برای دیگران جهیزیه نخرید!

متأسفانه امروزه این اموری که برای راحت زندگی کردن قرار داده شده بودند خود باعث عذاب گشته‌اند. تجمل‌گرایی‌ها و چشم و هم‌چشمی‌ها سبب شده‌اند تهیه جهیزیه به یکی از امور مشکل در ازدواج تبدیل گردد. فلسفه خرید جهیزیه عوض شده است و خانواده‌ها بیش از آنکه به فکر آرامش فرزندان خویش باشند ، به دنبال آن هستند که دیگران را راضی کرده و تحسین آنان را برای خود به ارمغان آورند. دختران نیز به جای آنکه به راحتی خود در زندگی بیندیشند ، فشار را بر خانواده‌ها زیاد کرده و با توقعات بی‌جای خویش ف شیرینی ازدواج را به خستگی چند ماهه یا حتی چند ساله برای خانواده‌ها و حتی خود تبدیل می‌کنند.

ازدواج امری بسیار پسندیده و مورد تأکید اسلام است و بزرگان دین به طرق مختلف، جوانان و مردم را به این کار مقدس تشویق کرده‌اند.

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: درهاى رحمت آسمانى در چهار وقت گشوده مى‌شود: موقع بارش باران، زمانى كه فرزند به چهره پدر و مادرش مى نگرد، هنگام گشوده شدن در كعبه و هنگام برپایى مراسم عقد و عروسى.

از دیرباز برای سهولت در امر ازدواج تدابیری در میان جوامع به عنوان سنت قرار داده شده است. از آن جمله که خانواده پسر مسئولیت تهیه مسکن و سر پناه را بر عهده داشته و والدین دختر بساط زندگی راحت را تحت عنوان جهیزیه برای زوج تهیه می‌نمودند تا همسران جوان بتوانند زندگی خویش را بدون داشتن دغدغه تهیه این امور ، آغاز نمایند.

اما متأسفانه امروزه این اموری که برای راحت زندگی کردن قرار داده شده بودند خود باعث عذاب گشته‌اند. تجمل‌گرایی‌ها و چشم و هم‌چشمی‌ها سبب شده‌اند تهیه جهیزیه به یکی از امور مشکل در ازدواج تبدیل گردد.

فلسفه خرید جهیزیه عوض شده است و خانواده‌ها بیش از آنکه به فکر آرامش فرزندان خویش باشند ، به دنبال آن هستند که دیگران را راضی کرده و تحسین آنان را برای خود به ارمغان آورند.

دختران نیز به جای آنکه به راحتی خود در زندگی بیندیشند ، فشار را بر خانواده‌ها زیاد کرده و با توقعات بی‌جای خویش ، شیرینی ازدواج را به خستگی چند ماهه یا حتی چند ساله برای خانواده‌ها و حتی خود تبدیل می‌کنند.

تجمل‌گرایی در اسلام

انسان موجودی حریص در مواجهه با مظاهر دنیا است، کنترل خود را از دست داده و راه افراط و تفریط را در پیش می‌گیرد، تمام سعی و همتش را در جهت جمع آوری زرق و برق دنیا، صرف نموده، زهد، تقوا، ساده زیستی و قناعت را به کلی فراموش می‌نماید و با تجمل‌گرایی، در راه اسراف و افراط و گناه گام بر می‌دارد و در این راه هیچ چیزی چشم طمعش را پر نمی‌کند.

بیشتر انسان‌ها زمانی که در میدان عمل و در معرض امتحان و آزمایش، قرار گرفته و با مظاهر فریبنده دنیا مواجه می‌شوند، گرفتار اسراف و تجمل‌گرایی شده، خود و ارزش‌های انسانی‌خویش را فراموش می‌کنند.

به فرموده حضرت علی (علیه السلام): «دنیا گذرگاه است نه قرارگاه، و مردم در این گذرگاه، دو دسته هستند: عده‌ای دست‌های خود را فروخته، برده دنیا می‌شوند و ارزش خویش را از دست می‌دهند و برخی دیگر، خود را خریداری نموده و از قید و بند دنیا و مظاهر جذاب و فریبنده آن، آزاد می‌سازند».

لذا در آموزه‌های دینی، اسراف، تبذیر و تجمل‌گرایی که از مظاهر دنیازدگی و دنیاطلبی است، مورد نکوهش قرار گرفته و از آن نهی شده است.

خدای سبحان پیامبرش را مورد خطاب قرار داده، خطر رفاه‌زدگی را گوشزد می‌نماید: «فَلاَ تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُمْ إِنَّمَا یُرِیدُ اللّهُ لِیُعَذِّبَهُم بِهَا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ؛ پس (فزونى) مال‏ها و فرزندانشان تو را به شگفت نیاورد! جز این نیست كه خداوند مى‏خواهد آنان را به وسیله (تحصیل و حفظ) آنها در زندگى دنیا عذاب كند و جانشان درآید در حالى كه كافرند». (توبه/55)

دین اسلام، دین اعتدلال است و استفاده از زینت و زیبایی‌های طبیعت و اسباب و لوازم مناسب و ... را نه تنها اجازه داده بلکه به آن توصیه و سفارش نموده، است؛ لذا قرآن می‌فرماید: «وَابْتَغِ فِیمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَكَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ؛

و در آنچه خداوند به تو داده خانه آخرت را بطلب، و سهم خود را از (عمر و مال) دنیا فراموش مكن (و تحصیل آخرت كن) و (به دیگران) نیكى كن همان‏گونه كه خدا به تو نیكى كرده، و در روى زمین در جستجوى فساد مباش، زیرا خداوند فسادانگیزان را دوست ندارد.»(قصص/77)

