تبیان، دستیار زندگی
«سزاوار است كسی كه به زیارت آن گرامی مشرف می ‌شود همراه خویش قدری تربت بیاورد تا نزدیكان و فرزندان و اهل بلد او نیز از بركت آن استفاده كنند، چرا كه این تربت شفای هر درد و امان از هر ترس است».
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خاک بهشتی

تربت

یكی از ویژگیهای شیعه آن است كه برای خاك پاك مزار امام حسین علیه ‌السلام فضیلت و قداست و كرامت قایل است و می ‌گوید خداوند شاكر منان به پاس فداكاری آن بزرگوار و ایثار فرزندان و بهترین یارانش در راه احیاء دین و عظمت اسلام، آثار و خواصی در آن تربت عنبر سرشت نهاده و آن را كیمیای ناب و اكسیر احمر و داروی هر دردی قرار داده است. و چرا چنین نباشد، تربت شریفی كه پیش از آفرینش همه زمینها و خاكها - حتی كعبه - آفریده شده است. در فضیلت از همه آنها، حتی از كعبه، بالاتر است. در آن برای بزرگان انبیا علیهم‌ السلام وقایعی رخ داده و محل دفن جمعی از انبیا و اوصیا علیهم ‌السلام است. بخشی از بهشت و باغی از باغهای بهشتی است . طینت بدن امام حسین علیه ‌السلام از همین زمین بوده است. فرشتگان و حوران بهشتی به آن تبرك می‌جویند. و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه‌ السلام به آن احترام گزارده‌اند.

تسبیح شگفت انگیز

مرحوم شیخ احمد طبرسی (م قرن 6) می‌ نگارد: از امام زمان علیه ‌السلام سوال شد: آیا جایز است تسبیح گفتن به تربت امام حسین علیه ‌السلام و آیا فضیلتی هم دارد؟ در جواب مرقوم فرمود: «آری جایز است و هیچ تسبیحی با فضیلت‌تر از آن نیست، و از جمله فضایل آن این است كه اگر انسان ذكر گفتن را فراموش كند ثواب ذكر و تسبیح برایش نوشته خواهد شد».(1)

امام صادق علیه ‌السلام فرمودند: «تسبیحی كه از تربت قبر امام حسین علیه ‌السلام ساخته شود، اگر به دست كسی باشد خودش ذكر و تسبیح می ‌گوید، گرچه صاحب آن ساكت باشد» (2)

سجده بر خاک دوست

شیخ احمد طبرسی، و قطب راوندی (م 573 ق) چنین می ‌نگارند: یكی از سوالهایی كه كتبا به محضر امام زمان علیه ‌السلام فرستاده شده بود این بود كه آیا سجده بر مهری كه از خاك قبر امام حسین علیه ‌السلام ساخته شده باشد فضیلتی دارد؟ آن سرور گرامی در جواب مرقوم فرمود: «این كار درستی است و دارای فضیلت است» (3)

همچنین شیخ طبرسی، از امام صادق علیه ‌السلام روایت می ‌كند كه فرمود: «سجده بر تربت حضرت سیدالشهدا علیه ‌السلام حجاب های هفت‌گانه (4) را می درَد»(5)

سجده بر تربت از بهترین اعمال، و تسبیح گفتن و ذكر گفتن و استغفار كردن با تربت موجب می‌ شود كه ثواب آن چندین برابر شود

خاستگاه فقهی عظیم

فقیهان بزرگ شیعه همواره در كتب فتوایی و استدلالی خویش، مطالبی را درباره‌ تربت و حرم امام حسین علیه ‌السلام مورد توجه قرار داده‌اند، در مباحثی نظیر: حرمت توهین و بی ‌احترامی به تربت، لزوم تطهیر آن در صورت نجس شدن، نوشتن شهادتین و غیره بر كفن با تربت، استحباب گرداندن تسبیح تربت، استحباب افطار روز عید فطر با تربت، استحباب خوردن كمی تربت در عصر عاشورا، مكانهایی كه مسافر می ‌تواند نماز را تمام بخواند، تحدید حرم امام حسین علیه ‌السلام، استحباب برداشتن كام نوزاد با تربت، استحباب همراه داشتن تربت در سفر برای سلامتی، حرمت خوردن خاك به استثنای تربت برای استشفاء. در یك بررسی كوتاه شصت مورد آن در كتب فقهی ملاحظه شد كه بعنوان نمونه، اشاره ای کوتاه می گردد:

