ویژگى‌هاى یک مدیر موفق

افراد تحت امر یک فرمانده و افراد زیردست یک رئیس، باید اطاعت‌پذیرى داشته باشند و از او پیروى كنند.

رۆسا و مدیران باید ویژگى‌هایى داشته باشند تا در كار خود موفق باشند كه در اینجا برخى از آن‌ها را بر مى‌شمریم:

تخصص و تعهد

درباره طالوت و جالوت در قرآن كریم آمده است كه جنگى بین حق و ناحق اتفاق افتاد، و از پیامبر آن زمان خواسته شد كه رئیس و فرماندهى براى لشگر تعیین كند. آن پیامبر از خداوند خواست تا فرمانده‌اى معرفى نماید، پروردگار عالم جوانى را براى فرماندهى لشكر برگزید. مردم اعتراض كردند كه این جوان است و مناسب فرماندهى و ریاست نیست. آن پیامبر از سوى خداوند به مردم اعلام كرد كه این جوان، دو صفت دارد تخصص و تعهد. زیرا این دو صفت، ویژگى اولیه یك مدیر موفق است.

ایجاد مواسات

این شرط، بسیار مهم است، و باید همگى سعى كنیم در خانه، اداره و یا در هر جاى دیگر با زیر دستان خود مدارا نموده و با آنان مثل یك رفیق صمیمى و برادر برخورد كنیم و قانون مواسات بین ما حاكم باشد.

امیرالمۆ منین (علیه السلام) به مالك اشتر مى‌فرماید: «اى مالك! فرماندارها و فرماندهان لشكر تو باید از افرادى باشند كه مواسات بر وجود آنان حاكم است».

منطقى بودن

یكى دیگر از ویژگى‌هاى مدیر موفق این است كه رئیس و مسئول با استدلال و منطق به میدان كار وارد شود نه با زور و قلدرى. البته ممكن است با زور و تحمیل تشكل به وجود بیاید اما چنین نظمى دوام و استمرار نخواهد داشت. اگر سنگى را به وسیله زور و نیروى بازو به طرف بالا پرتاب كردید، آن سنگ به اندازه زور و بازوى شما بالا خواهد رفت و بیش از آن ادامه نخواهد یافت، و سرانجام به طرف پایین خواهد آمد.

امام حسین (علیه السلام) فرمود: «من هاول اءمرا بمعصیة الله كان اءفوت لما یرجوا... »؛ «اگر كسى از راه گناه و خلاف چیزى را به دست آورد، مسلما امید او قطع مى‌شود و به ضد مطلوب خود مى‌رسد».

پرهیز از تندخویى

رئیس تندخو و نامهربان، گذشته از این كه در مسند مدیریت ناموفق بوده و شكست مى‌خورد، مصیبت فشار قبر را نیز براى خود خریده است.

معاذ، جوان پاک و خوبى است، جبهه رفته و براى اسلام پیكارهاى فراوان نموده است، زمانى كه از دنیا رفت فرشتگان به قدرى در تشییع جنازه‌اش ‍ شركت نموده‌اند كه پیغمبر (صلى الله علیه و آله) فرمود: زمین در تشییع معاذ از ملائكه پر شده است. رسول گرامى اسلام در تشییع و غسل و كفنش ‍ شركت كردند، و با دست مبارك خود بر قبر گذاشتند، اما زمانى كه قبر را با خاك پر نموده و روى آن را پوشانیدند، پیامبر رو به اصحاب كرده و فرمودند: قبر چنان فشارى به معاذ داد كه استخوان‌هاى سینه‌اش در هم شكست، اصحاب تعجب كردند و پرسیدند: یا رسول الله! معاذ كه انسان خوبى بود. پیامبر فرمود: آرى، آدم خوبى بود، بهشت هم مى‌رود، اما در خانه با زیر دستانش رفتار تندى داشت و تندخو بود.

سعه صدر

دریادلى و سعه صدر، از صفات لازم یك مدیر است. با این ابزار است كه مسئولان و مدیران مى‌توانند با حوادث رو به رو شوند و مشكلات مردم را درك كنند. از همین روست كه امیرالمۆ منین (علیه السلام) فرمود: «آلة الریاسة سعة الصدر»؛ «ابزار ریاست ، سعه صدر است».

