یك ادب زیبا از سالار شهیدان

در کنار نوشته هایی که به مقامات معنوی و فوق بشری امام حسین علیه السلام پرداخته اند، در این نوشتار سعی داریم به یكی از آداب اجتماعی اسلام كه منقول از امام حسین علیه السلام می باشد بپردازیم .

اول سلام

سلام كردن یكی از آدابی است كه اسلام آن را ابداع نموده است و بر رعایت آن تأكید فراوانی نموده است و آنچه در این زمینه قابل توجه است این است كه تعدادی از احادیث تشویق و ترویج سلام كه ما با آن آشنا هستیم از امام حسین علیه السلام نقل شده است به عنوان نمونه:

« البخیل من بخل بالسلام » (1) .

بخیل كسی است كه از سلام كردن بخل بورزد ( یعنی بدتر از بخل مالی بخل از سلام می باشد ) .

« سلام كردن هفتاد كار نیك محسوب می شود كه شصت و نه كار نیك برای شروع كننده و یكی برای جواب دهنده می باشد ! » (2) .

« شخصی بدون مقدمه با امام حسین علیه السلام شروع به سخن گفتن نمود و گفت : كیف أنت عافاك الله؛ یعنی چگونه هستید ، خداوند شما را عافیت دهد ؟!

امام حسین علیه السلام فرمود :

« السلام قبل الكلام عافاك الله »

خدا تو را عافیت دهد قبل از حرف زدن سلام كن !

سپس فرمود :

« لاتأذنوا لأحد حتی یسلّم »

به كسی اجازه سخن گفتن ندهید تا این كه سلام كند (3) .

در این جا لازم می دانیم كه یک مسأله مورد ابتلا را بیان كنیم . حتما برای همه ما پیش آمده كه كسی برای پرسیدن آدرس یك مكان ابتداءا از ما آن مكان را سۆال می نماید بدون این كه سلام كند یا این كه خود ما بدون این كه سلام كنیم شروع به پرسیدن آن آدرس می نماییم در حالی كه امام حسین علیه السلام حتی از تحیت و احوالپرسی بدون سلام هم نهی فرمودند چرا كه وقتی آن شخص گفت : « كیف أنت عافاك الله » در واقع با این جملات قصد احوالپرسی و تحیت گفتن را داشت و ظاهرا سۆال پرسیدن یا حاجت خواستنی در كار نبوده است ولی چون ادب اسلامی سلام را رعایت نكرد مورد سرزنش امام حسین علیه السلام واقع شد .

و باید دانست آن سلامی كه اسلام بر روی آن تأكید دارد این است كه دقیقا لفظ « سلام » كه از اسماء و اوصاف الهی می باشد (4)، به كار رود و در واقع جواب چنین سلامی است كه واجب می باشد پس كلماتی مثل « درود بر شما » و امثال این ها مشمول تأكیدات اسلامی نمی شود و اگر كسی به ما گفت : « سلام علیكم » در جواب او باید لفظ « سلام » را به كار ببریم وگرنه وظیفه واجب خود را انجام نداده ایم. متأسفانه بعضی در جواب سلام می گویند سلام از ماست كه این جواب شرعی محسوب نمی شود و وظیفه ما را ساقط نمی كند و همچنین جواب سلام را باید به گوش سلام كننده برسانیم .

برای توضیح بیشتر می توان گفت كه « سلام » در ادوار مختلف از شعائر اسلامی بوده است كه مسلمانان را از غیر آنها متمایز می ساخته است و باید توجه داشت كه یهودیان زمان پیامبر صلی الله علیه وآله كلمه « سام » را به جای « سلام » به كار می بردند اما متأسفانه بعضی از ما مسلمانان در اثر سهل انگاری كلماتی این گونه را استعمال می نماییم : « سام علیك » یا « سلاملیك » یا « سمت الله » یا چیز هایی از این قبیل ، از همه بدتر رائج شدن كلمه « درود بر تو » به جای « سلام علیكم » است ، البته اگر این جابه جایی یك حالت عادی داشت جای نگرانی نبود اما ظاهرا نهضتی از طرف استكبار و معاندین داخلی ، سالیان سال است كه به راه افتاده و به بهانه پاس داشتن زبان فارسی قصد دارند هر آن چه را كه بوی زبان عربی كه زبان قرآن است را می دهد تغییر دهند و به جای آن معادل هایی قرار دهند كه از آن محتوای اسلامی و معنوی تهی باشد و روز به روز ما را از زبان رسمی اسلام و قرآن دورتر كنند و بیاورند بر سر ما آنچه را كه به عنوان مثال بر سر ملت تاجیكستان آوردند و ملت آنان را به طور كلی از هویت گذشته خود منقطع نمودند با این كه زبان رسمیشان فارسی است اما رسم الخط آنها روسی است و در واقع نسل های جدید آنها از تمامی كتب فارسی و عربی كه عمده كتب اسلامی به این دو رسم الخط است محروم شدند !!

من خود در یكی از رسانه های داخلی مشاهده نمودم كه یك شخصی تحت عنوان استاد ادبیات می گفت كه ما ایرانیان چرا می گوییم سلام ، این یك كلمه عربی است باید بگوییم درود بر شما و جالب است كه عین این مطلب را برخی از طریق شبكه های ماهواره ای زرد نیز تماشا نموده و برای بنده نقل كرده اند !

و حال آن كه قرآن كریم بر سلام تأكید نموده آن جا كه فرموده :

«و إذا جائك الذین یۆمنون بآیاتنا فقل سلام علیكم » (5) .

هنگامی كه مۆمنین به نزد تو آمدند بگو سلام علیكم .

« و إذا حییتم بتحیة فحیوا بأحسن منها أو ردوها ... » (6) .

هنگامی كه مورد تحیت ( سلام كردن ) واقع شدید ، تحیت بهتر و چرب تری را به كار بگیرید یا لااقل مثل آن را جواب دهید » .

از همین روست كه در رساله های عملیه فرموده اند: مستحب است كه جواب سلام بیشتر باشد و مثلا اگر كسی گفت : سلام علیكم ، ما بگوییم : سلام علیكم و رحمة الله (7) .

فلذا امام حسین علیه السلام نیز در روایتی كه گذشت ، تحیت آن شخص را به همان گونه پس دادند و فرمودند: « السلام قبل الكلام عافاك الله » .

مسأله سلام و جواب آن ، آنقدر در اسلام اهمیت دارد كه اگر كسی به ما سلام كند و ما مشغول نماز هم باشیم باید جواب آن را بدهیم البته با شروطی و ضوابطی كه در رساله های عملیه ذكر شده است و این در حالی است كه در نماز مخاطب قرار دادن غیر خدا جائز نیست (8) اما این مورد استثنا شده است !

مطالب در این زمینه زیاد است كه آن را به فرصتی دیگر موكول می كنیم .

پی نوشت ها:

1-تحف العقول ، ص 253 .

2- همان منبع .

3- همان ، ص250 .

4- سوره حشر / 23 .

5- سوره انعام / 54 .

6- سوره نساء / 86 وآیه آخر زخرف .

7- تحریر الوسیله ج1 ص169 .

8- همان ص168 .