تبیان، دستیار زندگی
تست هایم را 50 سال پیش زده ام، این روش مناظره به مردم آگاهی نمی دهد و .... اینها واکنش هایی است که دیروز برخی از نامزدهای ریاست جمهوری به شیوه برگزاری مناظره داشتند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فرصت ها و آسیب های مناظره اقتصادی

4 ساعت مناظره با تست و عکس!


تست هایم را 50 سال پیش زده ام، این روش مناظره به مردم آگاهی نمی دهد و .... اینها واکنش هایی است که برخی از نامزدهای ریاست جمهوری به شیوه برگزاری مناظره داشتند.

مناظره،انتخابات

مرحله بعدی مناظره: کشیدن نقاشی و بعد طناب کشی و در آخر حبس نفس ( یا زوو....)!!!؛  مرحله بعدی مناظره: مرتضی حیدری:" سه تا کلمه می گم باهاش جمله بسازید" و... اینها پیام هایی است که بعد از مناظره 8 نفره به صورت پیامک و پست های محتوایی در خطوط تلفن همراه و شبکه های اجتماعی رد و بدل میشد. پیام هایی که ممکن است یک جنگ روانی باشد در جهت تخریب صدا و سیما و ممکن است رویکردی صرفا انتقادی و واکنش افکار عمومی باشد به آنچه در این برنامه مورد انتقاد نامزدها نیز واقع شد.

اولین دوره مناظره ها با موضوع اقتصادی روز جمعه از ساعت چهار و از شبکه اول سیما روی آنتن رفت. مناظره هایی که در ارزیابی  فعالیت رسانه ملی درسال 92 و امتحان بزرگ آن در این برهه حساس جایگاه مخصوص به خود را دارد. تلویزیون قبل از شروع مناظره با برنامه ای آغاز شد که آنچه قبل از مناظره در معاونت سیما در حال رخداد بود را گاها به سمع و نظر مردم می رساند. دقائقی مانده به شروع برنامه اصلی، تصاویری از نشست توجیهی کاندیدا با رئیس صدا و سیما پخش شد. در شروع برنامه حیدری خبر از ساعتها کار کارشناسی برای برگزاری آنچه روی آنتن رفت، داد.  بخش اول مناظره که گفتگو بر سر سوالات به صورت تشریحی و نقد و نظر بود به آرامی گذشت اما بخش دوم مناظره که شامل پاسخ کوتاه به سوالات و عکس بود با واکنش هایی از طرف عارف، روحانی و البته رضایی که انتقادی کلی تر به کل این نوع مناظره داشت، روبرو شد.

شاید اولین سیب مناظره با توجه به عنوان آن، به اذهان متبادر شود. مردم از مناظره ها توقعاتی دارند که این شیوه نتوانسته است آن را تامین کند. مردم از مناظره توقع دارند که چون سال 88 در چالش میان نظرات کاندیدا نقاط قوت و ضعف، کارمدی و تبحر کاندیدا را در بوته نقد و زمایش بکشانند

واکنش هایی که شاید تغییراتی را در رویکرد برنامه های بعدی مناظره به دنبال داشته باشد. در ادامه فرصت ها و آسیب های این مناظره را بررسی می کنیم:

فرصت ها:

قوی ترین بخش و شکل منطقی مناظره با توجه به حضور 8 نفر، بخش اول مناظره بود. بخشی که با اینکه کمی کسل کننده به نظر می رسید اما نقطه نظرات کاندیدا در موارد مختلف، کم و بیش به اطلاع مردم ایران رسید. در ادامه صدا و سیما در رعایت نوبت دهی، محل استقرار  در استودیو و... میان کاندیدا توانسته بود به روند معتدل و عادلانه ای رو کند. علاوه بر این، مناظره ها  خود در جدول تمامی برنامه های انتخاباتی سیما گام موثری است که می تواند پازل آگاهی و شناخت مردم از کاندیدا و نظرات و برنامه های آنان را تکمیل کند .در نگاه دیگر مجری هر چند نقش خاصی جز کنترل بر مناظره با توجه به شیوه ی اجرایی آن نداشت اما توانست نقش خود را در کنترل وقت و هدایت حاشیه ها به خوبی و قدرت اجرایی کند.

آسیب ها:

مناظره عمق می خواهد

شاید اولین آسیب مناظره  با توجه به عنوان آن، به اذهان متبادر  شود. مردم از مناظره ها توقعاتی دارند که این شیوه نتوانسته است آن را تامین کند. مردم از مناظره توقع دارند که چون سال 88 در چالش میان نظرات کاندیدا نقاط قوت و ضعف، کارآمدی و تبحر کاندیدا را در بوته نقد و آزمایش بکشانند.

