تبیان، دستیار زندگی
بوت بگو ای مردم من فرستاده خدا به سوی همگی شمایم.(اعراف۱۵۸) همانا از جانب خداوند نور و كتابی آشكار به سوی شما آمد كه خداوند به واسطه آنها، هر كس را كه در پی خشنودی او باشد، به راه های ایمنی هدایت می كند و...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امامت و ختم نبوت

بگو ای مردم من فرستاده خدا به سوی همگی شمایم.(اعراف۱۵۸)

همانا از جانب خداوند نور و كتابی آشكار به سوی شما آمد كه خداوند به واسطه آنها، هر كس را كه در پی خشنودی او باشد، به راه های ایمنی هدایت می كند و ایشان را به خواست خود از تاریكی ها به روشنایی بیرون می برد و به سوی راه راست هدایتشان می فرماید. (مائده۱۵ و۱۶)


پیامبر اكرمصلی الله علیه و اله با آیینی كه نور و هدایت است برانگیخته شد تا بشر را به راه های امن و سلامت در دنیا و آخرت رهنمون گردد.

این سفیر هدایت و امنیت لاجرم به علم و عصمت الهی پشتیبانی شده بود تا متكی بر این دو، بتواند پیام عظیم پروردگار را برای خیل گسترده بشر تا قیام قیامت به ارمغان آورد.

اندكی تأمل در ابعاد این رسالت بزرگ، عظمت زایدُالوصف آن را آشكار می سازد:«هدایت برای همه بشریت»در این میان، قرآن كریم به عنوان سند رسالت نبوی، به تعبیری كه در :«روشنگر همه چیز»(نحل۸۹)می باشد و از سوی دیگر در آیات متعددی، رسول اكرمصلی الله علیه و اله را مفسر و تبیین كننده آیات معرفی می كند، از جمله می فرماید:«و قرآن را بر تو فروفرستادیم تا برای مردم، آنچه را بر آنها نازل شده توضیح دهی»(نحل۴۴)اكنون این سؤال به ذهن می آید كه اگر پیامبرصلی الله علیه و اله همه هدایت را برای همه بشر آورده و دستمایه این هدایت قرآنی است كه مفسر آن نیز شخص رسول گرامیصلی الله علیه و اله است، جایگاه امامت چیست؟به تعبیر دیگر این كه شیعه معتقد است:«امامت، ادامه شأن هدایت‌‍‌گری رسول خداصلی الله علیه و اله است»با مبانی فوق چگونه جمع می شود؟ به عبارت دیگر آیا آن چه شیعه درباره امامت عقیده دارد، با مسأله«ختم نبوت»چگونه جمع می شود و نیاز به امام، پس از پیامبرصلی الله علیه و اله و با وجود بقای قرآن كریم در چیست؟

پاسخ را ابتدا از بیان«شكافنده علوم»امام باقرعلیه السلام  می شنویم: راوی در ضمن گفت وگویی در باب نیاز امت به امام پس از پیامبرصلی الله علیه و اله می پرسند:«آیا قرآن برای امت كافی نیست؟»امام می فرمایند:«بله كافی است». چنان چه تفسیركننده ای (كه حقایق قرآن را بیان نماید) بیایند.»

راوی مجدداً می پرسد:«آیا رسول خدا صلی الله علیه و اله قرآن را تفسیر ننمودند؟»امام پاسخ می دهند:«بله قرآن را (به طور كامل) برای یك نفر تفسیر فرمود و مقام آن شخص را به امت معرفی نمود كه او علی ابن ابی طالبعلیه السلام است.»

بنابراین امامت به معنی آن است كه شخصی در حد و اندازه پیامبرصلی الله علیه و اله علومی را كه از جانب خداوند بر سینه دریایی رسولصلی الله علیه و اله فرود آمده، از اینان دریافت كند و به مرور، در حد ظرفیت مخاطبان و اقتضای شرایط به آنان منتقل فرماید.

به پشتوانه این علم عظیم است كه امیر المؤمنینعلیه السلام كراراً فریاد می زد:«قبل از آن كه مرا از دست دهید، از من بپرسید»و هرگز دامنه سؤال را محدود نساخت، اما این مردمان«علی ناشناس»آن دوران بودند كه به فتنه ها دچار شده و علیعلیه السلام را خانه نشین ساختند و در كنار دریا، لب تشنه جان دادند.

با این وصف امامت«ادامه هدایتگری رسول خداصلی الله علیه و اله با پشتوانه علم دریافتی از آن حضرت و متكی به حفظ و عصمت الهی»است و تعارضی با ختم نبوت ندارد.