مسئول و رئیس، در اثر زیادى ارباب رجوع و سختى كار، و بد بودن افراد زیر دست هر چه كه خسته و عصبانى باشد باز نمى‌تواند بد اخلاقى كند و از مرز اعتدال خارج شود و برخورد خشن و نامناسب با ارباب رجوع داشته باشد و در نتیجه، كار خوب و خدمات گذشته‌اش را حبط و نابود كند.

عزیزان! به خاطر داشتن میز ریاست یا معاونت، مغرور نشوید و خود را گم نكنید، این عنوان‌ها همه هیچ است.

قاطعیت

انسان وقتى شرح زندگى افرادى كه در دنیا پیروز و موفق بوده‌اند را مى‌شنود و یا درباره آنان مطالعه مى‌كند به این نتیجه مى‌رسد كه پیروزى و موفقیت این گروه، مرهون قاطعیت آنان است.

منظور از قاطعیت تشخیص وظیفه، تشخیص راه رسیدن به هدف، جدیت در گفتار و ایمان به پروردگار عالم است، اگر كسى این چهار صفت را دارا باشد قاطعیت دارد.

اگر اخلاق پیامبران و زندگى و مبارزات آنان را مطالعه كنید، در مى‌یابید كه مانع زیادى داشته‌اند، اما از میدان در نرفتند و سرانجام به هدفشان رسیدند.

پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله) به تنهایى در مقابل تمام كفار قریش قد علم كرد، چرا كه هدف دارد، راه را تشخیص داده است، شعار توأم با عمل دارد. لذا سیزده سال مصیبت‌هاى كمرشكن قریش را به جان خرید تا به هدفش برسد. این است معناى قاطعیت چنین انسانى ولو تنها هم كه باشد به هدفش ‍ مى رسد.

صبر و استقامت

یكى دیگر از شرایط مدیر و مسئول، صبر و استقامت، است. باید بدانیم كه در دنیا مشكل فراوان است، و هیچ كس بى‌مشكل و گرفتارى نیست. دنیا را بلا و گرفتارى احاطه كرده است. على علیه السلام مى‌فرماید: «الدنیا بحر عمیق قد غرق فیها ناس كثیر»؛ «دنیا دریاست و افراد بسیارى در این دنیا غرق خواهند شد».

ما باید قبل از هر چیز درك كنیم كه زندگى همراه با مشكلات است. در اداره و در اجتماع با سختى‌ها و گرفتارى‌هاى متعدد رو به رو خواهیم بود و باید آن‌ها را یكى پس از دیگرى حل كنیم، و بر موج‌ها سوار شده، آن‌ها را پشت سر بگذاریم؛ نه آنكه تسلیم امواج شده و خود را به امواج بسپاریم. هم چنین باید بدانیم كه رسیدن به موفقیت و كمال، مرهون مشكلات است؛ و تنها بدین وسیله می‌توان به هدف رسید. از دیدگاه قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) اگر كسى بخواهد به كمال برسد باید با مصیبت‌ها و مشكلات دست و پنجه نرم كند.

بنابراین، شما مسئولان، مدیران و كارمندان و كاركنان عزیز اداره و سازمان‌ها كه حل مشكل و گرفتارى جامعه به دست شما است، صبر و استقامت داشته باشید، ارباب رجوع را از خود و انقلاب نرنجانید، درست است كه توقعات بى‌جا زیاد است و كمبودها فراوان و راضى كردن مردم كارى مشكل است اما چه باید كرد؟! ارباب رجوع مقصر نیست. چرا كه گرفتار است، تو هم مقصر نیستى چرا كه بیش از این در اختیارت نیست، مسئولان بالاتر از تو هم مقصر نیستند، چرا كه آنان نیز تمام تلاش را مى‌كنند؛ حرف این است كه اگر ارباب رجوع به خواسته‌اش نمى‌رسد لااقل فحش هم نشود، با عصبانیت و خشونت با او برخورد نشود، بلكه با خوش‌ رویى و منطق قانع شود و با رضایت از نزد تو برگردد.

فرآوری: زینب مجلسی راد       

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: کتاب اخلاق در اداره، آیت الله حسین مظاهرى، به كوشش محمد جواد خالقى.