مناظره ،انتخابات

از نقدهای کاندیدا به مناظره دیروز این بود که این مدل از مناظره نمی تواند این مهم را تامین کند، که مجری برنامه اینچنین پاسخ داد که این مدل از میان 30 سناریو مطرح و با نظر اساتید ارتباطات و همکاران با تجربه سازمان انتخاب شده است. در این راستا شاید وقت، توجیهی برای استفاده از این مدل باشد که رسانه ملی نیز بارها همین موضوع را دلیلی برای این شکل از مناظره عنوان کرده است و آن را کم نقص ترین مدل با توجه به وقت و تعدد کاندیدا از میان سایر مدل ها اظهار می کند. شاید صدا و سیما قصد دارد مردم با دیدن همه بخش های برنامه های انتخاباتی اش به یک شناخت کلی برسند؛ از ترکیب برنامه های با دوربین، گفتگوی ویژه خبری، با کارشناسان ،برنامه جام جم و.. که خود این پازل چینی از فرصت ها و برنامه جامع رسانه ملی برای آگاهی بخشی به مردم است اما قسمتی  از افکار عمومی در این راستا اینگونه اظهار می دارند  که حال که برنامه ای چون پایش در حال برگزاری مناظره دو نفره میان نمایندگان کاندیدا می باشد بهتر نبود این برنامه میان خود کاندیدا اجرایی میشد؛ که احتمالا جواب رسانه ملی این خواهد بود که این برنامه فقط در یک شاخه تخصصی از موضوعات سه مناظره می باشد اما باید دید آیا این پتانسیل و امکان مورد پیشنهاد افکار عمومی با اساتید ارتباطات سنجیده شده است یا خیر؟

کیفیت بهتر نه کمیت بیشتر

در راستای نکته ای که در بالا ، پیرامون برنامه هایی چون پایش و برنامه ریزی جامع سیما عنوان شد، این سوال مطرح است که آیا اگر از موازی کاری میان برخی از این برنامه ها چون گفتگوی ویژه خبری، با کارشناسان و... کم می شد و زمان و فرصت را در برنامه های مناظره هزینه می کردند آیا به شناخت بهتر و آگاهی افکار عمومی درباره کاندیدا و برنامه های آنان کمک شایان تری نمیشد. آیا چنین مدلی بررسی شده است یا در عدم انتخاب آن علاوه بر وقت و تعدد کاندیدا آنچه محسن رضایی آن را از بام افتادن به دلیل ترس از حوادث سال ٨٨ عنوان کرده است در این روند دارای تاثیر بوده است.

مجری هر چند نقش خاصی جز کنترل بر مناظره با توجه به شیوه ی اجرایی آن نداشت اما توانست نقش خود را در کنترل وقت و هدایت حاشیه ها به خوبی و قدرت اجرایی کند

جای عکس و تست در مناظره نیست

برنامه مناظره، برنامه ای جدی و کاربردی است اما بخش دوم  برنامه سوالات کوتاه و عکس شاید این برنامه را از این رویکرد و هدف اصلی خود به طور ذاتی و در چشم مخاطبین دور کرد. شاید نشان دادن عکس و چنین سوالاتی در برنامه ای که قرار است با عنوان مناظره اصلی ترین نظرات کاندیدا در منظر عمومی به چالش کشیده شود، جایی نداشت. چنین رویکردی در برنامه هایی دیگر چون گفتگوی ویژه خبری و یک برنامه گفتگو محور و یک طرفه مناسب تر می بود و این رویکرد در سطح مناظره و کاربرد این برنامه و توقعات مخاطبین نبود. تعیین رویکرد مخاطب با یک سوال علاوه بر اینکه جایی در این برنامه نداشته این روزها کاری است که سایت های خبری در فضای مجازی انجام می دهند تا در کنار رویکرد اطلاع رسانی جامع مخاطبان را سریع تر و در زمان کوتاه هم به نظراتی خاص و موجز کاندیدا رهنمون کنند کاری که مخاطب را در انبوه خبری کمک می کند و در اخبار رسانه ملی هم از این نمونه ها می بینیم.

