شرح حال میرعماد

بی نظیر خطه خط.محمدرضا مهدیرجی. تهران. نشر همشهری. چاپ اول.1389. 2000 نسخه. 189 صفحه.3000 تومان.

«موج نستعلیق نویسی که توسط میر عماد در دوره صفوی پدید آمد آنقدر تاثیر گذار بود که تمامی اعصار بعد از خود را تحت الشعاع قرار داد. حتی نستعلیق نویسان در دوره های بعد از میر عماد، سعی و تلاش خود را به تقلید از آثار وی معطوف داشتند و رسیدن به هندسه کلمات به شیوه میر عماد از آرزوهای آنها گردید.»[1]

بی نظیر خطه خط نتیجه جمع آوری اطلاعات پراکنده ای از زندگی و آثار میرعماد ،خوشنویس عهد صفویه است. در این کتاب ضمن بررسی آثار میرعماد نگاهی هم به به عهد پادشاهی شاه عباس و اوضاع سیاسی و فرهنگی آن دوران می شود.

میر عماد یکی از خوشنویسان بنام دوران صفویه است. پیدایش خط و خوشنویسی و تغییر و تحولات آن در طی دوران تاریخی مختلف برای همه کشورها دارای اهمیت بالایی است. ایران یکی از کشورهایی است که می توان گفت از پیشگامان هنر خوشنویسی است. و خوشنویسان زبر دستی در زمینه پرورش داده است. ورود خط کوفی به ایران پس از ورود اسلام سرآغاز این هنر است. ایرانیان ذوق و سلیقه خود را برای بهبود و ارتقای خط کوفی به کار بردند و و درنهایت موفق به ابداع خطوط شش گانه یا اقلام سته شدند. سپس خط نستعلیق از دل این اقلام سته بیرون کشیده شد که پدیده ای شگفت در نوع خود بود و خوشنویسان بسیاری را به سمت این خط کشاند .

میر عماد یکی از هنرمندانی بود که با ذوق و سلیقه بی نظیر خود  آثار شگفت انگیزی بر جای گذاشت. میر علی تبریزی، میر علی کاتب هروی، محمد حسین تبریزی، مالک دیلمی و بابا شاه اصفهانی هر یک سهم بزرگی در ارتقای خط نستعلیق داشته اند. متاسفانه با وجود شهرت و اعتبار این هنرمندان در زمان حیاتشان امروزه کمتر اطلاعی از آنها بر جا است و آثار و نوشته هایشان در لابه لای صندوق خانه ها و موزه هایی که امکانات لازم برای حفظ و نگه داری این اوراق را ندارند در حال پوسیدن است.

میر عماد نیز با وجودی که در زمان حیات شهرت فراوانی داشته اما امروزه کمتر کسی از وی و شان هنری او با اطلاع است. بسیاری از آثار میرعماد به دست فراموشی سپرده شده و برای معرفی آنها کوششی به عمل نیامده است.

تنها می توان اندک اطلاعی از لابه لای اوراق کهنه و موزه ها و سخن این و آن درباره وی به دست آورد که این کتاب تلاش کرده است با جمع آوری این اطلاعات تصویر روشن تری از دوران این هنرمند و کوشش وی در هنر خوشنویسی به دست دهد. میر عماد اهل قزوین وخود فرزند ابراهیم، یکی از هنرمندان خوشنویس دربار صفویه بود. در ابتدا شاگر عیسی رنگ کار و مالک دیلمی شد و سپس محضر محمد حسین تبریزی ف بزرگ ترین خوشنویس خط نستعلیق در نیمه دوم قرن دهم را درک کرد. وی در سال 1008 به اصفهان رفت و در آنجا به تدریس و تعلیم مشغول شد. آثار بی بدیل خود را در این دوران خلق کرده است.

شرح ماجرای سفرهایش در ممالک اسلامی و دربار قرامانلو و دستگاه پادشاهی شاه عباس را در این کتاب می توانید بخوانید.

این کتاب شامل هشت فصل است که عبارتند از: اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی- معرفی اجمالی میرعماد- شخصیت ها و دیگر افراد- مکتب میرعماد- سفرهای میر عماد- میرعماد و دربار- آثار میر عماد و کتابشناسی و واژه نامه ها. در پایان نمونه هایی از آثار به جای مانده از میر عماد به همراه تصویر هایی از آنها به کتاب پیوست شده است.

«قدر مسلم سفرهای آن دوران که به همراه کاروان ها و با اسب، شتر و قاطر صورت می گرفت مستلزم وقت و هزینه های بسیار و از عهده همه کس خارج بود. احتمالا میرعماد درآمد سرشاری به دلیل اشتغال در دستگاه قرامانلو کسب می نمود که توانست هزینه این سفرها را تامین کند. میر عماد پس از قتل فرهاد خان که به سال 1007 هجری قمری اتفاق افتاد به قزوین رفت و پس از مدتی اقامت در این شهر به اصفهان سفر کرد و تا پایان عمر در همین مکان ماندگار گردید.»[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 63 کتاب

[2]صفحه 82 کتاب

فاطمه شفیعی

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان