پروازی برای پر کشیدن
سالروز شهادت مسافران ایرباس ایرانی (قسمت اول)
در این میان، فاصله هواپیمای مسافربری از ناو جنگی، حدوداً 38 کیلومتر است، اما کاپیتان راجرز فرمانده ناو، با احتمال وقوع یک درگیری، دستور برقراری آرایش نظامی را می‌دهد و به دنبال آن موشک‌ها به سمت هواپیما شلیک می‌شود.
اولین موشک بال سمت چپ هواپیما را جدا کرده و موشک دیگر نیز مستقیم به قسمت دم هواپیما شلیک می‌شود که پس از برخورد آن را از جا می‌کند. هواپیما مستقیم به سمت دریا شیرجه می‌رود و تنها 84 ثانیه پس از شلیک موشک‌ها، هواپیما به سطح دریا برخورد کرده و منهدم می‌شود.
چند لحظه بعد به کاپیتان راجرز اعلام می‌شود که قطعات هواپیمای ساقط شده، بسیار بزرگ‌تر از یک هواپیمای جنگی است: این یک هواپیمای مسافربری است!
و این چنین تراژدی ترور آشکار هوایی شکل می‌گیرد و پرواز مسافربری شماره 655 شرکت هواپیمایی ایران ایر با شناسه پروازی R655 از مبدأ بندرعباس به مقصد دوبی، در تاریخ 12 تیر 1367 (3 ژوییه 1988) با شلیک موشک‌های کروز از ناو هواپیمابر یو. اس. اس. جک وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا، بر فراز آب‌های نیلگون خلیج فارس سرنگون شود؛ رزم ناوی که تنها 5 روز قبل از بندر سن دیگو، وارد خلیج فارس شده بود.
در پی حادثه برای هواپیمای ایرباس A300 متعلق به خطوط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تمامی 290 سرنشین آن شامل 156 مرد، 53 زن، 57 کودک 2 تا 12 ساله و 8 کودک زیر 2 سال و 42 نفر با ملیت‌های یوگسلاو، پاکستانی، هندی، عربی و 16 خدمه پروازی در دم جان می‌بازند.
بلافاصله پس از این حادثه، مقامات آمریکایی به تکرار فرضیات و حدسیات فرمانده رزم ناو می‌پردازند؛ حدسی‌اتی که تنها چند لحظه پس از انهدام هواپیما رد شده بود.
مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف 14 جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده‌اند، اما پس از مشخص شدن نوع هواپیما، مقامات آمریکایی با تغییر ادبیات و فرافکنی رسانه‌ای ادعا کردند که در این مورد مرتکب اشتباه شده‌اند؛ ادعایی که البته طبق شواهد و اسناد به دست آمده باز هم رد شد.
فشار بر ایران برای پذیرش صلح با عراق
آمریکا ادعا می‌کرد که هواپیمای ایرباس 300A خارج از دالان هوایی پرواز می‌کرده و رزم ناو آمریکایی نیز 7 بار اخطار رادیویی برای هواپیما مخابره کرده، ولی در پی آن جوابی دریافت نکرده است. این در حالی است که مطابق اسناد و مدارک موجود ایرباس شماره 655 در مسیر پروازی خود در دالان تجاری آمبر 59 و در ارتفاع 14 هزار پایی در حال پرواز بوده است.
مضاف بر اینکه هواپیما تمامی اطلاعات پروازی خود را در اختیار کشتی‌ها و هواپیماهای مستقر در منطقه قرار داده بود. این هواپیما همچنین در پاسخ به سۆال ناو آمریکایی خود را هواپیمای مسافری معرفی کرده بود، اما ناو امریکایی هشدارهای خود را بر روی موج نظامی که برای هواپیماهای مسافری غیرقابل دریافت بوده، ارسال کرده بودند.
کاپیتان جک کارلسون، فرمانده سابق ناو سایدز، بر این باور است که هواپیمای ایرباس ایرانی علاوه بر علائمی که مبنی بر غیرنظامی بودن خود می‌فرستاده، با سرعتی کم در حال اوج گرفتن بوده است و حتی اگر در چنین شرایطی رزم ناو وینسنس نیز آن را به عنوان یک جت جنگی اف 14 شناسایی می‌کرد، باز این تردید وجود داشت که یک هواپیمای اف 14 می‌توانست تهدیدی را متوجه ناو وینسنس یا سایدز یا هر شناور دیگری کند یا نه؟
این در حالی است که حتی سامانه‌های راداری ناو هواپیمابر فورستال نیز هواپیمای ایرباس ایرانی را به عنوان یک هواپیمای بازرگانی شناسایی کرده بودند. ضمن اینکه ناو هواپیمابر فورستال تنها چندین گره دریایی با رزم ناو وینسنس فاصله داشت و در صورت درخواست کاپیتان راجرز عملیات شناسایی و احیاناً اخطار هوایی با جنگنده‌های آمریکایی اف 14 امکان پذیر بود.
