تبیان، دستیار زندگی
حكومت مطلوبی كه امام خمینی از آن نام می برند همان حكومت اسلامی است و منظور ایشان از اسلامی بودن حكومت نیز است كه بر موازین و قوانین الهی و دینی اسلام بنا شده باشد. قوانین و ضوابط آن از شرع مقدس اخذ گردد و بر جهان نگری و ایدئولوژی اسلامی ابتلایافته باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ویژگی های حكومت مطلوب ازمنظر امام خمینی


حكومت مطلوبی كه امام خمینی از آن نام می برند همان حكومت اسلامی است و منظور ایشان از اسلامی بودن حكومت نیز است كه بر موازین و قوانین الهی و دینی اسلام بنا شده باشد. قوانین و ضوابط آن از شرع مقدس اخذ گردد و بر جهان نگری و ایدئولوژی اسلامی ابتلایافته باشد.
حكومت اسلامی در منظر ایشان حكومتی است كه هدف آن تحقق اسلام است ، قوانین آن قوانین اسلام است و بنیاد و اساس آن را نیز جهان بینی اسلامی تشكیل می دهد . همچنین از دیدگاه ایشان ، حكومت اسلامی ،به معنای این است كه حكومت از درون اسلام به وجود می آید زیرا اسلام دارای سیستم و نظام خاص اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی است چه اسلام بدون حكومت معنا ندارد.

امام خمینی

امام تعابیری دیگری هم برای این حكومت دارند چون حكومت حق ، حكومت دین ، حكومت امین، حكومت عدل اسلامی ، حكومت قانون و ... كه در بیانات خود به كاربرده اند.

كه همگی بیان كننده یكی از مهمترین شاخصه هایی است كه ارزش و مفهوم ، محتوای حكومت و نوع آن از سایر انواع شناخته می شود.این است كه می بینیم در برابر حكومت اسلامی و حكومت الهی حكومت های شیطانی و طاغوت ، حكومت استبدادی و غیره به كار می برد.

حكومت اسلامی هیچ یك از انواع طرز حكومتهای موجود نیست مثلااستبدادی نیست كه رئیس دولت مستبد و خود رای باشد . حكومت اسلامی نه استبدادی است و نه مطلقه ، بلكه مشروطه است. البته نه مشروطه به معنای متعارف فعلی آن كه تصویب قوانین تابع آرای اشخاص و اكثریت باشد.

مشروطه از این جهت كه حكومت كنندگان در اجرا و اداره معتقد به یك مجموعه شرط هستند كه در قرآن كریم و سنت رسول اكرم ص معین گشته است مجموعه شرط همان احكام و قوانین اسلام كه باید رعایت و اجرا بشود.

از این جهت حكومت اسلامی حكومت قانون الهی بر مردم است.

1-حکومت عادل

یكی از مهمترین شاخصه و معیارهای یك حكومت مطلوب از دیدگاه حضرت امام خمینی(س) این است كه آن حكومت بر مبنای عدل و قسط استقرار یابد; بگونه ای كه عدالت در تمامی تار و پود آن ریشه دوانیده و در سرتاسر وجود و ابعاد متعدد آن چون عملكرد, اهداف, مسئولیت ها, وظایف و كنش های حكومت و زمامداران متجلی گردد.

از دید ایشان تحقق عدالت نه تنها وظیفه حكومت و بزرگترین مقصد اسلام كه بنیان و اساس

یك حكومت مطلوب است. مطلوبیت حكومت با دارا بودن خصلت عدالت شناخته می شود. این است كه آن بزرگوار این مهم را بارها مورد تأیید قرار داده است.

حكومت اسلامی هیچ یك از انواع طرز حكومتهای موجود نیست مثلااستبدادی نیست كه رئیس دولت مستبد و خود رای باشد . حكومت اسلامی نه استبدادی است و نه مطلقه ، بلكه مشروطه است. البته نه مشروطه به معنای متعارف فعلی آن كه تصویب قوانین تابع آرای اشخاص و اكثریت باشد

حضرت امام در ادامه عبارات مربوط به عدل, حكومت عدل یا حكومت عدل اسلامی می آورند, بیان شاخص ها و یا مصادیق عدل و حكومت عدل است. برخی از مهمترین شاخص ها و مصادیق از دیدگاه آن حضرت عبارتند از:

1ـ فقدان ظلم, ما نه ظلم می كنیم و نه مظلوم می شویم.

2ـ تحقق آزادی

3ـ تحقق استقلال

4ـ تحقق رفاه

5-اسلامی بودن

6ـرسیدن تمام اقشار جامعه به حقوق حقه خود.

7ـ فقدان فرق بین زن و مرد و اقلیت های مذهبی و دیگران

8ـ وجود انصاف.

9ـ فقدان اجحاف.

11ـ منافع مملكت خرج مملكت شود

12ـ به بیت المال خیانت نشود

13ـ به جای نظام استثماری, عدالت اقتصادی را برقرار سازد.