به دیگر سخن، تمام محتوای عظیم رسالت الهی بر سینه رسول خداصلی الله علیه و اله نازل گردید و به تعبیر امیرالمؤمنینعلیه السلام  خطاب به پیامبرصلی الله علیه و اله پس از رحلت آن بزرگوار:«پدر و مادرم به فدایت، همانا با مرگ شما امری قطع شد كه با مرگ هیچ كس قطع نشده بود، یعنی نبوت» (نهج‎/خطبه۲۳۵)اما آن چه از آسمان بر قلب پیامبرصلی الله علیه و اله فرود آمد، پس از حضرت توسط«در شهر علم او»یعنی علیعلیه السلام به مردم می رسید، با همان صیانت الهی كه تضمین كننده سلامت پیام و ابلاغ صحیح و كامل آن بود و این یعنی علم و عصمت امام. این است رمز آن كه غدیر در قرآن مایه كمال دین و تمام نعمت الهی شمرده شده و هموزن تمام رسالت رسول خداصلی الله علیه و اله محسوب گردیده، زیرا غدیر ضامن ادامه ابلاغ رسالت است. ما در ادامه فرازهایی از خطابه سرنوشت ساز و خطیر رسول خداصلی الله علیه و اله در غدیر خم را كه روشنگر مطالب پیش گفته است، ذكر می كنیم:

رسول خدا  صلی الله علیه و اله در فرازی از خطابه فرمود:

خداوند چنین وحی ام فرستاد:«به نام خداوند همه مهر مهرورز. ای فرستاده ما! آنچه از سوی پروردگارت درباره علی و خلافت او بر تو فرود آمده، بر مردم ابلاغ كن وگرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده ای و او تو را از آسیب مردمان نگاه می دارد.»

هان مردمان! آنچه بر من فرود آمده در تبلیغ آن كوتاهی نكرده ام و حال برایتان سبب نزول آیه را بیان می كنم: همانا جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد از سوی سلام، پروردگارم - كه تنها او سلام است - فرمانی آورد كه در این مكان به پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام كنم كه علی بن ابی طالب، برادر، وصی و جانشین من در میان امت و امام پس از من بوده. جایگاه او نسبت به من به سان هارون نسبت به موسی است، لیكن پیامبری پس از من نخواهد بود. او (علی) صاحب اختیارتان پس از خدا و رسول است و پروردگارم آیه ای بر من نازل فرموده كه:«همانا ولی، صاحب اختیار و سرپرست شما، خدا و پیامبر او و ایمانیانی هستند كه نماز به پا می دارند و در حال ركوع زكات می پردازند»و هر آینه علی بن ابی طالب نماز به پا داشته و در ركوع زكات پرداخته و پیوسته خداخواه است.

در فرازی دیگر فرمود:

هان مردمان! او را برتر بدانید، چرا كه هیچ دانشی نیست مگر این كه خداوند آن را در جان من نبشته و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزكاران، علی، ضبط كرده ام. او (علی) پیشوای روشنگر است كه خداوند او را در سوره یاسین یاد كرده كه:«و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده ایم.»

و در فرازی دیگر:

هان مردمان! در قرآن اندیشه كنید و ژرفای آیات آن را دریابید و بر محكماتش نظر كنید و از متشابهاتش پیروی ننمایید. پس به خدا سوگند كه باطنها و تفسیر آن را آشكار نمی كند، مگر همین شخص كه دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده ام و اعلام می دارم كه:هر آن كه من سرپرست اویم، این علی سرپرست اوست و او علی بن ابی طالب است، برادر و وصی من كه سرپرستی و ولایت او حكمی است از سوی خدا كه بر من فرستاده شده است.

هان مردمان! همانا علی و پاكان از فرزندانم از نسل او، یادگار گرانسنگ كوچك ترند و قرآن یادگار گرانسنگ بزرگتر. هر یك از این دو از دیگر همراه خود خبر می دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض كوثر بر من وارد شوند.

هان! بدانید كه آنان امانتداران خداوند در میان آفریدگان و حاكمان او در زمین اویند.

و نیز فرمود:

هان مردمان! این علی است، برادر و وصی و نگاهبان دانش من و هموست جانشین من در میان امت و بر گروندگان به من و جانشین من در تفسیر كتاب خدا، كه مردمان را به سوی خدا بخواند و به آنچه موجب خشنودی اوست، عمل كند و با دشمنانش ستیز نماید. او پشتیبان فرمانبرداری خداوند و بازدارنده از نافرمانی او باشد. همانا اوست جانشین رسول الله و فرمانروای ایمانیان و پیشوای هدایتگر از سوی خدا.

در فرازی دیگر فرمود:

هان مردمان! اینك جانشینی خود را به عنوان امامت و وراثت به امانت به جای می گذارم، در نسل خود تا برپایی روز رستاخیز و حال، مأموریت تبلیغی خود را انجام می دهم تا برهان بر هر شاهد و غایب و بر آنان كه زاده شده یا نشده اند و بر تمامی مردمان باشد. پس بایسته است این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا برپایی رستاخیز برسانند.

هان مردمان! همانا خداوند امر و نهی خود را به من فرموده و من نیز به دستور او دانش آن را نزد علی نهادم. پس فرمان او را بشنوید و گردن نهید و پیرویش نمایید و از آنچه بازتان دارد، خودداری كنید تا راه یابید. به سوی هدف او حركت كنید. راههای گوناگون شما را از راه او بازندارد!

هان! كه من بیم دهنده ام و علی راهنما.

هان مردمان! بدانید كه من پیامبرم و علی وصی من است.

هان مردمان! بدانید كه همانا من فرستاده خدا و علی امام و وصی پس از من است و امامان پس از او فرزندان اویند.

آگاه باشید! من پدر آنانم، ولی ایشان از نسل علی خواهند بود.

آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست. هان! او بر تمامی ادیان چیره خواهد شد.

جواد محدثی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.