دو عامل نابود کننده جامعه
نعمت‌ها و مواهب موجود در کره زمین، براى ساکنانش کافى است، امّا به یک شرط، و آن اینکه بیهوده به هدر داده نشوند، بلکه به صورت صحیح و معقول و دور از هرگونه افراط و تفریط مورد بهره بردارى قرار گیرد، زیرا این مواهب آن قدر هم زیاد و نامحدود نیست که با بهره گیرى نادرست، آسیب نپذیرد ...
آسیب‌هایی وجود دارند که اگر کنترل نشوند می‌تواند یک جامعه را به لبه‌های پرتگاه بکشانند این آسیب های کمر شکن عبارتند از:
1: اسراف: اسراف به معنى هر گونه تجاوز از حد و اندازه در هر کارى می‌باشد که انسان انجام مى دهد، ولى غالباً این کلمه در مورد هزینه ها و خرج‌ها گفته مىشود، بدون شک، نعمت‌ها و مواهب موجود در کره زمین، براى ساکنانش کافى است، امّا به یک شرط، و آن اینکه بیهوده به هدر داده نشوند، بلکه به صورت صحیح و معقول و دور از هرگونه افراط و تفریط مورد بهره بردارى قرار گیرد، زیرا این مواهب آن قدر هم زیاد و نامحدود نیست که با بهره گیرى نادرست، آسیب نپذیرد! و اگر جامعه ای بخواهد همیشه پا برجا بماند و خوشبختی در آن حاکم باشد، باید همه از اسراف دوری نمایند. همان گونه که امام صادق علیه‌السلام در این باره می‌فرماید: امیر المومنین به کارگزاران حکومتی خود نوشت:
قلم‌هاى خود را باریک بتراشید «تا ریز تر بنویسند» و سطرهاى نامههایتان را بهم نزدیک نمائید، و به من آن‌چه زیادیست ننویسید و همان مقصود را ساده بنویسید و از پر نویسى بپرهیزید، تا اموال مسلمانان زیان نبیند « خصال صدوق، ج1، ص310»
این روایت برای همه حجت را تمام کرده است به خصوص برای کسانی که با بیت المال مسلمین سر و کار دارند، و کسانی که می‌خواهند روی کرسی ریاست جمهوری این کشور اسلام بنشینند، این افراد از همین الان باید مواظب باشند که وارد اسراف نشوند، در تبلیغات خود و در دیگر قسمت‌های زندگی خدایی نکرده از در اسراف و زیاده روی وارد نشوند و اموال خود و بیت المال را حیف و میل ننمایند.
عواقب اسراف
1. کم برکتی اسراف، عملی مخالف تقوا و دستورات و سفارشهای خدا و اولیای الهی است و باعث میشود برکت از زندگی انسان رخت بربندد. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «اِنَّ مَعَ الاسْراف قِلَّةَ الْبَرَکة؛ همانا اسراف همراه با کاهش برکت است.» (الكافی، ج4، ص55، حدیث3)
2. زوال نعمت یکی از آثار شوم اسراف و تبذیر تباهی و زوال نعمت است. امام علی علیه‌السلام فرمودند: «اَلْقَصْدُ مَثْراةٌ وَالسَّرْفُ مَثْواةٌ؛ اعتدال و میانهروی موجب فراوانی مال و ثروت و اسراف باعث تباهی و نابودی آن است.» (همان، ص52، حدیث4)
از امام کاظم علیه‌السلام نقل شده که فرمودند: «مَنِ اقْتَصَدَ وَقَنِعَ بَقِیَتْ عَلَیْهِ النِّعْمَةُ وَمَن بَذَّرَ وَاَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ؛ کسی که میانهروی و قناعت ورزد، نعمتش باقی میماند و آنکه تبذیر و اسراف کند، نعمتش زوال میپذیرد.»(تحف العقول، ص403)
3. ورشکستگی (افلاس) از دیگر آثار زیانبار افراط و ولخرجی که کم و بیش در اطراف خود به چشم دیدهایم، ورشکستگی است.
خیلی از افراد به خاطر داشتن ثروت زیاد دست به انواع ریخت و پاشها و ولخرجی میزنند و چون دارای ثروت هستند، ترسی از آینده ندارند، غافل از اینکه ولخرجی موجب مفلسی و بینوایی است. اگر این اسراف و ولخرجی از حد اعتدال و میانهروی تجاوز کند و فرد مسرف به ریخت و پاش خود مغرورانه افتخار کند، طولی نمیکشد که استخوانهای او زیر ضربات سهمگین ورشکستگی مالی خورد شده، به خاک مذلت کشیده میشود. امام علی علیه‌السلام فرمودند: «مَنْ افْتَخَرَ بِالتَّبْذیرِ اِحْتَقَرَ بِالاِْفْلاس؛ هر کس به ریخت و پاش افتخار کند، با تهیدستی (ورشکستگی) کوچک میشود.» (همان، ح 8141)
4. فقر بیشک یکی از عوامل مهم فقر و تنگدستی در جهان، اسراف و تبذیر است. آنهایی که دست به ولخرجی و ریخت و پاشهای بیحد و حساب میزنند و با اسراف، امکانات مادی بیشتری را صرف هوس های خود میکنند، سرانجامی جز تهیدستی و شکست اقتصادی در انتظارشان نیست.