دانشمند بزرگ شیعه محمد بن مكی عاملی معروف به شهید اول (متوفای 786 ق) در آخر مزار می ‌فرماید: «همه علمای شیعه اتفاق دارند بر (فضیلت و استحباب) استشفا به تربت امام حسین علیه ‌السلام و این‌كه تسبیح و ذكر گفتن با تسبیح تربت افضل است و اخبار متواتر بر آن دلالت دارد. جایز است برداشتن از تربت حرم مطهر آن حضرت گرچه از فاصله دور باشد...، و هر چه به ضریح مطهر نزدیكتر باشد فضیلت بیشتری خواهد داشت». سپس می ‌فرماید: «سزاوار است كسی كه به زیارت آن گرامی مشرف می ‌شود همراه خویش قدری تربت بیاورد تا نزدیكان و فرزندان و اهل بلد او نیز از بركت آن استفاده كنند، چرا كه این تربت شفای هر درد و امان از هر ترس است». و در آخر كلام خویش چنین می‌ نگارد: «سجده كردن بر تربت از برترین اعمال به ‌شمار می‌ رود» (6)

فقیه بزرگوار جمال ‌الدین احمد بن فهد حلی (م 841 ق) می ‌فرماید: «تربتی كه خوردن آن جایز است لازم نیست كه از قبر مطهر برداشته شده باشد، بلكه كافی است از حرم باشد. فاصله آن هم تا چهار فرسخ و بنابر روایت دیگر تا هشت فرسخ از قبر مطهر است، گرچه هر چه نزدیكتر باشد افضل است». و در ادامه‌ كلام خویش می‌ فرماید: «سجده بر تربت از بهترین اعمال، و تسبیح گفتن و ذكر گفتن و استغفار كردن با تربت موجب می‌ شود كه ثواب آن چندین برابر شود». پس از تاكید در سوغات بردن تربت می ‌فرماید: «گذاشتن تربت همراه با میت و نوشتن با تربت بر روی كفن، از اعمال مستحبی است كه در شرع بر آن تاكید شده است». ایشان سپس می ‌نویسد: «حتی اگر طبیب به انسان بگوید خوردن تربت برای تو ضرر دارد، باز جایز است برای استشفا از آن استفاده كند» (7)

اعجاز یک خاک

علامه‌ حلی چنین می‌گوید: «در زمان امام صادق علیه ‌السلام، زن بدكاره ‌ای بود كه پس از وضع حمل از زنا نوزادان خویش را به آتش می ‌سوزانید، تا نزدیكان او بر كار زشتش اطلاع پیدا نكنند، و كسی غیر از مادرش از كار او آگاهی نداشت. هنگامی كه از دنیا رفت جنازه ‌اش را برداشتند تا به خاك بسپارند، ولی زمین او را نمی‌ پذیرفت و بیرون می ‌انداخت. محل دیگری را انتخاب كردند، ولی فایده ‌ای نبخشید. به ناچار شرفیاب حضور امام صادق علیه ‌السلام شده و عرض حال كردند. آن گرامی از مادرش پرسید: دخترت مرتكب چه گناهی می‌شد؟ او قضیه را نزد حضرت بازگو كرده و حقیقت مطلب را گفت. حضرت فرمودند: سبب این‌كه زمین دخترت را نمی‌پذیرد، این است كه او خلق خدا را به نحوی عذاب داده كه اختصاص به ذات احدیت دارد! سپس فرمودند: قدری از تربت حضرت سیدالشهدا علیه ‌السلام همراه او در قبر بگذارید، تا زمین او را بپذیرد. آنها به فرمایش حضرت جامه عمل پوشانده و پس از آن زمین او را قبول كرد» (8)

سزاوار است كسی كه به زیارت آن گرامی مشرف می ‌شود همراه خویش قدری تربت بیاورد تا نزدیكان و فرزندان و اهل بلد او نیز از بركت آن استفاده كنند، چرا كه این تربت شفای هر درد و امان از هر ترس است

همچنین شیخ طوسی نقل كرده است كه موسی بن عبدالعزیز گفت: یوحنای نصرانی كه طبیب بود، مرا به پیامبر و دینم قسم داده و پرسید: این قبری كه در قصر ابن‌ هبیره است، و گروهی از شما شیعیان همیشه آن را زیارت می ‌كنند، قبر كیست؟ آیا از اصحاب پیامبر شماست؟ به او گفتم: او فرزند دختر پیامبر ما صلی الله علیه و آله است، مقصود تو از این سوال چیست؟ گفت: درباره او مطلب شگفتی دارم. سابور كبیر خادم هارون الرشید دنبال من فرستاد و شبانه همراه او نزد موسی بن عیسی هاشمی (9) رفتیم و دیدیم كه عقل او زایل شده و بر بالشی تكیه داده بود و مقابل او طشتی نهاده بود كه امعا و احشای او در آن دیده می‌شد. سابور به یكی از خواص او گفت: چرا حالش چنین است؟

