کهن‌ترین نسخ چاپی در چین(1)

کهن ترین چاپ برجسته ی تاریخ دار چینی ، متعلق به حدود سال 770 میلادی است که در آن زمان این فن پیشرفت قابل توجهی کرده بود. روش کار به این صورت بود که نخست نقش موضوعی را که قرار بود  چاپ کنند با قلم مو و مرکب بر روی ورق نازکی می کشیدند . مطالب را خوشنویسی و تصاویر را طراحی می کردند. قالب ساز پس از مرطوب کردن قالب چوبی با چسب یا آهار، ورق نازک را به طور معکوس روی آن می چسباند. پس از خشک شدن چسب یا آهار، کاغذ را با احتیاط جدا می کردند، بدین ترتیب اثر معکوس و کمرنگی از تصویر روی سطح قالب باقی می ماند.

قالب ساز با سرعت و دقت شگفت آوری اطراف تصویر را کنده کاری می کرد و نقش تمام برجسته می ساخت. چاپگر سطح برآمده را مرکبی کرده یک صفحه کاغذ روی آن می گذاشت و پشت کاغذ را با ساینده یا قلم  سفت می مالید تا مرکب روی قالب به روی کاغذ منتقل شود. به این ترتیب این شیوه بسیار کارآمد سبب می شد تا یک چاپگر ورزیده بتواند در هرساعت دویست اثر چاپی بسازد.

فرهنگ چین و مذهب بودایی در قرن هشتم میلادی به ژاپن رسید و قدیم ترین اثر چاپی تاریخ دار در آنجا، ساخته شد. در آن زمان بیماری آبله به طور وحشتناکی شیوع پیدا کرده بود و مدت سه دهه دوام داشت. "شتکو" ملکه ژاپن امر کرد یک میلیون نسخه از "دهارانی" ¹ چاپ کنند و درون یک میلیون پاگودای کوچک که حدودا 5/11 ساتی متر بود بگذارند.

بنا بر توصیه بودا تهیه 78 نسخه از سرودها و قرار دادن آنها در یک پاگودا یا پاگودای گلین کوچک، عمر آدمی را طولانی می کرد و او را به بهشت رهنمون می ساخت.

کوشش "شتکو" بی ثمر ماند، زیرا عمرش موقع توزیع سرودها درون پاگوداهای کوچک چوبی خاتمه یافت، اما به دلیل تقدس باسمه ها تعداد بسیاری از آنها تا به امروز محفوظ مانده است.

"دیاموند سوترا" کهن ترین نسخه خطی چاپ شده است. این اثر به صورت طوماری به طول 9/4 متر و ارتفاع 5/30 سانتی متر شامل هفت ورق کاغذ به هم چسبیده است متن شش ورق آن افشای وحی بودا به مرید مهتر خود "سوب هوتی" است و ورق هفتم باسمه خطی حکاکی چوبی از بودا و مریدان اوست.

بنابر گفته ی بودا تکثیر این متن موجب تزکیه افراد می شد. ظاهرا شخصی به نام "وانگ چیهگ" به گفته بودا عمل کرد زیرا خطوط آخر متن حاکی از آن است که نامبرده در تاریخ 11مه سال 867م به خاطر پدر و مادرش "دیاموند سوترا" را به رایگان پخش کرده است. چاپ عالی این اثر نشان می دهد که به هنگام تهیه ی آن صنعت چاپ دستی پیشرفت چشمگیری کرده بود.

  ادامه دارد....

پی نوشت:

1- عبارت بودند از طلسم ها و سرودهای بودایی

منابع:

تاریخ طراحی گرافیک/ فیلیپ بی.مگز

تاریخ هنر جنسن/سرمترجم دکتر فرزان سجودی

سی قرن طراحی گرافیک با نگاهی به تاریخ چاپ/ جیمز کرایگ