آثار و پیامدهای تجمل‌گرایی در قرآن

تجمل گرایی آثار ویرانگر و منفی فراوانی را به دنبال دارد که به چند نمونه آن، اشاره می‌شود:

1ـ طغیان و سرکشی: «وَمَا أَرْسَلْنَا فِی قَرْیَةٍ مِّن نَّذِیرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ :

و ما در هیچ مجتمع بشرى (پیامبر) بیم‏دهنده‏اى نفرستادیم مگر اینكه اشراف و خوشگذران‏هاى آن گفتند: حقّا كه ما به آنچه بدان فرستاده شده‏اید كافریم.» (سبأ/34)

انسان حریص و دنیاطلب، هنگامی که در میدان رقابت تجمل‌گرایی قرار می‌گیرد، برای رسیدن به مقصود و بهره‌گیری از لذت‌های حیوانی، تمام حد و حصرها و موانع را کنار زده، هیچ ضابطه و معیاری را نمی‌شناسد.

2ـ انحطاط اجتماعی: «وَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِیبًا إِلَیْهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِّنْهُ نَسِیَ مَا كَانَ یَدْعُو إِلَیْهِ مِن قَبْلُ وَجَعَلَ لِلَّهِ أَندَادًا لِّیُضِلَّ عَن سَبِیلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَلِیلًا إِنَّكَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ ؛ و چون انسان (بى‏ایمان یا سست ایمان) را آسیب و زیانى برسد (مانند خطر غرق و مرض مهلك) پروردگار خود را در حال بازگشت (قهرى) به سوى او مى‏خواند، سپس چون نعمتى از جانب خود (نعمت نجات و غیره) به او عطا كند آنچه را كه به خاطر آن در گذشته خدا را مى‏خواند فراموش مى‏كند و ( دوباره) براى او شریكانى (از بت و غیره) قرار مى‏دهد تا (مردم را) از راه او گمراه سازد! بگو: به كفر خویش اندك مدتى برخوردار باش، كه حتما از اهل آتش خواهى بود.» (زمر/8)

جرجی زیدان مسیحی، درباره انحطاط مسلمانان می‏گوید: «پس از آنكه اعراب به كشورگشایی پرداختند، سیم و زر و غلام و كنیز به جزیرة العرب روان گردید و اندك اندك، اعراب مسلمان به فساد و هرزگی گراییدند».

3ـ گسترش فحشا و منکرات: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَكُونُ حُطَامًا وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ؛

بدانید كه جز این نیست كه زندگى این دنیا بازى و سرگرمى و آرایش نمودن و فخرفروشى‏تان به یكدیگر و افزون‏طلبى از همدیگر در اموال و فرزندان است، همانند بارانى كه گیاهان (سرسبز حاصل از) آن كشاورزان را به شگفت آورد سپس پژمرده شود و آن را زرد بینى سپس خشك و شكسته شود و در آخرت عذابى سخت است (براى طاغیان) و آمرزش و خشنودى خدا (براى مطیعان)، و زندگى دنیا جز متاع فریب نیست.» (حدید/20)

کم نیستند انسان‌هایی که در این بازار غرور و نیرنگ در دام وسوسه‌های شیطانی افتاده، ارزش و هویت انسانی خویش را از دست می‌دهند.

4ـ پشت کردن به ارزش‌ها: «الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الخِرَةِ وَیَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَیَبْغُونَهَا عِوَجًا أُوْلَـئِكَ فِی ضَلاَلٍ بَعِیدٍ ؛

همانها كه زندگى دنیا را دوست دارند و بر آخرت ترجیح مى‏دهند و (مردم را) از راه خدا بازمى‏دارند و آن را كج و منحرف مى‏طلبند (قوانین آن را منحرف معرفى مى‏كنند و مردم را از آن منحرف مى‏سازند) آنان در گمراهى دور و درازى هستند.»(ابراهیم/3)

وابستگی شدید به زرق و برق دنیا، انسان را برده و مطیع خود می‌سازد؛ زیرا انسان براى اینكه به زندگى خود، رونق و صفا بخشد، به تنعم و تجمل رو می‌آورد و به تدریج با امور و اشیایی که وسیله تنعم و تجمل و یا ابزار قوت و قدرت خویش قرار داده، خو گرفته و شیفته آن می‌شود و رشته‌هایى نامریى ، او را خوار و ذلیل نموده و به زانو در می‌آورد. در نتیجه خدا و آخرت را به کلی از یاد می‌برد.

نتیجه

استفاده از زینت و زیبایی اگر در حد اعتدال باشد هیچ اشکالی ندارد، ولی بسیاری از مردم در جریان زندگی، راه افراط را در پیش می‌گیرند، و به بهانه‌های گوناگون رو به تجمل‌گرایی می‌آورند، به همین خاطر قرآن کریم بلافاصله مسلمانان را از زیاده‌روی و اسراف و تجاوز از حد، برحذر داشته و نهی می‌کند و می‌گوید: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ ؛

اى فرزندان آدم، در وقت هر نماز و در هر مسجدى آرایش و زینتتان را (به تناسب آن عمل و محل) برگیرید، و از (همه خوراكى‏هاى حلال خداوند) بخورید و بیاشامید ولى اسراف نكنید، كه او اسراف‏كنندگان را دوست ندارد.»(اعراف/31)

از نظر مکتب جاوید اسلام، دلباختگی نسبت به امور دنیا و زرق و برق آن  ـ که در قالب تجمل گرایی ظاهر می‌شود ـ محکوم است نه بهره‌گیری معتدل و حساب شده از نعمت‌های این جهان.

فرآوری: زینب مجلسی راد

بخش قرآن تبیان        

منبع: مقاله آثار دنیاگرایی و تجمل خواهی درآموزه های اسلامی، محمدآصف عطایی