مولوی بلخی
(وفات 672هـ)
جلال‌الدین مولوی بلخی در كودكی با پدرش بهاء الدین محمد معروف به بهاء ولد مقارن حمله مغول به آسیای صغیر (روم) رفت و در قونیه اقامت گزید. تحصیلاتش نزد پدر و سید برهان‌الدین محقق ترمذی صورت گرفت. پس از برخورد با عارف كاملی به نام شمس‌الدین محمد بن علی تبریزی چنان تب و تابی بر وی مستولی شد كه تا آخرین لحظه حیات به سردی نگرایید. این دوره پرشور كه شامل سی سال آخر عمر مولوی است موجب پدید آمدن آثاری مانند: مثنوی معنوی (شامل 26 هزار بیت) و دیوان غزلیات گردید كه به نام شمس شهرت یافته. سخنان عارفانه و حكیمانه مولوی و غزلیات شورانگیزش مجموعه‌ای است كم نظیر و از لحاظ معنوی چراغی است فروزان در راه عرفان. مولوی در جای جای مثنوی از حضرت مصطفی(ص) سخن گفته است این چند بیت برای نمونه نقل می‌شود.
وعده حق
مصطفی را وعده كرد الطاف حق | |
كر بمیری تو نمیرد این سبق1 | |
من كتاب و معجزت را رافعم | |
بیش و كم را من ز قرآن مانعم2 | |
من تو را اندر دو عالم رافعم | |
طاعنان را از حدیثت دافعم | |
كس نتاند3بیش و كم كردن دَرو | |
تو به از من حافظی دیگر مجو | |
رونقت را روز روز افزون كنم | |
نام تو بر زرّ و بر نقره زنم | |
منبر و محراب سازم بهر تو | |
در محبّت قهرِ من شد قهر تو | |
نام تو از ترس پنهان می‌گَوَند4 | |
چون نماز آرند پنهان می‌شوند | |
از هراس و ترس كفّار لعین | |
دینت پنهان می‌شود زیرزمین | |
من مناره پر كنم آفاق را | |
كور گردانم دو چشم عاق5را | |
چاكرانت شهرها گیرند و جاه | |
دین تو گیرد ز ماهی تا به ماه | |
تا قیامت باقیش داریم ما | |
تو مترس از نسخ دین، ای مصطفی | |
ای رسول ما تو جادو نیستی | |
صادقی هم خرقه موسی‌ستی | |
هست قرآن مر ترا همچون عصا | |
كفرها را در كشد چون اژدها | |
تو اگر در زیر خاكی خفته‌ای | |
چون عصایش دان تو آنچ گفته‌ای | |
قاصدان را بر عصایش دست نی | |
تو بخسپ ای شه مبارك خفتنی | |
تن بخفته نور تو بر آسمان | |
بهر پیكار تو زه كرده كمان | |
آنك دل بیدار دارد چشم سر | |
گر بخسپد بر گشاید صد بصر | |
گفت پیغمبر كه خسپد چشم من | |
لیك كی خسپد دلم اندروسن6 | |
شاه بیدار است، حارس خفته‌گیر | |
جان فدای خفتگان دل بصیر | |
وصف بیداری دل ای معنوی | |
در نگنجد در هزاران مثنوی ... |
پی‌نوشت‌ها
1- سبق: مقداری از درس كه در روز می‌خوانند، كتاب، در این جا: قرآن مجید.2- اشاره است به آیه شریفه: انّا نحن نزّلنا الذّكر و انّا له لحافظون: براستی كه ما فرو فرستادیم قرآن را و ما آن را نگهبانیم. (سوره حجر آیه 10)
3- نمی‌تواند.
4- می‌گوند: می‌گویند.
5- نا فرمان، نافرمان نسبت به والدین.
6- اشاره است به حدیث نبوی(ص): تنام عینی و لاینام قلبی.
*مثنوی معنوی، تصحیح و حواشی نیكلسن، موسسه مطبوعاتی علی اكبر علمی، تهران، دفتر سوم ص68.
