج‏1 /566)

امام علی علیه السلام درباب از دست دادن فرصت فرموده است: و فرصت (وقت مناسب) مانند ابر گذرنده مى‏گذرد، پس فرصتهاى نیکو را از دست ندهید. از دست دادن فرصت (اقدام ننمودن بکار در وقت مناسب باعث) غمّ و اندوه است. (ترجمه و شرح نهج البلاغة / ج‏6 /  1141/1096 ) و  فرمود: ترس با زیان و شرم با محرومیت با هم پیوسته‏اند، و فرصت مى‏گذرد مانند گذشتن ابر، پس دریابید فرصتهاى خیر را.( جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت / 364 )

حال که در اسلام به غنیمت شمردن فرصت های خیر توصیه شده چگونه است که روزه دار فرصت خیری چون ایام ماه رمضان را غنیمت نشمرده و توجهی به استفاده بهینه از آن ندارد در حالیکه خود به خوبی می داند وقتی خواب روزه دار چنین اجری دارد از اجر و ثواب طاعت و عبادت حق تعالی چه می توان گفت!!!

لزوم برنامه ریزی امور در جهت اغتنام فرصت

امام علی علیه السلام، فرمود: مۆمن باید شبانه روز خود را به سه قسم تقسیم کند، زمانى براى نیایش و عبادت پروردگار، و زمانى براى تأمین هزینه زندگى، و زمانى براى واداشتن نفس به لذّت‏هایى که حلال و مایه زیبایى است. خردمند را نشاید جز آن که در پى سه چیز حرکت کند: کسب حلال براى تأمین زندگى، یا گام نهادن در راه آخرت، یا به دست آوردن لذّت‏هاى حلال.( نهج البلاغة / ترجمه دشتى/ حکمت 390) این سخن حضرت را ملاک عمل خویش قراردهیم و به طور اخص در باب ماه مبارک نیز این برنامه را پیاده کنیم بدین صورت که افرادی که شاغل هستند و بیشتر زمان خویش را در محل کار سپری می کنند نیز نباید از دو مورد دیگر یعنی عبادت پروردگار و لذت های حلال غافل شوند و همینطور افرادی که در منزل به سر می برند و زمان بیشتری در اختیار دارند می توانند از این زمان بهترین استفاده برند ولی متأسفانه عده ای با ضعف حاصل از روزه داری آنچه در انزوا قرار میگیرد عبادت خدا و آنچه حاکم است تلوزیون و سرگرمی هایی از این قبیل می باشد و بعد از افطار نیز حال که ضعف از بین رفته و انسان توان عبادت دارد با شب نشینی ها و مهمانی های افطار فرصت عبادت و یاد خدا در دل شب نیز در  انزوا قرار می گیرد و اینجاست که سخن حضرت علی علیه السلام نیز مظلوم واقع می شود که فرمودند: دیروزت از دست رفته، و فردایت مشکوک است، و امروزت مغتنم؛ پس در بهره‏بردارى از فرصت ممکن شتاب کن، و از اطمینان کردن به روزگار بپرهیز! (الحیاة / ترجمه احمد آرام   / ج‏1  / 568 )

و فرمودند: « فراموش نکن بهره‏ات را از دنیا» (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت/ 363 ) و اینجاست که آدمی بهره اش را از دنیا فراموش می کند، بهره ای که در آخرت به ثمر می نشیند و با فرصت ها به دست می آید، فرصت هایی چون ماه مبارک رمضان و  عمیق کردن ارتباط با خدای خود، نه انس گرفتن با خواب و سریال و ...

مریم پناهنده                  

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

1)     معراج السعادة/ مرحوم نراقی

2)     مقالات/ استاد محمد شجاعی / ج2

3)     ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن  /  ج‏1

4)       الحیاة / ترجمه احمد آرام   / ج‏1

5)     نهج البلاغة / ترجمه دشتى

6)     ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام)  /  ج‏6

7)     جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت

8)     أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه کتاب سلیم