جواب داد: او با ندیمان خویش نشسته بود و در سلامتی كامل جسمی و روحی به ‌سر می‌برد. در آن میان صحبت از حضرت حسین بن علی علیهماالسلام به میان آمد، موسی گفت: این رافضیان آن‌قدر درباره‌ او غلو و زیاده ‌روی می ‌كنند تا جایی كه به تربت قبرش بیماران را مداوا می‌ كنند. یكی از بنی ‌هاشم كه حاضر بود، گفت: من بیماری سختی داشتم و به هر چه مداوا كردم نتیجه‌ ای نگرفتم، تا این‌كه كاتب من گفت: از این تربت استفاده كن و پس از آن خداوند با آن تربت بیماری مرا شفا داد. موسی گفت: آیا چیزی از آن تربت نزد تو باقی ‌مانده است؟ آن هاشمی كسی را فرستاد و قدری از آن تربت را آورده به موسی داد. او تربت را گرفته به قصد مسخره كردن شیعیان و تحقیر امام حسین علیه ‌السلام به آن توهینی كرد (كه نگارنده از بیان آن معذور است).به مجرد این‌كه آن توهین از او صادر شد، فریادش بلند شد: آتش، آتش (یعنی دلم آتش گرفت) طشت بیاورید، طشت بیاورید. وقتی طشت آوردیم امعا و احشای او بیرون ریخت چنان كه می‌بینید. یوحنا گوید: او در حال سختی به‌ سر می ‌برد و سحر همان شب به هلاكت رسید. راوی گوید: یوحنا با این‌كه نصرانی بود به زیارت امام حسین علیه ‌السلام مشرف می‌شد، تا این‌كه پس از مدتی (به بركت تربت) اسلام آورد و اسلامش نیكو گشت .(10)

پی نوشت:

1) احتجاج: ص 489، وسایل: ج 4 ص 1034 -1033، بحار: ج 53 ص 165.

2) مزار شیخ مفید ره: ص 151، مكارم الاخلاق: ص 281، وسایل: ج 4 ص 1033، بحار: ج 85 ص 333.

3) احتجاج: ص 489، دعوات: ص 188، وسایل: ج 3 ص 608، بحار: ج 53 ص 165.

4) لفظ حجاب كه در این روایت آمده در لغت به معنای مانع است. ممكن است در این جا آنچه مانع از قبول نماز است یا آنچه مانع از تقرب انسان به خداوند باشد و یا هر چیزی كه از رشد و تكامل انسان جلوگیری می‌كند و امثال این معانی مقصود باشد. اما تعیین این هفت حجاب و بیان آن در روایات به نظر نرسیده است، گرچه بعضی از بزرگان مطالبی را در شرح این بخش از روایت فرموده‌اند. انوار المواهب: ص 393، جنتان مدهامتان: ج 2 ص 68، شفاء الصدور: ص 188، خصایص الحسینیه علیه‌السلام: ص 68، وقایع الایام: خیابانی، ص 177.

5) مكارم الاخلاق: ص 302، وسایل: ج 4 ص 1033.

6) دروس: ص 159.

7) المهذب البارع: ج 4 ص 221 -220.

8) منتهی المطلب: ج 1 ص 461، وسایل: ج 2 ص 742، بحار: ج 82 ص 45. این قضیه در برخی از كتب فقه قدما و متاخران در آداب دفن میت نیز آمده است.

9) او حاكم و فرمانروای كوفه بوده است، عوالم: ج 17 ص 720.

10) بحار: ج 45 ص 400 -399، عوالم: ج 17 ص 718 -717 هر دو به نقل از امالی شیخ طوسی ره: ج 1 ص 327. همچنین خرایج: ص 874 -873، مناقب: ج 4 ص 64.

 ابوالفضل صالح صدر     

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


منابع:

تحفة الطالبین (خاك آسمانی)، در فضیلت و چگونگی استشفا به تربت عبیرآسای حسینی؛ آیة الله سید فضل الله كاشانی امامت، تحقیق ناصر باقری بیدهندی.

خاك بهشت، مروری بر تاریخچه و فضیلت و آثار تربت مقدس امام حسین علیه ‌السلام؛ مهدی صدری.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.