انتخاب نام برای سیارات فراخورشیدی
حدود چند ماه پیش در اخبار اعلام شد که وب‌سایتی به نام UWINGU با هدف نام‌گذاری روی سیارات فراخورشیدی کار خود را آغاز کرده است و علاقه‌مندان نیز می‌توانند با پرداخت 4.99 دلار نامی را برای سیاره‌ی فراخورشیدی نامزد کنند و با پرداخت 99 سنت به نام مورد علاقه‌ی خود رأی دهند.
به نظر می‌آمد که نام منتخب قرار است روی نزدیک‌ترین سیاره‌ی فراخورشیدی در نزدیک‌ترین منظومه‌ی ستاره‌ای به ما یعنی منظومه‌ی آلفا قنطورس گذاشته شود. پیش از این شبیه به این نام‌گذاری‌ها را نیز دیده بودیم.
برای مثال چندین ماه پیش موسسه ستی برای قمرهای پلوتو فرآیندی مانند آنچه در بالا توصیف کردم را اجرا کرد. اما تفاوتش در این بود که رای‌دهندگان می‌توانستند رایگان نامی پیشنهاد دهند یا به نام منتخب خود رأی دهند و سپس نام برگزیده را به اتحادیه‌ی جهانی نجوم IAU پیشنهاد می‌دادند.
اما وب‌سایت UWINGU برای نامزد کردن نام و یا حتی رأی دادن به نام مورد علاقه‌تان از شما پول دریافت می‌کند. ناخودگاه به یاد آن موسساتی افتادم که در قبال چند ده پوند نام‌های موردنظر متقاضیان را روی ستاره‌ها می‌گذاشتند و برای آن‌ها گواهی به اصطلاح معتبر خودشان را به آنان اهدا می‌کردند.
اما UWINGU از جنبه‌های مختلف با آن مۆسسات عادی و سودجو تفاوت عمده‌ای دارد. نخستین تفاوت را می‌توان در هدف آن‌ها جست‌وجو کرد. آن‌ها اعلام کرده‌اند به کمک این وب‌سایت می‌خواهند عموم مردم را با آسمان و شگفتی‌های آن آشنا کنند و به این ترتیب آن‌ها را درگیر پروژه‌های مربوط به آسمان و فضا می‌کنند. از طرفی درآمدی که از این نام‌گذاری‌ها عایدشان می‌شود را صرف پروژه ها و تحقیقات علمی می‌کنند و یک قر‌ان یا بهتر بگویم یک سنت هم به جیب خودشان نخواهد رفت. تفاوت دیگر در اعتبار تیم مدیریت و مشاوران این وب‌سایت است. بنیان‌گذار این وب‌سایت آلن استرن دانشمند ارشد مأموریت فضاپیمای «افق‌های نو» است که اکنون این فضاپیما در مسیر خود به پلوتو قرار دارد. علاوه بر این هم نمی‌توان از نام‌هایی مانند پملا ال‌گی ریچارد فاینبرگ و جف مارسی (شکارچی سیارات فراخورشیدی) غافل شد. همچنین مجلات معتبر دیسکاور و استرونومی حمایت خود را از UWINGU اعلام کرده‌اند.
در نگاه نخست تصور کردم که این وب‌سایت به احتمال زیاد باید با اتحادیه‌ی جهانی نجوم در ارتباط باشد. چون تنها نهاد رسمی که امکان نام‌گذاری روی اجرام سماوی را دارد این اتحادیه است. بنابراین طی یک ایمیلی از اتحادیه‌ی جهانی نجوم پرسیدم که آیا این وب‌سایت را تأیید می‌کنند یا خیر؟ تا این که طی خبرنامه‌ای به اهالی رسانه اطلاع داده شد که اتحادیه جهانی نجوم در خصوص خریدن حق نام‌گذاری روی سیارات بیانیه‌ای صادر کرده است. مضمون این بیانیه این بود که وب‌سایتی که اخیراً مردم را به خریدن حق نامزد کردن یک اسم یا حق رأی دادن به آن‌ها ترغیب می‌کنند هیچ ارتباطی به اتحادیه جهانی نجومی ندارد و مردم بدانند و آگاه باشند که گواهی‌نامه‌هایی که برای این رأی‌دهی و نامزد کردن اسامی صادر می‌شود گمراه کننده است.
اتحادیه‌ی جهانی نجومی معتقد است شاید نام برخی از اسامی مانند HD 41004 به نظر خسته‌کننده برسند ( که واقعاً هم همین‌گونه است) اما این اسامی بر اساس گروهی از معیارها تدوین شده‌اند تا در همه زبان‌های جهان قابل فهم باشند. اما مثلاً نام «قارچ‌خور» را اگر بخواهیم روی سیاره‌ی فراخورشیدی آلفا قنطورس Bb بگذاریم چه مفهومی در ذهن متبادر می‌شود؟ چند سال بعد نوادگانمان از ما چه خواهند پرسید؟ این که آیا قارچ‌خور معروف بازی‌ها به آن سیاره رفته‌است و قارچ می‌کارد و می‌خورد و زندگانی می‌کند؟ یا این که مثلاً این‌سیاره شبیه به قارچی است که خوره گرفته است؟ یا شاید هم این که آدم‌های قارچ‌خور زمینی به این سیاره مهاجرت کردند و آن‌جا را قبضه کرده‌اند و قارچ می‌خورند و قارچ می‌گویند و قارچ می‌خندند؟
البته پیش از این نیز سابقه داشته است که از نام‌هایی استفاده شود که IAU آن‌ها را تأیید نکرده باشد. احتمالاً همگی کوه شارپ را می‌شناسید. همان کوهی که مریخ‌نورد کنجکاوی ره به سوی آن دارد. تقریباً همگی این کوه را با نام شارپ می‌شناسیم اما نام رسمی این کوه از نظر اتحادیه‌ی جهانی نجوم «ایلیس مانز» است!
احتمالاً تاکنون افرادی را دیده‌اید که چندان اسم شناسنامه‌ای خودشان را دوست ندارند یا اصولاً علاقه‌مندند به یک اسم یا لقب دیگری خوانده شوند. مثلاً ممکن است فردی نام رسمی‌اش داود باشد اما دیویدوف صدایش کنند. در این‌جا نیز شرایط مشابهی برقرار است؛ به این ترتیب که نام شناسنامه‌ای سیاره‌ی فراخورشیدی منظومه‌ی آلفا قنطورسظ¬ آلفا قنطورس Bb است که این نام را IAU بر اساس معیارهای مدون خودش انتخاب کرده است تا برای همه زبان‌های جهان قابل فهم باشد. اکنون UWINGU تلاش می‌کند تا مردم در نام‌گذاری این سیاره‌ی فراخورشیدی حرف نخست را بزنند و نام مورد علاقه مردم را روی این سیاره‌ی فراخورشیدی بگذارد. درست است که شناسنامه‌ای نیست اما ممکن است نام محبوب مردم باشد!
منبع: کانوت
