کنترل دیابت با کاهش اضطراب
پیشگیری، از درمان دیابت مهم‌تر است و رمز پیشگیری از بروز دیابت در تحرک کافی، تغذیه مناسب و کنترل استرس خلاصه می‌شود که در این میان، استرس، هم در بروز و ابتلای به بیماری موثر است و هم در بالا رفتن بی‌رویه قند خون در مبتلایان به دیابت تأثیر دارد.
دیابت، شایع‌ترین و گران‌ترین بیماری غدد در جهان است که سن ابتلای آن در ایران 10 تا 15 سال پایین‌تر از میانگین جهانی آن یعنی 55 تا 65 سالگی است. این بیماری زمانی بروز پیدا می‌کند که انسولین یا هورمون کاهش دهنده قند خون در بدن به میزان کافی از لوزالمعده ترشح نمی‌شود یا انسولین موجود نمی‌تواند وظایف خود را به درستی انجام دهد، در نتیجه قند خون نمی‌تواند به طور موثری وارد سلول‌های بدن شود و مقدار آن بالا می‌رود.
بر این اساس، در واقع مبتلا به دیابت شده‌ایم؛ البته بالا بودن قند خون یک روی ماجراست و روی دیگر آن عوارضی است که در سیستم قلب و عروق، کلیه‌ها، چشم و سلسله اعصاب بروز پیدا می‌کند.
اما نکته قابل توجه در خصوص این بیماری آن است که پیشگیری، از درمان آن مهم‌تر است و رمز پیشگیری از بروز دیابت در تحرک کافی، تغذیه مناسب و کنترل استرس خلاصه می‌شود که در این میان، استرس، هم در بروز و ابتلای به بیماری موثر است و هم در بالا رفتن بی‌رویه قند خون در مبتلایان به دیابت تأثیر دارد.
یک فشار ضعیف برای کار و مدیریت کردن مشکلات و مسائلی که همه به نوعی با آن مواجه هستیم، لازم است، اما اگر این فشار زیاد و طولانی مدت باشد، ارگانیسم بدن از هم می‌پاشد و در قالب فشارهای روانی ناشی از استرس بروز می‌کند. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان داده است که اکثریت قریب به اتفاق افرادی که استرس دارند، مبتلا به بیماری‌های قلبی و همین‌طور دیابت هستند، اما با کنترل و مدیریت استرس می‌توان میزان مازاد قند خون در افراد دیابتی را به طور قابل ملاحظه‌ای پایین آورد.
استرس و بالا رفتن قند خون
متخصصان غدد تاکید می‌کنند که استرس زیاد، سبب ترشح هورمون‌های متعددی در بدن می‌شود که بعضی از این هورمون‌ها قند خون را افزایش می‌دهد. بالا بودن قند خون به هر دلیلی که باشد، می‌تواند به بخش‌هایی از بدن آسیب برساند.
به این دلیل، متخصصان همیشه به بیماران دیابتی توصیه می‌کنند که قند خون خود را در حد پایینی نگه دارند و اگر در محیط کار یا زندگی‌شان عامل استرس‌زا وجود دارد، آن را کاهش دهند، چون یکی از راه‌های درمان تنظیم قند خون، از بین بردن استرس است. حتی در برخی موارد مصرف داروهای ضد استرس به بیماران دیابتی توصیه می‌شود.
آیا من استرس دارم؟
روان‌شناسان افرادی را که استرس دارند، این‌گونه معرفی می‌کنند: تند حرف زدن و پرخاشگر بودن، عجول و کم صبر بودن، بلند پروازی، تند راه رفتن و تند غذا خوردن، کمال گرایی افراطی و مقایسه خود با دیگران. چنین افرادی معمولاً از بازده کار خود ناراضی‌اند و از خود و زندگی‌شان توقع زیاد دارند و نه فقط تمایل به رهبری در جمع و انجام چند کار با هم را دارند، بلکه به طور افراطی، نگران آینده‌اند و حتی شب‌هایشان، قبل از خواب به فکر کردن، مقایسه کردن و حرص خوردن می‌گذرد.
