تبیان، دستیار زندگی
خداوند مالك همه چیز و همه جا و براى همیشه است؛ برخلاف مالك بودن انسان كه نه مالك همه چیز است و نه مالك همه جا و نه براى همیشه و مراد از «مالك یوم الدّین» این است كه گرچه خدا مالك مطلق دنیا و آخرت است؛ امّا مالكیّت خداوند در روز قیامت بیشتر جلوه مى‏كند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پاسخ به دو سوال قرآنی

خدا


خداوند مالك همه چیز و همه جا و براى همیشه است؛ برخلاف مالك بودن انسان كه نه مالك همه چیز است و نه مالك همه جا و نه براى همیشه .

مراد از «مالك یوم الدّین» این است كه گرچه خدا مالك مطلق دنیا و آخرت است؛ امّا مالكیّت خداوند در روز قیامت بیشتر جلوه مى‏كند.


پرسش هایی که معمولاً در مورد آیات یا موضوعات قرآنی مطرح می شود بسیار جای بحث دارد ولی برای طولانی نشدن مطلب ما در این مقاله به طور خلاصه پاسخ به دو سوال را بررسی میکنیم:

سوال: نسبت دادن خُدعه و مكر و حیله به خدا در قرآن به‏چه معناست؟

امام رضا علیه السلام مى‏فرمایند: مكر خداوند همان كیفر او به اهل مكر است.

بگذریم كه بر خلاف اصطلاح ما مكر را به معناى حیله مى‏دانیم، مكر به معناى تدبیر است و تدبیر مى‏تواند خوب باشد یا بد و لذا مى‏فرماید: «وَلَا یَحِیقُ الْمَكْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ » (فاطر، 43) یعنى تدبیر به جز تدبیر كننده‏اش را در بر نمى‏گیرد، بنابراین معناى «وَاللّهُ خَیْرُ الْمَاكِرِینَ » (آل‏عمران، 54؛ انفال 30) آن است كه خداوند بهترین تدبیر كننده است و امّا این‏كه چگونه مكر انسان به خودش ضربه مى‏زند.

به یك مثال توجه كنید: اگر پزشكى به بیمارش دارو داد و بیمار مصرف نكرد و به دروغ گفت که مصرف كرده‏ام، او در حقیقت خود را فریب داده و به خود خدعه كرده است. «یُخَادِعُونَ اللّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنفُسَهُم وَمَا یَشْعُرُونَ» (بقره، 9)

سوال: چرا خدا را «مالك یوم الدین» مى‏خوانیم، مگر او مالك دنیا نیست؟

اولًا؛ خداوند مالك همه چیز و همه جا و براى همیشه است؛ برخلاف مالك بودن انسان كه نه مالك همه چیز است و نه مالك همه جا و نه براى همیشه.

مالكیّت خداوند حقیقى است؛ ولى مالكیّت انسان اعتبارى.

مالكیّت خداوند همراه با احاطه و سلطنت است؛ ولى گاهى ما مالك گنجشكى هستیم؛ ولى تحت سلطه ما نیست.

مالكیّت ما تنها در زمان حیات ما مى‏باشد و بعد از مرگ، دیگران مالك مى‏شوند.

مالكیّت ما انتقال یافته از دیگران است؛ ولى خداوند مالك همه چیز بوده و مى‏باشد؛ بنابراین حساب مالكیّت خداوند از حساب مالكیّت ما جداست و هرگز قابل مقایسه نیست.

ثانیاً؛ در دنیا به دلیل وجود واسطه‏ها و اسباب، نسبت‏ها و خویشاوندى‏ها، دوستان و آشنایان، خانواده و فرزندان، مال و ثروت، زبان و هنر، حیله و تدبیر، انسان خود را صاحب قدرت و نصرت مى‏داند و از خدا غافل مى‏شود تا آنجا كه مثل قارون مغرورانه مى‏گوید: مال و ثروت را خدا به من نداده است؛ بلكه بر اساس علم و تخصّص و زرنگى خودم به دست آورده‏ام. «قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی » امّا روز قیامت تمام این دلبستگى‏ها و وابستگى‏ها بى‏اثر مى‏شود: واسطه و اسباب از بین مى‏رود. «وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ » «1»

خویشاوندى و نسبت‏ها از بین مى‏رود. «فَلَا أَنسَابَ بَیْنَهُمْ» «2»

مال و ثروت ارزشى ندارد. «یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ » «3»

بستگان كارایى ندارند. «لَن تَنفَعَكُمْ أَرْحَامُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ» «4»

گاهى اجازه حرف زدن و عذرخواهى هم داده نمى‏شود. «ووَلَا یُۆْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ » «5»

قدرت فكر و تدبیر از دست آنها گرفته مى‏شود. «وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى» «6»

آرى، در چنین روزى كه همه رزق و برق‏ها و جلوه‏ها رنگ مى‏بازد، مالكیّت خداوند با تمام وجود جلوه مى‏كند.

بنابراین مراد از «مالك یوم الدّین» این است كه گرچه خدا مالك مطلق دنیا و آخرت است؛ امّا مالكیّت خداوند در روز قیامت بیشتر جلوه مى‏كند.

كوتاه سخن آنكه «مالك یوم الدین» همان معنایى را مى‏دهد كه در آیه دیگر مى‏خوانیم: «یَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَیْئًا وَالْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ » (انفطار، 19) و یا در جاى دیگر مى‏خوانیم: «لِّمَنِ الْمُلْكُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» (غافر، 16)

پی نوشت ها:

(1). بقره، 166

(2). مۆمنون، 101

(3). شعراء، 88

(4). ممتحنه، 3

(5). مرسلات، 36

(6). حج، 2

فرآوری: آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان      


منبع: کتاب پرسش و پاسخهای قرآنی ج 1 ـ محسن قرآئتی