تبیان، دستیار زندگی
کدام یک از آیات قرآن سجده واجب دارند؟ شرایط خاصّ آنها را بیان نمائید آیا در مذهب جعفرى (شیعه) هنگامى که آیه سجده در وسط نماز خوانده شود سجده مى‌شود؟.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حکم خواندن آیات سجده دار در نماز

سجده


چهار آیه از چهار سوره قرآن سجده واجب دارند که عبارتند از:

الف: سوره نجم آیه 62.  ب: سوره علق: آیه 19. ج: سوره سجده (الم تنزیل) آیه 15. د: سوره فصلت آیه 37.


در این مقاله دو سوال احکام را مطرح کرده و بررسی آنها می پردازیم:

سوال: آیا در مذهب جعفرى (شیعه) هنگامى که آیه سجده در وسط نماز خوانده شود سجده مى‌شود؟

نظر فقهای شیعه در مسئله مورد پرسش چنین است:

اگر نمازگزار، یکى از چهار سوره‌‌اى را که آیه سجده واجب دارد عمداً بخواند، نمازش باطل است. (آیات عظام خوئى، تبریزى، بهجت: (بنابر احتیاط نمازش باطل است)؛ آیة‌ الله سیستانى: (واجب است که پس از خواندن آیه سجده، سجده نماید، ولى اگر سجده را به جا آورد نمازش بنا بر احتیاط باطل مى‌شود و لازم است که آن را دوباره بخواند مگر این که سهواً سجده کند و اگر سجده را به جا نیاورد، مى‌تواند نماز را ادامه دهد اگر چه در ترک سجده گناه کرده است)؛ آیة‌ الله زنجانى: (در نماز واجب به احتیاط واجب نباید یکى از آیه‌هاى سجده را بخواند بلکه به احتیاط مستحب سوره‌هایى را که آیه سجده دارد نیز شروع نکند)؛ آیة‌ الله مکارم شیرازی: (هر گاه در نماز واجب یکى از چهار سوره‌اى را که آیه سجده دارد، عمداً بخواند، بنا بر احتیاط واجب باید سجده را به جا آورد سپس برخیزد و حمد و سوره دیگرى بخواند و نماز را تمام کند و بعد اعاده نماید)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج‌1، ص 545، م 983)

و اگر اشتباهاً مشغول خواندن آن شود، چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد، باید آن سوره را رها کند و سوره دیگری بخواند. آیة‌ الله مکارم شیرازی(دام ظله): (و اگر از نصف گذشته باشد، احتیاطاً نماز را اعاده کند) و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد، (آیات عظام خویى، تبریزى: (احتیاطاً به سجده اشاره نموده و سوره را تمام کند و بعد از نماز باید سجده آن را به جا آورد)؛ آیات عظام گلپایگانى، صافى: (بنابر احتیاط براى سجده واجب اشاره کند و سوره را تمام کند و بعد یک سوره دیگر احتیاطاً به قصد قربت مطلقه بخواند و به رکوع رود و نماز را تمام کند و بعد از نماز بنا بر احتیاط سجده آن را به جا آورد.)؛

