تبیان، دستیار زندگی
چگونه در باستان شناسی موفق شوید بی آنکه واقعاً تلاش کنید (4) در مقاله ی پیش خواندیم که ... کشتیهایی که قرنها پیش غرق شده اند، مدارکی درباره ی دورانی که در آن بادبان می کشیدند در اختیار گذارده اند. تا همین اواخر که ابزارهای ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

غواصان اسفنج

چگونه در باستان شناسی موفق شوید بی آنکه واقعاً تلاش کنید (4)


در مقاله ی پیش خواندیم که ...

کشتیهایی که قرنها پیش غرق شده اند، مدارکی درباره ی دورانی که در آن بادبان می کشیدند در اختیار گذارده اند. تا همین اواخر که ابزارهای پیشرفته ای نظیر مغناطوسنجها، سونار و دوربینهایی ویدیویی کنترل شده از راه دور اختراع نشده بودند، رایج ترین منشأ اکتشافات دریایی، غواصان اسفنج در دریای مدیترانه بودند. بارها پیش آمد که این غواصان کشتیهای غرق شده یا نشانه هایی از آنها را در حین بیرون آوردن اسفنج از اعماق بیش از 30 متری کف دریا کشف کردند. یکی از کاوشگران کشتیهای غرق شده به نام جورج بس در شماره ی دسامبر 1987

نشنال جیوگرفیک

نوشت: تجربیات طولانی به ما آموخته است که بهترین منبع اطلاعات در باره ی کشتیهای غرق شده ی باستانی، غواصان قایقهای اسفنج ترکیه اند. [آنان] بسیار با ارزش تر از پیچیده ترین مغناطوسنجها و سونار هستند. در تابستان غواصان 2 قایق در مجموع حدود 20000 ساعت را در کف دریا به جست و جو برای اسفنج می گذرانند.

از یک لحاظ، استفاده از اطلاعاتی که غواصان اسفنج می دهند و بنا نهادن کاوشهای باستان شناختی بر پایه ی این اطلاعات، باعث می شود که اکتشافاتی که بعداً صورت می گیرد کمتر بخت یارانه باشد. اما نخستین اکتشافاتی که بر مشاهدات غواصان اسفنج مبتنی بود حقیقتاً بخت یارانه بودند؛ غواصان هیچ قصد یافتن کشتیهای باستانی را نداشتند – فقط می خواستند اسفنج پیدا کنند.


کشتی عصر برنز در کرانه های ترکیه

. غواص و کاوشگری به نام پیتر تراکمورتون با ناخدای درشت هیکل و ترک یک قایق اسفنج که یک مجسمه ی برنز باستانی و ظرفی گلی را از کف دریای مدیترانه بیرون آورده بود ملاقات کرد. ناخدا برای وسایل جدید غواصی که گروه غواص و کاوشگر امریکایی استفاده می کرد، ارزشی قایل نبود. به عقیده ی او این گونه وسایل به درد جهانگردان می خورد، نه غواصان واقعی. اما چندی نگذشت که غواصان ترک به امریکاییها و وسایلشان علاقه مند شدند. در واقع غواصان جوانتری که برای جست و جوی اسفنج می رفتند یاد گرفتند که چگونه به جای کلاههای غواصی جوانتی که برای جست و جوی اسفنج می رفتند یاد گرفتند که چگونه به جای کلاههای غواصی فلزی و کهنه ی خود از وسایل غواصی استفاده کنند.

تابستان سال 1958 بدون هیچ موفقیت چشمگیری به پایان رسید، اما وقتی یکی از غواصان به طور گذرا از قطعات خورده شده ی برنز که به شکل پوست جانوران قالبریزی شده بودند سخنی به میان آورد، تراکمورتون و گروهش تابستان سال بعد بازگشتند و محل غرق شدن یکی از کشتیهای عصر برنز را کشف کردند. گرچه نتوانستند خودِ کشتی را بیابند، اما چندین شمش برنز، سرنیزه، تبر، و ظرف سفالین زمخت پیدا کردند. بدی وضع آب و هوا مانع از آن می شد که تا تابستان سال بعد، یعنی سال 1960، جست و جوی بیشتری برای یافتن کشتی انجام دهند. کاوشگران سرانجام در آن سال کشتی، یا دست کم قطعاتی از بدنه ی آن، و نیز قسمت عمده ای از محموله ی آن را کشف کردند و امکان آن را فراهم آوردند که زمان آخرین سفرش به حدود 1200 سال پیش از میلاد تخمین زده شود. آنان بیش از یک تن از اشیای مسی و برنزی را که از محموله ی کشتی به دست آورده بودند، به موزه ای در بودروم ترکیه سپردند.