2-حکومت اسلامی قانونی

عنوان كلی و اولیه ای كه حضرت امام در مورد حكومت مطلوب خویش به كار می رود حكومت اسلامی است و منظورشان از اسلامی بودن حكومت نیز این است كه بر موازین و قوانین اللهی و دینی اسلام بنا شده باشد. قوانین و ضوابط آن از شرع مقدس اخذ گردد و بر جهان نگری و ایدئولوژی اسلامی ابتناء یافته باشد. حكومت اسلامی در منظر امام خمینی(س) حكومتی است كه هدف آن تحقق اسلام است, قوانین آن قوانین اسلام است و بنیاد و اساس آن را نیز جهان بینی اسلامی تشكیل می دهد.

اسلامی بودن حكومت مفهومی است بسیار كلی. لذا حضرت امام شاخص ها و معیارهای متعددی را به عنوان معیارها و ویژگی هایی كه بودن آنها نشان از اسلامی بودن حكومت است مطرح ساخته اند كه در اینجا به صورت فهرست وار به برخی از آنها اشاره می شود:

امام خمینی

1ـ قانونی بودن حكومت "قانون در اینجا به مفهوم قانون الهی یا فرمان و حكم خداست".

2ـ الهی بودن حكومت

3ـ غیر استبدادی بودن حكومت

4ـ مطلقه نبودن حكومت

5ـ مشروطه بودن به مفهوم اینكه حكومت كنندگان مقید به مجموعه ای از شرط ها باشند.

6ـ حاكمیت در حكومت اسلامی منحصر به خداست.

7ـ عادل بودن حكومت.

8ـ هدف حكومت اسلامی تأمین سعادت بشر است.

9-اتكاء به آرای عمومی داشتن.

11ـ مجری احكام اسلام بودن.

12ـ ملهم بودن از رویه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع).

13ـ غیر تحمیلی بودن حكومت.

14ـ مساوی بودن همه طبقات, اقشار و افراد در برابر قانون.

3- مردمی بودن حکومت

مردمی بودن در اصل به معنای این است كه حكومت به لحاظ شكل گیری و ایجاد بر آراء و نظر و خواست مردم ابتناء یافته باشد و لذا دارای مشروعیت و مقبولیت مردمی باشد.

همچنین از لحاظ ادامه و استمرار باید بر اعتماد مردم استوار گردد. حكومت مردمی به لحاظ اهداف و كارویژه ها نیز باید در خدمت مردم باشد و تأمین مصلحت عمومی را در سرلوحه برنامه ها, كارها, اقدامات و عملكرد خود قرار دهد. بنابراین مردمی بودن حكومت هم در بقاء و استمرار است, هم در اهداف و مقاصد و هم در كاركرد و مسئولیتها.

یكی از مهمترین ویژگی های یك حكومت مطلوب از منظر امام خمینی(س) "پذیرش عمومی مردم" در ایجاد و بقا است كه در جریان انتخاب طبیعی مستقیم و یا غیر مستقیم "از طریق خبرگان منتخب مردم" جلوه گر می شود. همچنین پذیرش و مقبولیت مردمی در حوزه اهداف و عملكرد و مسئولیت های حكومت است كه از طریق نظارت عمومی, امر به معروف و نهی از منكر و… تحقق می یابد.

حكومت اسلامی در منظر ایشان حكومتی است كه هدف آن تحقق اسلام است ، قوانین آن قوانین اسلام است و بنیاد و اساس آن را نیز جهان بینی اسلامی تشكیل می دهد . همچنین از دیدگاه ایشان ، حكومت اسلامی ،به معنای این است كه حكومت از درون اسلام به وجود می آید زیرا اسلام دارای سیستم و نظام خاص اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی است چه اسلام بدون حكومت معنا ندارد

4-ایجاد, استمرار و بقاء: بنای حكومت بر آرای مردم و مشاركت عمومی

از دیدگاه حضرت امام حكومت براساس منظرها, خواست ها و آرای مردم بنا می شود و اگر حكومتی بر مردم تحمیل گردد, آن, حكومت اسلامی نخواهد بود و از نظر ایشان مطلوبیت نخواهد داشت

نكته دوم در بقا و استمرار حكومت است كه باز براساس نظر حضرت امام حكومت باید مبتنی بر مشاركت عمومی باشد و مردم از طریق نمایندگان خود در اداره امور جامعه نقش داشته باشند.

5-علم و آگاهی

یكی از مهمترین خصایص و شاخص های حكومت و زمامداران حكومتی آگاهی, دانش, علم به قانون و كتاب الهی است. اگر حكومت مورد نظر ما حكومت قانون است لذا باید براساس علم به قانون و نیز علم و معرفت نسبت به مقتضیات زمانی و شرایط سیاسی روز بنا گردد.

6-حسن تدبیر و مدیریت

یكی از شرایط و شاخص های مهم یك حكومت شایسته حسن تدبیر و مدیریت صیحح و مطلوب است كه گاه از آن تحت عنوان "حسن التدبیر", "حسن السیاسة" و یا "حسن مدیریت" یاد شده است و امام خمینی(س) نیز بر این ویژگی تأیید دارند. همچنین گاه آن را ذیل عقل یا علم مطرح ساخته اند.

فرآوری : طاهره رشیدی

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان


منابع:1- روزنامه رسالت / 2- مجله سه خبرگان