با چک‌های برگشتی چه کار کنیم؟
افزایش تعداد چک‌های برگشتی و برخی نواقص در قانون چک باعث شده خیلی از کسانی که چک برگشتی و بلامحل در دست دارند، از وصول مبلغ آن ناامید باشند.
افزایش تعداد چک‌های برگشتی و برخی نواقص در قانون چک باعث شده خیلی از کسانی که چک برگشتی و بلامحل در دست دارند از وصول مبلغ آن ناامید باشند. این موضوع خصوصاً در چک‌های با مبلغ پایین بیشتر به چشم می‌خورد. کسانی که در باجه بانک‌ها منتظر وصول چک هستند وقتی به آن‌ها گفته می‌شود حساب صاحب چک خالی است، احساس می‌کنند دیگر راهی برای رسیدن به پولشان وجود ندارد.
قانون چک چند بار اصلاح شده، اصلاحات جدیدتر هم در راه است. هر چند هنوز مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد اما اگر مراحل پیگیری را درست انجام دهید و از قوانین موجود آگاهی داشته باشید، می‌توانید به پولتان برسید.
زمان را از دست ندهید
اولین نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که زمان را از دست ندهید. حقوقی شدن چک را بارها شنیده‌اید، اما شاید خیلی‌ها هنوز نمی‌دانند مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود یک چک حقوقی شود، تعلل خودشان است. شما در صورتی که چکی در دست دارید که بلامحل است، فقط دو ماه زمان دارید تا نسبت به برگشت زدن آن اقدام کنید. خیلی‌ها فکر می‌کنند این زمان شش ماه است، در قانون موجود هم روی شش ماه زمان تاکید شده، اما در عمل بیشتر از دو ماه نباید صبر کرد، چون چک زمانی برگشت خورده به حساب می‌آید، که مراحل مربوط به آن به طور کامل توسط بانک طی شده باشد. بالا رفتن تعداد چک‌های برگشتی باعث شده بانک‌ها با تراکم مواجه باشند و در فرصت مقرر نتوانند این اقدامات را انجام دهند.
برگشت زدن به معنی شکایت نیست
اشتباه دومی که اکثراً در این زمینه مرتکب می‌شوند این است که فکر می‌کنند همین که چک را برگشت زدند، به معنای پایان مراحل شکایت است. برگشت زدن چک به تنهایی نمی‌تواند برای رسیدن به پولتان کافی باشد. شما بعد از برگشت زدن تنها شش ماه فرصت دارید که به مراجع قضایی شکایت کنید. در صورت ثبت نکردن شکایت در این مدت، نمی‌توانید به دریافت پولتان امیدوار باشید.
حقوقی شدن، پایان همه چیز نیست
حالا اگر فردی کوتاهی کرد و چکی که در دست دارد حقوقی شد، آیا باید قید همه چیز را بزند؟ این تصور که چک حقوقی شده از اعتبار افتاده، غلط است. در چک‌های حقوقی، فقط صادرکننده قابل تعقیب و مجازات کیفری نیست، اما می‌توان تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده را کرد و دادگاه نیز حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد، مگر آن که با دفاعیات صادرکننده ثابت شود که به طور کلی طلبی وجود ندارد یا آنکه چک بابت ربا صادر شده باشد یا به هر دلیل دیگر، دارنده چک استحقاقی ندارد. پس اگر چکی که در دست دارید حقوقی هم شد، از ادامه پیگیری ناامید نشوید.
فرم مخصوص دادخواست را فراموش نکنید
یک رویه عجیب در شکایت‌های مربوط به چک در دادگاه‌ها باب شده است که اگر به آن توجه نکنید ممکن است شکایتتان به هیچ وجه به نتیجه نرسد. وقتی کسی برای شکایت در مورد چک برگشتی به این دادگاه‌ها مراجعه می‌کند، هیچ کس در مورد فرم مخصوص حرفی به میان نمی‌آورد و تصور این است که برای وصول وجه چک از طریق دادگاه، فقط برای شکایت کیفری صورت گیرد؛ در حالی که حتی اگر این شکایت به نتیجه برسد، دادگاه تنها حکم به مجازات حبس خواهد داد و درباره طلب دارنده اظهار نظر نمی‌کند. هم درباره چک‌های کیفری و هم چک‌های حقوقی، دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارنده چک را صادر خواهد کرد که دارنده به عنوان شاکی که در اصطلاح حقوقی به آن خواهان می‌گویند، فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینه دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی، آن را تحویل دفتر دادگاه داشته باشد. پس در مراجعه به دادگاه برای شکایت در مورد چک، فرم درخواست را فراموش نکنید.