کشتی یونانی در سواحل قبرس

. یک کشتی یونانی که در سده ی چهارم قبل از میلاد غرق شده بود در سواحل قبرس کشف شد. در اینجا نیز کلید این اکتشافات یک غواص اسفنج بود. او تلّی از آمفوره – جامهای گلینی که در آن زمان در آنها شراب می ریختند و غالباً محموله ی کشتیهای تجاری را در مدیترانه تشکیل می دادند – مشاهده کرد. در شماره ی ژوئن 1970


نشنال جیوگرفیک

مایکل کاتزف از قول غواصی قبرسی نقل می کند که چگونه جامها را یافت و بعداً در پیدا کردن مجددشان دچار اشکال شد:

من مشغول غواصی برای یافتن اسفنج بودم که ناگهان متوجه شدم لنگر قایقم به جایی گیر کرده است. مسیرش را دنبال کردم و دیدم درست از کنار آن تل گذشته است. اما وقتی به سطح آب برگشتم، باد تندی وزیدن گرفته بود و دیگر امکان آنکه آنجا بمانم نبود. سه سال متمادی سعی کردم محل جامها را دوباره پیدا کنم، ولی مثل اینکه بخت یارتان بود. همین چند هفته پیش بود که بای بار دوم آنها را پیدا کردم. حالا همه شان مال شماست. تنها باستان شناسان حق دارند به آنها دست بزنند. من این راز را فقط برای گروهی مثل شما نگه داشته ام، تا مطمئن شوم شهرتش نصیب دهکده ام خواهد شد. نباید فراموش کنید که آنها قسمتی از تاریخ کایرنیا هستند.

بدنه ی چوبین کشتی در زیر شنی که آن را به مدت 22 قرن پوشانده بود، و نیز پوسته ای از سرب برای محافظت چوب از شرّ کرم کشتی، عملاً دست نخورد ماند. ظاهراً خدمه ی کشتی بیش از حد به آن سپر سربی پشتگرم بودند؛ باستان شناسان دریافتند که کرمها از زیر سرب هم آسیب زیادی وارد کرده بودند، و حدس زدند که شاید همین نقب زنی کرمها بوده که در غرق شدن کشتی نقش داشته است.


