تبیان، دستیار زندگی
هـ) ابومعین ناصربن خسرو قبادیانی، شاعر معروف قرن پنجم هجری است. وی از قبادیان بلخ بود. ابتدا خدمت دیوانی داشت؛ سپس به مكه و قاهره سفر كرد و از خلیفه فاطمی مصر مذهب اسمعیلی را كه یكی از شعب مذهب تشیّع است پذیرا شد و با لقب «حج...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ناصر خسرو قبادیانی

(394- 481هـ)

ابومعین ناصربن خسرو قبادیانی، شاعر معروف قرن پنجم هجری است. وی از قبادیان بلخ بود. ابتدا خدمت دیوانی داشت؛ سپس به مكه و قاهره سفر كرد و از خلیفه فاطمی مصر مذهب اسمعیلی را كه یكی از شعب مذهب تشیّع است پذیرا شد و با لقب «حجّت زمین خراسان» به ایران برگشت و از بیم معاندان و متعصبّان به بدخشان رفت و در قلعه یمگان اعتكاف گزید و همانجا به تبلیغ مذهب اسماعیلی و تألیف كتب سرگرم بود تا بدرود حیات گفت. از آثارش به نثر زادالمسافرین، وجه دین و سفرنامه است. وی طبعی نیرومند و سخنانی استوار دارد. دیوانش بارها به طبع رسیده است.


در نعمت محمدصلی الله علیه و آله

گزینم قرآن است و دین محمدصلی الله علیه و آله

همین بود ازیرا گزین محمدصلی الله علیه و آله

یقینم كه من هر دوان را بورزم

یقینم شود چون یقین محمدصلی الله علیه و آله

كلید بهشت و دلیل نعیمم1

حصار حصین2 چیست؟ دین محمدصلی الله علیه و آله

محمد رسول خدای است زی ما‌3

همین بود نقش نگین محمدصلی الله علیه و آله

مكین است4دین و قرآن در دل من

همین بود در دل مكین محمدصلی الله علیه و آله

به فضل خدای است امیدم كه باشم

یكی امّت كمترین محمدصلی الله علیه و آله

به دریای دین اندرون ای برادر

قرآن است درّ یمین5محمدصلی الله علیه و آله

دفینیّ و گنجی بود هر شهی را

قرآن است گنج و دفین‌6محمدصلی الله علیه و آله

بر این گنج و گوهر یكی نیك بنگر

كِرا بینی امروز امین محمدصلی الله علیه و آله

چو گنج و دفینت به فرزند ماندی7 ­

به فرزند ماند آن و این محمدصلی الله علیه و آله

نبینی كه امّت همی گوهر دین

نیابد مگر كز بنین8محمدصلی الله علیه و آله

محمد بدان داد گنج و دفینش

كه او بود در خور قرین محمدصلی الله علیه و آله

قرین محمد كه بود؟ آنكه جفتش

نبودی مگر حورعین محمدصلی الله علیه و آله

ازین حورعین و قرین گشت پیدا

حسین و حسن سین و شین محمدصلی الله علیه و آله

حسین و حسن را شناسم حقیقت

بدو جهان، گل و یاسمین محمدصلی الله علیه و آله

چنین یاسمین و گل اندر دو عالم

كجا رست جز در زمین محمدصلی الله علیه و آله

قرآن بود و شمشیر پاكیزه حیدر

دو بنیاد دین متین محمدصلی الله علیه و آله

كه استاد با ذوالفقار9 مجرّد

به هر حرب‌گه بر یمین محمدصلی الله علیه و آله

چو تیغ علی دادیاری قرآن را

علی بود بی‌شك معین محمدصلی الله علیه و آله

چوهارون ز موسی علی بود در دین10

هم انباز و هم همنشین محمدصلی الله علیه و آله

به محشر ببوسند هارون و موسی

ردای علی و آستین محمدصلی الله علیه و آله

عرین‌11 بود دین محمد ولیكن

علی بود شیر عرین محمدصلی الله علیه و آله

بفرمود جستن به چین علم دین را

محمّد، شدم من به چین محمدصلی الله علیه و آله

شنودم ز میراث‌دار محمد

سخن‌های چون انگبین محمدصلی الله علیه و آله

دلم دید سرّی كه بنمود از اوّل

به حیدر دل پیش بین محمدصلی الله علیه و آله

ز فرزند زهرا و حیدر گرفتم

من این سیرت راستین محمدصلی الله علیه و آله

از آن شهره فرزند كو را رسیده است

به قدر بلندترین محمدصلی الله علیه و آله

جهان آفرین آفرین كرد بر من

به حبّ علی و آفرین محمدصلی الله علیه و آله

كنون باقرین جهان آفرینم

من اندر حصار حصین محمدصلی الله علیه و آله

اگر من به حبّ محمد رهینم

تو چونی عدوی رهین محمدصلی الله علیه و آله

منم مستعین12محمّد به مشرق

چه خواهی ازین مستعین محمدصلی الله علیه و آله

چه داری جواب محمّد به محشر

چوپیش آیدت هان وهین محمدصلی الله علیه و آله


پی‌نوشت‌ها:

1- نعیم : ناز و نعمت، بهشت.

2- حصین: استوار، محكم

3- زی‌ما: در نزد ما، سوی ما

4- مكین: جای گزیده- جایگزین.

5- ثمین: گرانبها

6- دفین: پنهان شده- مستور، اندخته. گنجی كه در زمین دفن شده است.

7- ماندن: گذاشتن، نهادن

8- بنین: فرزندان

9- ذوالفقار: شمشیری بود كه پشت آن خراش‌های پست و هموار فقره و مهره مانند داشت به همین جهت آن را ذوالفقار می‌نامیدند. این شمشیر از "منبه بن حجاج" بود كه روز جنگ بدر كشته شد و شمشیرش را حضرت رسول صلی الله علیه و آله برای خویش برگزید و سپس روز جنگ احد آن را به علی علیه السلام بخشید.

10- اشاره است به حدیث معروف كه پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: اَنتَ مِنّی بِمَنزَلَةِ هَرون مِن موسی اِلاّ اَنّه لا نَبّیَ بَعدی: «تو ای علی نسبت به من همان منزلتی را داری كه هارون نسبت به موسی داشت جز اینكه بعد از من پیامبری نیست.»- این حدیث به حدیث منزله شهرت دارد.

11- عربن: بیشه، جنگل

12- مستعین : استعانت‌كننده، یاری خواهنده.

* دیوان اشعار حكیم ناصرخسرو قبادیانی (ج1) به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران 1357. ص 129.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.