آیات عظام سیستانى، مکارم شیرازی: (باید مانند صورت عمدی، عمل کند.)؛ آیة الله نورى: (به همان سوره که خوانده، اکتفا نماید و بعد از نماز، سجده آن را به جا آورد.)؛ آیة الله بهجت: باید بنا بر احتیاط سوره دیگرى بخواند و بعد از نماز سجده آن آیه‌اى که سجده واجب داشته است به جا آورد.) باید در بین نماز با اشاره، سجده آن‌را به جا آورد (آیة الله اراکى: (و سپس سوره را تمام کرده و سوره دیگرى هم به قصد قربت بخواند و پس از خاتمه، نماز را اعاده کند.)؛ آیة الله زنجانى: (مسأله اگر عمداً یا به جهت فراموشى سوره‌هایى را که آیه سجده دارد شروع کند، مى‌تواند آن را رها کرده و سوره دیگرى بخواند و مى‌تواند همان سوره را ادامه دهد؛ ولى به احتیاط واجب آیه سجده را نخواند و اگر سوره ادامه دارد ادامه آن را بخواند و به رکوع رود، و اگر آیه سجده را خواند، باید سجده کند و برخیزد و حمد را خوانده، سپس به رکوع رفته، نمازش را تمام کند، و چنانچه عمداً آیه سجده را خوانده باشد و در نماز سجده کند، به احتیاط واجب نمازش را دوباره بخواند، ولى اگر سهواً آیه سجده را خوانده و سجده کند، به احتیاط مستحب نمازش را دوباره بخواند، ولى اگر آیه سجده را بخواند و سجده نکند، نمازش باطل نمى‌شود؛ هر چند اگر عمداً سجده نکرده باشد گناه کار است.) و به همان سوره که خوانده اکتفا نماید. اما اگر در نماز، آیه سجده را بشنود و به اشاره، سجده کند نمازش صحیح است. (آیة الله اراکى: (اگر در نماز آیه سجده را بشنود احتیاط واجب آن است که به اشاره یا به طور عادى سجده کند و نماز را تمام کند و اعاده نماید.)؛ آیات عظام گلپایگانى، صافى: (اگر در نماز آیه سجده را بشنود نمازش صحیح است و بنا بر احتیاط براى سجده واجب اشاره کند و بعد از نماز هم سجده را به جا آورد.)؛ آیات عظام خوئى، تبریزى، سیستانى: (اگر در نماز آیه سجده را گوش دهد، نمازش صحیح است و بنا بر احتیاط به سجده اشاره نماید و بعد از نماز سجده آن را به جا آورد.)؛ آیة الله بهجت: (اگر در نماز آیه سجده را بشنود بنا بر احوط بعد از نماز سجده آن را به جا مى‌آورد و نمازش صحیح است.)؛ آیة الله نورى: (اگر در نماز، آیه سجده را بشنود، نماز خود را تمام کند و بعد از نماز، سجده را به جا آورد.)؛ آیة الله زنجانى: (اگر در نماز آیه سجده را گوش دهد، لازم است سجده نموده و چنانچه قبل از رکوع باشد برخاسته و پس از خواندن حمد، رکوع کرده نماز را ادامه دهد و اگر سجده نکند معصیت کرده ولى نمازش صحیح است و اگر عمداً آیه سجده را گوش داده باشد و در نماز سجده کند، به احتیاط واجب نمازش را دوباره بخواند و اگر سهواً گوش داده باشد دوباره خواندن نماز لازم نیست؛ و چنانچه امام جماعت آیه سجده را بخواند، بر وى و بر مأمومین هر چند آیه سجده را نشنیده باشند لازم است سجده نموده و چنانچه قبل از رکوع باشد برخاسته و پس از خواندن حمد رکوع نموده و نمازشان را تمام کنند و اگر سجده نکنند نمازشان صحیح است؛ هر چند اگر عمداً باشد معصیت کرده‌اند.)

سوال: کدام یک از آیات قرآن سجده واجب دارند؟ شرایط خاصّ آنها را بیان نمائید.

چهار آیه از چهار سوره قرآن سجده واجب دارند که عبارتند از:

الف: سوره نجم آیه 62.  ب: سوره علق: آیه 19. ج: سوره سجده (الم تنزیل) آیه 15. د: سوره فصلت آیه 37.

احکام و شرایط خاص آنها به این صورت است که:

1. اگر انسان به آیات مذکور گوش فرا دهد واجب است که سجده کند و اگر تنها آنها را بشنود(به گوش او برسد بدون این که قصد شنیدن داشته باشد) اگر چه سجده واجب نیست ولی احتیاط آن است باز سجده کند.

2. آنچه موجب وجوب سجده می شود شنیدن تمام آیه است ولی اگر بخشی از آیه را هم شنید، احتیاطا سجده کند.

سجده در هنگام شنیدن این آیات واجب فوری است و نباید تأخیر بیفتد و اگر احیانا تأخیر افتاد در اولین فرصت باید آن را بجا آورد.

3. شنیدن از بچه یا کسی که قصد تلاوت ندارد یا ضبط صوت، سجده کردن را واجب نمی کند، اگر چه احتیاط در آن است که سجده بجا آورد.

4. در سجده واجب قرآن نمی شود بر چیزهای خوراکی و پوشاکی سجده کرد، ولی سایر شرایط سجده را که در نماز است، لازم نیست مراعات کنند. (توضیح المسائل محشی، إمام الخمینی، ج‏1، ص 595، مسأله 1097)

5. هر گاه در سجده واجب قرآن، پیشانی را به قصد سجده به زمین بگذارد، اگر چه ذکر نگوید کافی است و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگوید: «لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ حَقّا حَقّا لَا إِلٰهَ الّا اللّٰهُ ایماناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ عُبُودِیةً وَ رِقًّا سَجَدْتُ لَک یٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقًّا لَا مُسْتَنْکفاً وَ لَا مُسْتَکبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ ضَعِیفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ». (توضیح المسائل محشی، إمام الخمینی، ج‌1، ص 596، مسأله 1099)

6. سوره های سجده دار را نباید در نماز خواند و موجب بطلان نماز می شود. (تحریر الوسیله، امام خمینی، ج 1، ص169)

7. بر فرد جنب و حائض حرام است خواندن کلمه یا آیه ای از این سوره ها؛ چه آیه سجده باشد یا آیات دیگر این چهار سوره. (تحریر الوسیله، امام خمینی، ج 1، ص40)

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت حوزه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.