کشتی عصر برنز در اولو بورون

. در سال 1973، جورج ف.بس، انستیتو باستان شناسی دریایی را در دانشگاه A&M تکزاس، که خود آنجا استاد باستان شناسی دریایی است، تأسیس کرد. این انستیتو، به همراه انجمن جغرافیای ملّی، بنیاد ملّی علوم، سازمان ملّی علوم انسانی، وانستیتو ماقبل تاریخ اژه، مشغول تأمین اعتبار برای حفاری کشتی غرق شده در اولو بورون است، که از سال 1984 شروع شد و تا سال 1988 هم اداه داشت. نخستین قرینه ای که دلالت بر وجود کشتی در اولوبورون می کرد در تابستان سال 1982 به دست آمد. غواص جوانی به ناخدای خود گفت که ضمن جست و جو در عمق 45 متری «قطعات فلزی گوشدار» عجیبی بر کف دریا دیده است. ناخدا با توجه به یک نقاشی که انستیتو باستان شناسی دریایی بین صاحبان قایقهای اسفنج توزیع کرده بود پی برد که آنچه غواص می گفت، توصیفی از شمشهای مسی عصر برنز است. او این خبر را به انستیتوی مزبور گزارش داد. ارزیابی اولیه ای در تابستان سال 1983 انجام گرفت؛ عکسها و نقاشیها چنان بودند که دکتر بس با شگفتی گفت: «ما داریم به رؤیای یک باستان شناس نگاه می کنیم!» هزاران شیء قدیمی از خرابه های کشتی به دست آمده اند، که نمایانگر هفت تمدنی هستند که در اواخر عصر برنز – زمان سیطره ی توت عنخ آمون در مصر و سقوط تروآ – در شرق مدیترانه نشو و نما یافتند. از اشیایی که یافت شدند می توان از اینها نام برد: صدها شمش مس، شمشهای قلع ( که برای تهیه ی برنز بامس مخلوط می شدند)، یک جام طلایی، یک فنجان سفالین تمدن میسن که برای تعیین قدمت اشیا مورد استفاده قرار گرفت (چون مشخصه ی سده ی چهاردهم پیش از میلاد بود)، قطعه طلایی که نام ملکه ی نفرتیتی مصر بر آن حک شده بود، چوب آبنوس افریقایی از همان نوعی که برای ساختن اثاث آرامگاه توت عنخ آمون به کار رفت، قطعاتی از شیشه های آبی کبالت که احتمالاً از کنعان بوده اند، آمفوره های پر از نوعی صمغ معطر که برای خوشبو کنندگی می سوزاندند، پوسته های صدها نرمتن دریایی از نوعی که بنفش صوری (رنگ بنفش پادشاهان) از آن استخراج می شد، و قسمتهایی از یک «کتاب» چرمی کوچک با لولاهایی از جنس عاج، که احتمالاً نمونه ی قدیمی ترین کتاب جهان است. «صفحه» های چوبی این کتاب از مومی پوشیده شده بودند که می شد با سوزنی بر آنها نوشت. البته مومی بر صفحه ها باقی نمانده بود، اما یکی از مواد اولیه ی لازم برای تهیه ی آن در خرابه های کشتی در یک آمفوره ی دربسته پیدا شد. الوارهای بدنه ی کشتی با بستهای کام و زبانه ای به هم متصل، و با میخهای چوبی محکم شده بودند، یعنی درست به همان ترتیبی که هومر ساخت کشتی اودیسئوس را توصیف کرد. این بررسی باستان شناسی که هنوز هم ادامه دارد گروه انستیتو را متقاعد ساخته است که این کشتی بسیار مهم بوده است و احتمالاً محموله ای را برای دستگاه سلطنت حمل می کرده. به احتمال زیاد غرق شدن آن به بسیاری از افراد مهم سده ی چهاردهم پیش از میلاد ضرر زیادی زده. اما کشف بخت یارانه ی خرابه های آن اطلاعات جدید بسیار زیادی درباره ی آن عهد باستانی در اختیار گذاشته است.


پسنوشت

بسیاری از اکتشافات باستان شناختی دیگر نه تنها با «تلاش جدی» بلکه طبق نقشه ای دقیق، یا به قول سردرک بارتون، به طوراندیشیده به دست آمده اند .از میان نمونه های متعددی که وجود دارد می توان از کشف کشتی تایتانیک نام برد. این موفقیت، که توجه دنیای غرب را به خود معطوف داشت، نشانگر برنامه ریزی هوشمندانه ی افراد بسیار و به کارگیری ابزارهای علمی جدید بود، که برخی مشخصاً برای این پژوهش طراحی شده بودند. این کشف به نحو خیره کننده ای در دو مقاله، در دسامبر سالهای 1985 و 1986 نشنال یوگرفیک و نیز در کتابی از رابرت د. بالارد به نام کشف تایتانیک (1987) شرح و به تصویر کشیده شده است.

منبع : سرگذشت اكتشافات تصادفی در علم

نوشته : رویستون رابرتس - مترجم: محی الدین غفرانی


لینک :

اكتشافات تصادفی در پزشكی

آیا می دانید ادوارد جنر چگونه موفق به كشف واكسن آبله شد

چگونه تصادف ها تبدیل به اكتشاف می شوند

آیا می دانید باتری الكتریكی و الكترومغناطیس چگونه كشف شد؟

L S D چیست؟

رؤیایی كه سبب یك كشف شد

آیا می دانید برای اولین بار چه كسی و چگونه موفق به عكاسی شد ؟

رد پایی از بهشت

از تپه های پیش از تاریخ دشت قزوین چه می دانید؟

ماجرای كشف گردش خون

كپكی كه سبب كشف پنی سیلین شد