همچنین، نگران بودن قبل از خواب، به این دلیل که عمرمان تلف شده و از دیگران عقب مانده‌ایم، در کنار کار زیاد و بیش از اندازه، از ویژگی‌های افراد استرسی است.
تداخل کار و زندگی و ناتوانی از جداسازی این دو از هم، همین‌طور غافل بودن از همسر و فرزندان به دلیل مشغله زیاد کاری، اهل تجمل بودن و چشم و هم چشمی کردن، با عجله رانندگی کردن و از دیگران سبقت گرفتن، در کنار از کوره در رفتن‌های زودهنگام، از ویژگی‌های افراد استرسی است.
البته امکان حذف استرس به طور کامل وجود ندارد، اما می‌توان آن را کاهش داد و کنترل کرد زیرا اثبات شده كه خصوصیات حاکم بر زندگی و نوع شخصیت افراد استرسی، موروثی نبوده و تابع یادگیری و محیط فرد است.
استرس، چگونه بیمارتان می‌کند؟
تحقیقات متخصصان قلب نشان داده است کسانی که سریع صحبت می‌کنند، سریع غذا می‌خورند و سخت کار می‌کنند، هفت برابر بیشتر مستعد کرونر قلب هستند.
همچنین اشخاص مضطرب با حفره دهانی به شدت مشکل دارند، زیرا استعمال سیگار، پرخاشگری و اظهار نارضایتی، غیبت، پرخوری و بد خوری به عنوان شاخص‌های اصلی افراد پراسترس به حفره دهانی مربوط است. پس با کنترل استرس می‌توان بر بسیاری از عوارض ناشی از آن غلبه کرد.
کاهش سرعت در زندگی
مهم‌ترین راهکار برای کاهش و کنترل استرس، شناسایی سبک زندگی پرخطر است که درصد زیادی از مردم ما درگیر آن هستند. یعنی الگوی تغذیه، تحرک و روابط اجتماعی و عاطفی‌شان بر اساس رفتارهای پر شتاب و بدون آرامش شکل گرفته است.
افرادی که سریع غذا می‌خورند، حرف می‌زنند، راه می‌روند و حتی روابط خانوادگی، زناشویی و اجتماعی‌شان در فضای به دور از آرامش شکل می‌گیرد، بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، میگرن و کمردرد قرار می‌گیرند. بر این اساس، بهترین و مۆثرترین توصیه به چنین افرادی، کاهش سرعت انجام امور روزانه است. به این ترتیب، فرد قدرت تخلیه استرس‌های روزانه را پس از آن که غذایش را در آرامش می‌خورد، ورزش می‌کند، عبادت می‌کند، در فضایی آرام به روابط خانوادگی می‌پردازد و نیز در آرامش می‌خوابد، به دست می‌آورد. در نتیجه استرس‌های جمع شده در فرد به صورت بیماری‌های مختلف امکان بروز پیدا نمی‌کند.
بی‌شک دیابت و استرس یکدیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهند و اولین راهکار مقابله با استرس، کنترل و مدیریت عامل استرس‌زاست که برای آموختن راهکارهای آن می‌توان از مشاوران روان‌شناس و کتب مرتبط کمک گرفت.
همچنین ورزش علاوه بر آن که نقش مهمی که در کنترل استرس دارد، به ثبات قند خون و کاهش نیاز به دارو و انسولین منجر می‌شود، البته لازم است که بیماران دیابتی، با مراجعه منظم و همیشگی به پزشک و متخصص تغذیه و داشتن برنامه‌ریزی و آینده‌نگری، از پیشرفت بیماری خود پیشگیری کنند.
جام جم
محسن حسن‌زاده، کارشناس ارشد روان‌شناسی
