آیا شطرنج از آلات قمار است؟
دو چیز حرام است؛ اول: برد و باخت و قمار کردن، دوم: بازی با آلات قمار ، پس اگر وسیله ای بر اثر مرور زمان و شرایط موجود، از آلت قمار بودن خارج شود و غالباً در بازی با آن، برد و باخت نشود، بازی با آن حرام نیست.
در این مقاله با طرح سوالاتی احکام مرتبط با شطرنج را بررسی می کنیم:
نظر اسلام درباره شطرنج چیست؟
بازی با آلات قمار در اسلام،حتی بدون شرط بردو باخت جایز نمی باشد، همان طور که بازی با غیر از آلات قمار ولی با شرط بندی و برد و باخت (قمار) جایز نمی باشد.
شطرنج در روایات ما و با توجه به کاربردی که داشته است جزء آلات قمار شمرده شده است و طبیعتاً بازی با آن حتی بدون برد و باخت ،حرام است.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: " شطرنج از باطل است" و " هر آن چه که با آن قمار شود میسر است." (کافی،ج6،ص 435،ح 1و 4)
اما همان طور که استفاده می شود، دو چیز حرام است؛ اول: برد و باخت و قمار کردن، دوم: بازی با آلات قمار ، پس اگر وسیله ای بر اثر مرور زمان و شرایط موجود، از آلت قمار بودن خارج شود و غالباً در بازی با آن، برد و باخت نشود، بازی با آن حرام نیست، لذا حضرت امام خمینی (ره) در استفتائی که از ایشان درباره بازی با شطرنج شده است، به همین مطلب اشاره کرده اند:
سۆال: اگر شطرنج آلات قمار بودن خود را بهطور کلى از دست داده باشد و چون امروز تنها به عنوان یک ورزش فکرى از آن استفاده گردد بازى با آن چه صورتى دارد؟
جواب: بر فرض مذکور اگر برد و باختى در بین نباشد اشکال ندارد. (امام خمینی، روح الله ،صحیفه امام،ج21،ص 129)
سۆال: بازى كردن با شطرنج و نرد بدون برد و باخت چه حكمى دارد و كلا اگر عرف جامعه وسیله اى را آلت قمار نداند كافى است یا در تشخیص آلت قمار نظر مرجع تقلید شرط است؟
پاسخ: بازى با شطرنج و تخته نرد گرچه بدون برد و باخت هم باشد حرام است و همچنین بازى با آلاتى كه در عرف محل از آلات قمار شمرده شود چنانچه بدون برد و باخت باشد بنابر احتیاط واجب جایز نیست. (آیة الله سیستانی دام ظله)
سوال: حکم بازی با شطرنج و تخته نرد چیست؟
جواب: بازی با آلات قمار مثل شطرنج و پاسور مطلقا" حرام است ؛ یعنی ، چه با برد و باخت و چه بدون آن و حكم با عملكرد افراد یا گروه ها عوض نمی شود، ( استفتا از دفتر آیة الله سید یوسف مدنی تبریزی ).
سوال: استفاده از آلات قمار به قصد بازی و سرگرمی بدون شرط بندی چه حکمی دارد؟
جواب: بازی با آلات قمار مطلقا" ( یعنی چه برد یا باخت در كار باشد یا نباشد ) حرام است ولی شطرنج و پاسور اگر در عرف متدین جامعه از آلت قمار بودن خارج شده باشد و برد و باختی هم در كار نباشد اشكال ندارد، ( جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی (ره)، ج 1، س 951 و 952 ).
فتوای آیة الله بهجت(ره):
بازی کردن با آلات قمار از قبیل نرد، پاسور، شطرنج، با برد و باخت حرام قطعی است و بدون برد و باخت احتیاط در ترک است و در شطرنج احتیاط اشد است.
آیة الله گلپایگانی (ره):
بازی کردن با آلات قمار مثل نرد, شطرنج , و پاسور حرام است اگر چه قصد برد و باخت در کار نباشد. مجمع المسائل صفحه 11 سوال 2 ( احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان , صفحه 140)
آیة الله سیستانی(ره):
بازی با شطرنج مطلقا حرام است. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید صفحه 189)
آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظله):
بازی با شطرنج مطلقا حرام است. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید صفحه 190)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت شیعه نیوز
جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی (ره)، ج 1
امام خمینی (ره) صحیفه امام، ج21
کافی،ج6