حساب‌های دیگر صادرکننده هم به روی شما باز است
یکی از مهم‌ترین منابع وصول چک‌های برگشتی، دیگر حساب‌های صادرکننده در بانک مورد نظر است. این یکی از مواردی است که به تازگی بانک‌ها مجاز به استفاده از آن شده‌اند، اما ایراد مهم این است که تا شما درخواست نکنید، بانک‌ها با توجیه عجیب مشتری مداری! این کار را نخواهند کرد. هر چند اگر قرار بر مشتری مداری باشد، بانک از طریق پاس کردن چک می‌تواند به اعتبار صاحب چک کمک بکند.
به هر حال یک امکان قانونی خوب برای کسانی که با چک برگشتی مواجه می‌شوند، این است که درخواست کنند از طریق حساب سپرده یا هر حساب دیگری که صادرکننده در بانک مورد نظر داشته باشد، مبلغ چک پاس شود. بر اساس قانون، بانک‌ها ملزم به این کار هستند و در صورت مقاومت، به شرطی که از وجود حساب دیگری از صاحب چک مطمئن هستید، می‌توانید از طریق بانک مرکزی موضوع را پیگیری کنید.
ممکن است این شبهه پیش بیاید که دارنده چک از کجا بداند که صاحب چک در بانک مورد نظر حساب دیگری دارد یا نه؟ در صورتی که درخواست از سوی دارنده چک صورت بگیرد و بعداً ثابت شود که حسابی در کار بوده و بانک از پرداخت وجه خودداری کرده، شعبه مربوطه توبیخ می‌شود و مجبور به جبران ضررهای دارنده چک خواهد شد، اما در صورت نبود درخواست، مسئولیتی متوجه بانک نیست. البته قرار است به زودی این اشکال رفع شود و بانک‌ها طی بخشنامه‌ای ملزم شوند که از حساب سپرده و پس انداز صاحب چک، مبلغ را بپردازند. تا آن موقع شما حواستان به درخواست باشد.
نکاتی که برای ثبت شکایت باید به آن توجه کنید: برای این که شکایت شما زودتر به نتیجه برسد، رعایت چند نکته لازم است. از پشت و روی اصل چک، گواهینامه بانک مبنی بر علت پرداخت نشدن چک، دو نسخه کپی تهیه کنید و کپی‌های تهیه شده را در مرجع قضایی، برابر با اصل کنید. شکایت را در فرم‌های چاپی مخصوص تکمیل و امضا کنید و نهایتاً اصل چک برگشتی و شناسنامه یا کارت شناسایی را همراه با مدارک به مرجع قضایی تحویل دهید.
در چه صورتی نمی‌توانید به وصول چک امیدوار باشید؟
1- چک وعده دار باشد:
چک باید به صورت نقد و بدون وعده صادر شود؛ چرا که چک باید همانند اسکناس، وسیله پرداخت نقدی باشد، بنابراین اگر به فرض مثال، امروز چکی برای تاریخ فردا یا هفته یا ماه یا سال آینده صادر شود، صادرکننده چک مجازات کیفری نخواهد شد. البته خیلی از چک‌ها برای مدت زمانی حتی یک ساله هم صادر می‌شود. این موضوع تناقضی با این بند ندارد، به شرطی که حواستان به موضوع باشد.
وقتی شما از کسی چکی می‌گیرید که مثلاً تاریخش برای شش ماه دیگر است از نظر حقوقی به این معناست كه شما همان روز و همان تاریخ چک را دریافت کرده‌اید، مگر اینکه در پشت چک یا در دسته چک اصلی به وعده‌دار بودن اشاره شده باشد.
2- چک تضمینی باشد:
در صورتی که چکی برای تضمین معامله یا حُسن انجام کاری صادر شده باشد، در صورت وجود موجودی با یکسری شرایط قابل وصول است، اما در صورت بلامحل بودن نمی‌توانید شکایت کنید. بر اساس قانون صدور چک، باید بدهی صادرکننده چك، معادل مبلغ چک باشد، مانند آن که شخصی بابت خرید یک دستگاه اتومبیل یا آپارتمان یک فقره چک برای پرداخت تمام یا قسمتی از وجه معامله صادر کند.
3- چک بدون تاریخ و مبلغ مشخص باشد:
در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده است، دارنده نمی‌تواند برای وصول آن شکایت کند، معمولاً در این گونه موارد، دارنده چک، قبل از شکایت و قبل از مراجعه به بانک، تاریخ را درج می‌کند، اما چنانچه در مرجع قضایی ثابت شود صادر کننده در هنگام صدور، تاریخ چک را ننوشته است، هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد. همچنین چک سفید امضا هم در صورت خالی بودن موجودی، ارزش یک برگه کاغذ بی ارزش را دارد.
4- چک با واسطه به دست شما رسیده باشد:
در صورتی که چکی در دست دارید و با واسطه به دست شما رسیده باشد، یعنی مثلاً در قبال یک معامله، طرف مقابل چک یکی از مشتریان خود را به شما بدهد، در صورت خالی بودن حساب، حق هیچ گونه شکایتی نخواهید داشت.
روزنامه هفت صبح