مناظره ،انتخابات
سوالات و عکس مبتنی بر چه بود؟

از آسیب های دیگر سوالی است که رسانه ملی باید بدان پاسخ دهد و آن اینکه پیرامون سوالات کوتاه و عکس ها فارغ از ایراد مطرح شده باید دید که آیا نگاهی روانشناسانه و تخصصی در انتخاب سوالات و به خصوص عکس ها وجود داشته است؟ زیرا نشان دادن عکس و نظر خواهی از کاندیدا می تواند نوع نگاه، اولویت ها و نوع نگاه آنها به مسائل را نشان دهد اما باید دید این مهم در این رویکرد مد نظر بوده است یا خیر؟ و اگر بوده نتایج تخصصی آن فارغ از آنچه مخاطبان درک کرده اند مورد بررسی و اعلام  توسط کارشناسان قرار می گیرد یا خیر؟

مرتضی حیدری از بررسی مدل های مختلف در مناظره سخن گفت باید دید آیا بخش دوم مناظره هم مورد این ارزیابی در جمع متخصصین ارتباطات واقع شده بوده است و آیا متخصصین این مدل را با توجه این نوع سوالات و نظر خواهی هم پیشنهاد کرده بودند؟. اما در ادامه حیدری از اینکه سوالات را بینی و بین الله کسی جز ایشان، ریس سازمان و دو تن از معاونین دیگر خبر ندارد، حرف به میان آورده بود، اما سوال این است که آیا در طرح این سوالات از کارشناس های اقتصادی استفاده نشده است؟!

رعایت عدالت تصویری!

گذشته از اجرا، پوشش و پخش برنامه ای 4 ساعته که جنب و جوش خاصی هم در درون آن نبود کاری آسان به نظر نمی رسد اما رعایت اعتدال به صورت تام در یک مناظره این است که حتی تعداد لانگ شات و کلوز آپ های کاندیداها  و پوشش تصویری آنان نیز مساوی و  مورد دقت بالایی قرار گیرد تا کاندیدایی نسبت به کاندیدای دیگر وضع متفاوت و بهتری در پوشش و عرضه به دید مخاطبان قرار نگیرد. که این مهم نیز باید مورد بررسی کارشناسان قرار گیرد. موردی که در منظرات 88 با ایراداتی روبرو بود.

آخر کلام

کاندیداها فارغ از بخش دوم مناظره خواستار رویکردی بودند تا نگاه خود را به طور عمیق تر در مقابل سایر نگاه ها در برابر قضاوت افکار عمومی قرار دهند و دلیل رسانه ملی را حتی با توجیه وقت و تعدد کاندیدا مطلوب نمی دانستند و معتقد بودند نه تنها این مدل توقع آنها، بلکه توقع و نیاز مردم را نیز پاسخ نمی دهد.

نشان دادن عکس و چنین سوالاتی در برنامه ای که قرار است با عنوان مناظره اصلی ترین نظرات کاندیدا در منظر عمومی به چالش کشیده شود، جایی نداشت. چنین رویکردی در برنامه هایی دیگر چون گفتگوی ویژه خبری و یک برنامه گفتگو محور و یک طرفه مناسب تر می بود و این رویکرد در سطح مناظره و کاربرد این برنامه و توقعات مخاطبین نبود

در این رابطه مجری از کاندیدا خواست تا نظرات خود را از طریق ستادهای انتخاباتی شان و نمایندگانی به رسانه ملی اعلام کنند تا در صورت رسیدن به نقطه مطلوبی، مناظرات پیش رو تغییراتی را در خود داشته باشد. کاندیدا های منتقد قانونی بودن و ارزیابی متخصصان را کافی ندانسته و معتقد بودند که باید در طرح مدل ها از آنان نیز نظر سنجی میشد؛ که البته به نظر توقعی نابجا و بی فایده نمی آید. باید دید که چرا در وهله اول رسانه ملی به این نوع رویکرد نگاهی نداشته و با اینکه قبل از ثبت نام اقدام به  نشستی با کاندیداهایی که هنوز وارد عرصه رقابت نشده بودند، کرده بود، آن اقدام عجولانه چه بازدهی و فایده ای در بر داشته است. آیا قبل از آنچنین نشستی، نشستی برای غنی تر کردن و شیوه برگزاری مناظره ها و سایر برنامه های انتخاباتی با این افراد ضروری تر به نظر نمی رسید. در وهله دوم آیا قبل از مناظره ها  مسئولین این سازمان نمی توانستند در جلسه توجیهی خود کاندیدا را نسبت به رویکردی که در ساعت های آینده پیش روی آنان بود، آگاه کنند و شاید با این مسئله چنین حاشیه هایی بروز پیدا نمی کرد.

در نهایت باید دید که آیا رسانه ملی با توجه به انتقادات انجام گرفته و ایرادات بدیهی که در  رویکرد مناظره اقتصادی بود چه ملاحظاتی مد نظر قرار خواهد داد. این روزها باید صدا و سیما  اوقات خاصی را در رویکرد انتخاباتی خود پیش رو داشته باشد.

عطالله باباپور

بخش ارتباطات تبیان