علی علیه‌السلام فرمودند: «سَبَبُ الْفَقْرِ اَلاِْسْراف؛ اسراف سبب فقر است.» (همان، ح8126)
امام صادق علیه‌السلام به عبید فرمودند: «یا عُبَیْدُ اِنَّ السَّرَفَ یُورِثُ الْفَقْرَ وَاِنَّ الْقَصْدَ یُورِثُ الْغِنی؛ ای عبید! اسراف باعث فقر میشود و میانهروی موجب بینیازی میگردد.» (الكافی، ج4، ص53، ح8)
5. نابودی امکانات از جمله آثار ولخرجی، نابودی امکانات است. امیرمۆمنان علی علیه‌السلام فرمودند: «اَلاِْسْرافُ یُفْنی الْجَزیلَ؛ اسراف، [امکانات] زیاد را نابود میسازد.» (غررالحكم، ح8118)
هم چنین فرمودند: ««اَلاِْسْراف یُفْنی الْکثیرِ؛اسراف، [مال] زیاد را نابود میکند.» (همان، ح8119)
6. بخل یکی از صفات اخلاقی که مورد توجه دین و اولیای الهی است و ائمه معصومین علیهمالسلام آن را بخشی از سیره و روش خود قرار داده بودند، جود و بخشش است.
بیماری جسمی امروزه پژوهشهای دانشمندان به این نتیجه رسیده که سرچشمه بسیاری از بیماریها، غذاهای اضافی است که به صورت جذب نشده در بدن باقی میماند. این مواد اضافی هم بار سنگینی برای قلب و سایر دستگاه های بدن است و هم منبع آمادهای برای انواع عفونتها و بیماریها است. لذا برای درمان بسیاری از بیماری ها، نخستین گام آن است که این مواد مزاحم که در حقیقت زبالههای بدن هستند، سوخته و پاکسازی شوند
در روایتی از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله ولخرجی و افراط در مصرف، یکی از آفتهای این فضیلت اخلاقی بیان شده است: «آفةُ الْجُودِ اَلسَّرْفُ؛ اسراف آفت سخاوت است.» (همان، ح8226) یعنی، اسراف و تبذیر فرد باعث میشود که نتواند جود و بخشش داشته باشد و به این صفت اخلاقی عمل کند.
7. بیماری جسمی امروزه پژوهشهای دانشمندان به این نتیجه رسیده که سرچشمه بسیاری از بیماریها، غذاهای اضافی است که به صورت جذب نشده در بدن باقی میماند.
این مواد اضافی هم بار سنگینی برای قلب و سایر دستگاه های بدن است و هم منبع آمادهای برای انواع عفونتها و بیماریها است. لذا برای درمان بسیاری از بیماری ها، نخستین گام آن است که این مواد مزاحم که در حقیقت زبالههای بدن هستند، سوخته و پاکسازی شوند.
عامل اصلی تشکیل این مواد مزاحم، اسراف و زیادهروی در تغذیه و به اصطلاح «پرخوری» است و برای جلوگیری از آن راهی جز رعایت اعتدال در غذا نیست. (تفسیر نمونه، ج6، ص152)
2: ظلم: ظلم یعنى حق دیگرى را گرفتن و به خود اختصاص دادن، یا حق کسى را گرفتن و به دیگرى دادن، یا تبعیض قائل شدن، به این ترتیب که به بعضى حقوقشان را بدهند و به بعضى ندهند. واقعا ظلم در هر جامعه ای که باشد آن جامعه را به سوی سقوط می‌کشاند، همان طور که حکومت دیکتاتورهای مصر و لیبی و بحرین و ... به خاطر ظلمی که به مردمشان کرده بودند ساقط شدند و در روایات هم به این واقعیت تصریح شده است که اگر حاکم منطقه‌ای کافر باشد، حکومتش سقوط نمی‌کند ولی اگر ظالم باشد، حتما حکومت او ساقط خواهد شد.« بحار الانوار ج 72 ص 331»
امیر المومنین در این زمینه می‌فرماید: هر کس «فرمانروایی، حاکم، رئیس جمهور و ...» که با رعیت «زیردستان» خود با ظلم رفتار کند، خداوند ملکش «فرمان رواییش» را زایل کند و نابودی و هلاکتش را سریع گرداند.« غرر الحکم، ص 346»
فراوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع : سایت سازمان تبلیغات اسلامی