این اظهارات ضد و نقیض مقامات آمریکایی تا آنجا ادامه یافت که 4 سال پس از این حادثه، نیویورک تایمز در گزارشی فاش کرد که ناو وینسنس در آب‌های فلات قاره ایران بوده است، نه در آب‌های بین‌المللی و وزارت دفاع آمریکا در آن زمان بر این حقیقت سرپوش گذاشته است.
همچنین دریا سالار ویلیام کراو، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا بعدها گفت که ناو وینسنس بدون هیچ دلیل روشنی با وجود برخورداری از تجهیزات لجستیکی دوربرد به کرانه آب‌های ایران آمده بود.
رمز گشایی از وجه پنهان اظهارات مقامات آمریکایی به این گویه می‌رسد که هدف آمریکا از ساقط کردن هواپیمای ایرباس 655 فشار و وادار کردن جمهوری اسلامی ایران به پذیرش آتش بس و پایان جنگ تحمیلی بود. چنان که رونالد ریگان، رییس جمهور وقت آمریکا بعدها اذعان داشت که سقوط هواپیمای مسافربری ایران از سوی آمریکا ضرورت دستیابی به برقراری صلح را با حداکثر شتاب، دو چندان ساخته است.
پیگیری‌های ایران
ایران برای پیگیری این ترور آشکار هوایی ابتدا به ایکائو شکایت برد. در جلسه فوق‌العاده شورای ایکائو (سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری) در روز 14 ژوئیه 1988 تصمیم گرفته شد که یک تیم حقیقت یاب برای بررسی عواملی که منجر به نابودی هواپیمای ایرباس ایرانی شده است، تشکیل شود. با وجود مخالفت‌های آمریکا، اما گزارش تیم تخصصی ایکائو مشخص می‌کند که در دقایق آخر تصمیم گیری برای هدف قرار دادن هواپیمای ایرانی بحث و جدلی بین 3 ناور سایدز، فورستال و وینسنس در گرفته است. این سه ناو تا 4 کیلومتر به آب‌های ایران تجاوز کرده بودند.
در ناو سایدز، عده‌ای هواپیما را یک هواپیمای مسافری و عده‌ای دیگر یک هواپیمای جنگی مهاجم تلقی کردند. دو دقیقه بعد کارکنان مرکز اطلاعاتی هوایی ناو وینسنس، گزارشی را مبنی بر اینکه هواپیمای مزبور اف 14 می‌باشد، دریافت کردند.
در همین حال کارکنان ناو سایدز فریاد زدند که هواپیما تجاری است، صبر کنید.
یکی از افسران ناو وینسنس نیز گفته است که هواپیما احتمالاً تجاری است. در همان حالی که گفت‌وگوهای میان 3 ناو آمریکایی ادامه داشته است، فرمانده رزم ناو وینسنس تصمیم می‌گیرد که موشک‌های خود را پرتاب کند؛ تصمیمی که در شلیک دو موشک کروز به سمت هواپیمای ایرباس عملیاتی می‌شود.
جدای از وجود تردید عمیق بین ناوهای آمریکایی مستقر در منطقه، ناهماهنگی تبادل اطلاعاتی بین واحدهای مسافری و نظامی آمریکایی مسئله‌ای غیرقابل انکار بود. شاید این مسئله به نوعی خودسری فرماندهان نظامی را در عدم توجه به هشدارهای اطلاعات پروازی هواپیمای مسافربری روشن می‌نماید. البته این موضوع در گزارش نهایی ایکائو نادیده انگاشته شد تا بی توجه به ارتباط اطلاعاتی خدمات ترافیک هوایی با واحدهای عملیاتی نظامی، این نقض آشکار قوانین و معاهدات هوایی بین‌المللی نظیر معاهده شیکاگو صرفاً اشتباه توجیه شود.
بخش فرهنگ پایداری تبیان
منبع: جام جم آنلاین
